بخشی از مقاله
چکیده
ساکنان و پدیدآورندگان آثار مدنی و معماری در ایران ، یکی از بارزترین وجوه شناسایی قوانین حاکم بر عالم وجود را در جهت ایجاد محیط مناسب زندگی انسان ،تجلی کالبدی بخشیده اند . این آثار در گذشته اصول و روش هایی را به کار گرفته اند که نه تنها تخریب و ضایعه ای را بر محیط تحمیل نمی کرده اند ،بلکه همواره به عنوان عالم کمال بخشیدن به ماده و نه تنها پاسخگو به نیاز های انسان که در جهت رشد و تعالی او ایفای نقش نموده اند . در این نوشتار طبیعت و معنای گسترده آن مورد بررسی قرار گرفته است که می تواند تعیین کننده رابطه ی سه گانه ی انسان ،طبیعت و معماری باشد .در نظر گرفتن نقش انسان و همچنین معماری به عنوان یک فرآیند که منجر به پایداری می گردد .از نکات مهم دیگر در اصلاح رابطه انسان ،طبیعت و معماری میباشد .در تقابل با آثار معماری سنتی ایرانی ،معماری معاصر ایران با تمرکز بر جنبه ی مادی و اقتصادی - درآمدزایی - و غفلت جامعیت حیات انسان در تقابل با اصولی قرار گرفته است که می توان از آنها به عنوان مبانی توسعه پایدار یاد کرد .در تبیین این موضوعات ،مقله حاضر پس از ذکر مقدمه ای ، عناوین زیر مورد بحث قرار خواهد داد: معماری بومی ،مبانی معماری سنتی ایرانی ،مبانی معماری پایدار ،معماری پایدار ویژگی های زمینه ای - بومی - و رویکرد معماری پایدار در اصول معماری ایرانی ،نتیجه گیری واژه ها ی کلیدی : معماری بومی ، معماری پایدار ، فرآیند معماری ، طبیعت
مقدمه
پس از یک قرن معماری مدرن ،با وجود دستاوردها و تحولات با ارزش آن ،مشکلات پیچیده ای در عرصه محیط زیست رخ می دهد .وضعیت جهان در آغاز قرن 21 میلادی به یک توسعه ناپایدار گواهی می دهد که از مشخصه های آن رشد جمعیت ،افزایش مصرف و توزیع نامتعادل منابع می باشد . رشد جمعیت همانند سبک زندگی غربی تحمیل بزرگی بر محیط طبیعی است که در زمان ما منجر به تغییرات آب و هایی ،حفره در لایه ی اوزون ،زوال گونه ها و سکونت گاه های طبیعی گردیده است که نتیجه ی آن تغییر فرهنگ مصرف و تغییر رویکرد انسان نسبت به طبیعت می باشد . - گرجی ، - 93-1389:92 به دنبال این تغییرات مفهوم تازه ای با عنوان توسعه ی پایدار مطرح شده و در نتیجه به دلیل نقش مهم محیط ساخته شده در جریان توسعه پایدار ،معماری پایدار مورد توجه صاحب نظران قرار می گیرد . یکی از سه حوزه ای مهمی که توسعه ی پایدار روی آن تاکید دارد مسایل محیطی است . وظیفه ی معماران در این حوزه ،بسیار خطیر و حساس است :
چراکه معماران به صورت مستقیم و غیر مستقیم مسیول %75 تغییرات آب و هوا هستند . - Rogers,2005 - بنابراین می بایست معماران با نگاه تازه ای نسبت به طبیعت ،به دست اندازی در آن بپردازند . دیدگاه معماران بزرگ درمورد معماری بومیمعماری بومی اکنون حوزه ای است که اغلب بربوم وبر،طایفه و فرهنگ مردمی و عامیانه، معماری روستایی و سنتی و دلالت دارد. - پیترو بلوچی - PietroBelluschi معمار ایتالیایی: هنر بومی، هنری است که توسط مقدار کمی از افراد متخصص و با برنامه تدوین شده ساخته نشدهاست بلکه در ادامه فعالیت تمامی مردمان دارای تجربه - میراث - پیشینه یکسان ودر دامنه محدودیاز تجربه توسط افراد عادی شکل گرفته است . - رودوفسکی، - 58:1972
رودوفسکی در کتاب» معماری بدون معمار: « درسها و نکته هایفراوانی است می توان از معماری آموخت پیش از آنکه آن را تبدیل به هنر حرفه ای و ویژه افراد متخصص گردانیم .وی معماران و خالقان این آثار را هنرمندان ناشناس این نمایش– سازندگان بی سواد -معرفی می کند که در زمان و مکان ویژه استعداد قابل تحسینی را در انطباق ساختمان در طبیعت پیرامون از خود نشان داده اند و به جای تلاش در جهت تسخیر کردن و تحت سلطه در آوردن طبیعت، کاری که امروزه اغلب معماران انجام می دهند، تنوع آب و هوایی را پاس داشتند، و توپوگرافی و عوارضزمین را به یاری طلبیدند. - رودوفسکی، - 63:1972 حسن فتحی معماری که آثارش در مصردر همنوایی معماری با سنت وفرهنگ مردمزبانزد است درکتاب" ساختمان سازی با مردم " بیان می دارد که "هر ملتی که معماری خاصخود را بنیان نهاده است .خطوط و فرمهای دلخواه خویش را که به سان زبان، عادات و رسوم محلی اش ویژگی خاص دارد نمایان کرده است.وی همچنین ضمن تاکید بر انطباق ووابستگی فرم به فرهنگ به ویژگی های بستری که فرم درآن جاری می شود اشاره می کند ." تا پیش از فروپاشی مرزهای فرهنگی که در قرن نوزدهم اتفاق افتاد، فرم ها و عناصر ویژه معماری بومی در تمامی جهان دیده می شود ساختمان های هر ناحیه، میوه شگفت انگیز وحدت میمون تصور مردم با خواسته های محیط بود. - فتحی،: 1382 - 95
آلپاگونولو :معماری بومی با زدودن حشو و زواید و چشم پوشی از آنچه که بی فایده و آکادمیک است چگونگی فایق آمدن بر زمان را می آموزد وی همچنین بیان می دارد که " این معماری بر ارزش مطلق فضایی که از ابتدایی ترین اشکال هندسی پدید می آید، بر ترکیب بندی آزاد و اغلب بدون تقارن نیروی متجلی دیوار ضخیم رعایت چشم انداز و منظره های پیرامون تأکید دارد .به این دلیل است که معماران امروز، سازندگان بی نام و نشان این منازل بدون افاده روستایی را سرمشق ترکیب بندی و غنای شاعرانه کارهای خود را قرار می دهند." - آلپاگونولو، - 4891:36 از این الگوها می توان درسهای ارزنده برای آموختن زیبایی شناسی فراگرفت .فن و صنعت تغییر یافته، شرایط زندگی در تغییرات بکوشیم همپای این تغییرات گام برداریم و با نهایت وضوح و بدون نفوذ سبک، آنان را یاری دهیم و علیه عظمت طلبی های بیجا به پا خیزیم .ارزش دیوار و مقام ساختمان را بجا آوریم و از معماری روستایی قانونمندی زیبایی آن را، که همانا ارزش اخلاقی آن است، یعنی زیبایی الهی سادگی را فرا بگیریم. - آلپاگونولو، - 4891:36 وضعیت معماری قبل سال های 1960 در دوران مدرن چهار عامل در ایجاد انقلابی در نیازهای اجتماعی مردم و فناوری تولید جامعه تأثیر به سزایی داشتند:
-1ماشین -2 فراوانی عمومی تولیدات -3 استاندارد شدن اجزا ساختمانی و سیستم های ساخت -4 اثرات عمیق اجتماعی ماشین اولین و مهمترین عامل موثری بود که در چرخه تولید اقتصادی جامعه رابطهی بین محصول تولید شده و فرد تولیدکننده را تغییر داد. فراوانی عمومی تولیدات به تبع تکنولوژی مدرن و رشد اقتصادی به وجود آمد. این موضوع سبب شدکه تولیدات جامعه به ورای آن جامعه برسد ومحصولات تولیدی جامعه به سرعت از حالت بومی وملی خارج شوند. این مساله ارزش های بومی و سنتی جوامع راکمرنگ کرده و از اعتبار جایگاه اصلی خود به پایین آورد.
با صدور و گسترش مصالح ساختمانی،اجزا و عناصرسازه ای و محصولات معماری تولیدشده در سطح جهان،نوعی یکپارچگی و هماهنگی معماری در سطح جهانی فراهم گردید. این امر در کمرنگ شدن و حتی از بین رفتن معماری های سنتی و بومی نواحی مختلف جهان و به سمت و سوی واحدی حرکت کردن،تاثیرداشت. حال آنکه پیش از ظهورتکنولوژی مدرن،معماری در هر نقطه ای از عالم،رنگ وبو و حال و هوای خاص همان محل را داشت. از یک طرف استاندارد سازی و جهانی شدن علوم ،هنر و آموزش معماری آغاز شد و از طرف دیگر ارزش های زیبایی شناسی به سرعت و با رشد بسیاری در جهت هماهنگ شدن و همسانی در بین جوامع حرکت کرد. در این زمان هم فرد تولیدکننده - سازنده بنا - و هم فرد مصرف کننده - استفاده کننده از بنا - در گیر ارزش های زیبایی بودند که متعلق به آن ها نبود و ریش در تاریخ آن ها نداشت.
معماری پایدار
پایداری در لغت نامه ها بر حسب دوام و نگهداشت منابع تعریف شده است .برای مثال ، پایداری - صفت - : -توانایی پایدار بودن ،مربوط به یک شیوه به دست آوردن یا مصرف یک منبع ،به طوری که ان منبع تهی نشود . - مربوط به نوع و روش زندگی انسان شامل استفاده از روش های پایدار می باشد . Merriam-webster - ، - 1994 پایداری اقتصادی ،محیطی ،فرهنگی - اجتماعی
