بخشی از مقاله
1 مقدمه
معماری ایران از دیرباز الگویی استوار برای معماری جهان بوده است هر جا که از معماری کهن ایران بـا آن سـابقه درخشـان جهت معماری و ساخت بناهای جهان استفاده است حداکثر اطمینان و رضایت خاطر از شیوه و طرح مورد نظـر در بسـیاری از مواقع به وجود آمده است . اما این تنها خود معماری سنتی ایران نیست که ارزش دارد بلکه آمیزه ها و اصولی با ارزش وجـود دارند که از دل معماری سنتی ایران شکوفا شده و جوابگوی نیازهای به حق بشری در ظول تاریخ بوده است .
در معماری مدرن جهان علاوه بر آمیزه های سنتی بسیاری از اصول و ارزش های جدید شکوفا می شـوند کـه خـود سـند و هویت معماری مدرن را تشکیل می دهد اصولی که بر طبق نیاز های روز انسان جوابگوی خواسته های اوسـت بـه عنـوان مثال در معماری امروز جهان استفاده از شیوه های ساخت مدرن که استحکام بنا را در برار حوادث طبیعی تامین کند خود بـه عنوان اصلی مهم در ساخت بناها با کاربری های مختلف تبدیل شده است .آما آنچه در این میان باید مورد توجـه باشـد ایـن است که همزمان با پیدایش اصول و قواعد جدید در معماری روز جهان نباید از اصول و ارزش های معماری سنتی غافل بـود بسیاری از ارزش های معماری سنتی ایران همچنان جوابگوی نیاز های انسانی و حتی بسیاری از مواقـع ارزش بیشـتری نیـز پیدا می کنند حفظ ارزش های معماری سنتی و بومی در کنار استفاده از شیوه های مدرن ساخت و ساز می تواند علاوه بر در نظر گرفتن ابعاد وجودی انسان و نیاز های او ،اصول و ارزش های معماری سنتی را نیر تقویت کنـد . شـیوه ای کـه امـروزه بسیاری از محققان در حال تحقیق و پژوهش در مورد آن هستند . از جمله این محققان ارزشمند می توان از پروفسور خلیلـی به عنوان شخصی یاد کرد که همواره سعی در زنده کردن ارزش های معماری بومی ایران داشـته اسـت . پـروژه ابـر خشـت ایشان خود گواهی محکم بر این موضوع می باشد در این پژوهش نویسنده بر آن است تا به بررسی ابعاد مختلف پـروژه بـین المللی ابرخشت پرداخته و وجه تشابه و تمایز آن را با معماری سنتی و مدرن در ایران مورد بررسی قرار دهد .
سوالات پژوهش :
- اصول و ارزش های معماری سنتی ایران کدامند ؟
- اصول و ارزش های معماری مدرن در ایران و جهان کدامند؟
- چگونه می توان در معماری مدرن از اصول و ارزش های معماری سنتی نیز استفاده کرد؟
- پروژه بین المللی ابرخشت چگونه جوابگوی ارزش های سنتی و مدرن در معماری ایران و جهان است؟
روش تحقیق:
این مقاله بر اساس پارادایم آزاد اندیشی از روش تحقیق ((تحلیلی و مقایسه ای )) با توجه به مبانی علمی انجام شده است
2
-2اصول و ارزش های معماری سنتی ایران:
برای اینکه بتوانیم تعریف دقیقی از اصول و ارزش های معماری سنتی ایـران داشـته باشـیم لازم اسـت در مرحلـه نخست یک تقسیم بندی کلی بین این اصول داشته باشیم بسیاری از اصول معماری سنتی ایـران فقـط جوابگـوی نیاز های مادی انسانی هستند واین در حالی است که گروه دیگری از اصول به بعد روحی انسـان پرداختـه و نیـاز های معنوی او را مورد توجه قرار داده اند .پس در یک تقسیم بندی کلی می توان اصول معماری سنتی ایران را به اصول مادی و معنوی تقسیم کرد .
الف : اصول و ارزش های مادی معماری سنتی ایران
منظور از اصول و ارزش های مادی آن دسته از اصولی هستند که جنبه های مادی زندگی انسانی و نیاز های مادی او را مورد توجه قرار داده اند این اصول شامل موارد زیر هستند
• اصل خودبسندگی
• پرهیز از بیهودگی
• نیارش
• مردم محوری
پرهیز از بیهودگی:
در معماری ایران تلاش میشده کار بیهوده انجام نشود و از اسراف پرهیز میکردند.
مردممحوری:
مردممحوری به معنـای رعایـت تناسـب میـان انـدامهای سـاختمانی بـا انـدامهای انسـان و توجـه بـه نیازهـای او در کـار ساختمانســازی اســت. در ایــران هــم مثــل مکانهــای دیگــر، معمــاری هنــری وابســته بــه زنــدگی اســت. معمــار ایرانــی بلندای درگاه را به اندازه بـالای مـردم میگرفتـه و روزن و روشـندان را چنـان میآراسـته کـه فـروغ خورشـید و پرتـو مـاه را به اندازه دلخواه به درون سـرا مـیآورد. پهنـای اتـاق خـواب بـه انـدازه یـک بسـتر اسـت و افـراز طاقچـه بـه انـدازهای است کـه نشسـته و ایسـتاده بـه آسـانی در دسـترس باشـد و از طرفـی تـالار کـه مخصـوص مهمـان اسـت بـه انـدازهای پهناور و باشکوه بوده که شایسته پذیرایی باشد.
خودبسندگی:
معماران ایرانـی تـلاش میکردنـد مصـالح مـورد نیـاز خـود را از نزدیـکترین نقـاط ممکـن بهدسـت آورنـد و سـاختمانها را چنــان میســاختند کــه نیازمنــد بــه مصــالح جاهــای دیگــر نباشــد و تنهــا بــه خــود اکتفــا کننــد. بــه ایــن ترتیــب کــار ساختوساز بـا شـتاب بیشـتری انجـام میشـد و سـاختمان بـا طبیعـت پیرامـون خـود سـازگارتر بـود و هنگـام بازسـازی و نوسازی نیز همیشه مصالح در دسترس است.
نیارش:
نیارش بـه دانـش ایسـتایی، فـن سـاختمان و مصالحشناسـی گفتـه میشـود. معمـاران بـه نیـارش سـاختمان بسـیار توجـه میکردند و آن را از زیبایی جدا نمیدانسـتند. آنهـا بـه تجربـه بـه انـدازههایی بـرای پوشـشها و دهانـهها و جرزهـا دسـت یافته بودند که همه بر پایه نیارش به دست آمده بود.
3
ب: اصول و ارزش های معنوی معماری سنتی ایران
به طور کلی می توان اصول و ارزش های معنوی معماری سنتی ایران را در موارد زیر خلاصه کرد :
• اصل هویت بخشی
معماری ایارنی همواره معماری بوده است که هویت داشته و مفاهیم و الگوهـای خاصـی را در دل خـود جـای داده است پوچ و بودن و بیهودگی همواره از اصل معماری ایران دور بوده است و معماری که از پوچی و بیهودگی دوری گزیندلاجرم دارای هویت و اساس خواهد بود .
• اصل قالب و محتوی
موضوع قالب و محتوا در معماری به طور اعم و در معماری اسلامی و ایرانی به طور اخص از اهمیت ویژه ای برخوردار است. معماری که می خواهد اثری کالبدی خلق کند با توجه به جهان بینی و مکتب و نیز دایره ی آگاهی های علمی و دانش روز، وارد عرصه ی ترکیب وخلاقیت می شودکه محل ایفای نقش هنری و موضوع ابداع معمار است. (سیفیان،(58 مفهومی جدید از معماری اسلامی و ایرانی یعنی فضا و کالبدی که زندگی اسلامی به ما القاء می کند. احصاء
ویژگی های زندگی اسلامی که به معماری ارتباط پیدا می کند، مانند چگونگی طراحی محل سکونت یا محل عبادت و تجارت. اساس قالب و محتوی در معماری ایرانی است (سیفیان،(58 قالب و محتوایی که شالوده و بنیان بیساری از طرح های معماری ایرانی را تشکیل داده است و الهام گرفته از فرهنگ و سنت ایرانی در ترکیب با مفاهیم ناب و خاص اسلام محمدی است .
