بخشی از مقاله
مقدمه
بیماری پارکینسون، دومین بیماری تحلیل برنده سیستم عصبی می باشد که می تواند افراد سالمند بالای 55 سال را
تحت تاثیر قرار دهد(.(20 این بیماری با تخریب
نورونهـای
-*1 گروه علوم آزمایشگاهی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرند، مرند، ایران
rad.pharma@gmail.com
-2 مرکز تحقیقات علوم اعصاب (NSRC)، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران -3 گروه کودکان، بیمارستان کودکان ، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران
-4 شرکت داروسازی راموفارمین، تهران، ایران
دوپامینی که از جسم سیاه به طرف جسم مخطط کشیده شده و
مسیر نیگرو استریاتال را تشکیل می دهند، بوجود میآید .(11)
در حقیقت در این بیماری با از بین رفتن حدود50-70 درصد
از نورونهای ناحیه جسم سیاه (20) و کاهش چشمگیر میزان
دوپامین استریاتالی (11)، طیف وسیعی از اختلالات حرکتی به صورت لرزش، سفتی عضلانی و برادی کینزیا ظهور می یابند(.(18هرچند که تخریب سیستم دوپامینی نیگرواستریاتال،
نقش اساسی را در این بیماری ایفا می کند ولی دخالت سایر سیستم های نورو ترنسمیتری مانند سیستم کولینرژیک، نورآدرنرژیک و سروتونرژیک هم در این بیماری رد نمی شوند .(1) از میان سیستم های مذکورسیستم سروتونرژیک به دنبال بروز بیماری پارکینسون، دچار تغییراتی می شود 3)و.(21 بطوریکه بعد از تخریب نورونهای دوپامینی، نورونهای سروتونینی تزاید یافته (9) و تعداد گیرنده های سروتونینی هم افزایش می یابد 8)و(10 و به این ترتیب این نورون ها می توانند بعضی از عملکردهای سیستم دوپامینی را برعهده بگیرند .(11) در حال حاضر پیش ساز دوپامین یعنی لوودوپا L-) (dopa، به عنوان اصلی ترین داروی ضد پارکینسون به کار می رود ولی با مصرف طولانی مدت آن علائم بیماری پارکینسون دوباره عود می نمایند و اختلالات ناشی از مصرف مزمن این
دارو به صورت پدیده خاموشی اثر لوودوپا((wearing off و
دیسکینزیا((dyskinesia ظاهر میشوند(.(12 بنابراین دستیابی به یک رهیافت درمانی مناسب که بتواند به طور ایمن و مـداوم در
591
سیامک ریحانیراد، جواد محمودی، مجید خانمحمدی، شلاله گنجی، پیام سیفی
بیماران پارکینسونی به خدمت گرفته شود، از اهمیت بسزائی
برخوردار می باشد. مطالعات نشان می دهد که در تنظیم فعالیت
های حرکتی، سیستم سروتونرژیک نقشی اساسی داردو این امر از طریق گیرنده های 5HT1A سروتونینی که در عقده های
قاعده ای وجود دارند، واسطه گری می شود .(6) در شرایط
عادی با تجویز لوودوپا،تمام فرآیندهای تبدیل آن به دوپامین، ذخیره سازی و آزاد شدن دوپامین به کمک نورونهای دوپامینی انجام می گیرد 2)و.(5 بعد از تخریب سیستم
دوپامینی،نورونهای سروتونینی با دارا بودن آنزیم آروماتیک
آمینواسید دکربوکسیلاز (AADC) و ناقل وزیکولی مونوآمینی
تیپ (VAMT2) 2 که ازاجزای اساسی برای تبدیل و ذخیره سازی دوپامین محسوب می شوند، می توانند از لوودوپای تجویز شده، دوپامین سنتز کرده و آن را در داخل وزیکولهای سیناپسی به همراه سروتونین ذخیره کنند(.(11از آنجائی که دوپامین ساخته شده توسط نورونهای سروتونینی به همراه سروتونین در وزیکول های مشترکی ذخیره می گردد، بنابراین به عنوان یک نوروترنسمیتر کاذب شناخته می شود .(4) با
وجود قابلیت مذکور در نورونهای سروتونینی، این نورونها فاقد
ساز و کارهای لازم برای تنظیم آزاد سازی دوپامین با الگوی فیزیولوژیک بوده و بنابراین گیرنده های دوپامینی با مقادیر نوسانی از دوپامین مواجه می شوند((11، که این امر می تواند منجر به بروز نوسانات حرکتی در طی درمان طولانی مدت با
لوودوپا شود(.(12 شواهد موجود حاکی از ان است که تحریک گیرنده های 5HT1A می تواند اثر تنظیمی بر آزادسازی دوپامین
به ناحیه جسم مخطط داشته باشد((1 و از طرفی تحقیقات اخیر نشان می دهد که فعال سازی این گیرنده ها می تواند دارای آثار
ضد پارکینسونی در مدلهای حیوانی شود 14)و.(15 علاوه
براین مطالعات اخیر ما نشان داده است که داروهائی مانند بوسپیرون و 8-OHDAPT (آگونیست اختصاصی گیرنده (5HT1A می توانند اثر ضدپارکینسونی لوودوپا را در مدل
تجربی این بیماری بهبود بخشند 11)و.(12 از آنجائی که تا به
حال مطالعه ای در مورد اثر بهبود دهنده سرترالین بر روی
کارکرد درمانی لوودوپا در پارکینسونیسم تجربی ناشی از -6
هیدروکسی دوپامین در موشهای صحرائی انجام نگرفته است، بنابراین در مطالعه حاضر این امر مورد بررسی قرار گرفته است.
مواد و روش کار
-1حیوانات
در مطالعه حاضر از موشهای صحرائی نر نژاد ویستار در
محدوده وزنی 180-220 گرم استفاده شد. این حیوانات به
طور تصادفی به گروههای 8 تائی تقیسم شده و هر 4 حیوان
در داخل یک قفس در دمای25 درجه سانتیگراد و سیکل
روشنائی- تاریکی 12 ساعته و در رطوبت مناسب در قفس های استاندارد پلی پروپیلنی نگهداری شدند. در تمام مدت
نگهداری حیوانات دسترسی آزاد به غذا داشتند. برای انجام مطالعات رفتاری حیوانات 24 ساعت قبل به آزمایشگاه منتقل میشدند و بعد از سازگاری حیوانات با محیط
آزمایشگاه، آزمون های رفتاری بر روی آنها انجام میگرفت.
-2مواد شیمیائی
تمام داروها شامل -6هیدروکسی دوپامین، سرترالین، دزی
پرامین و NAN-1901-(2-methyoxyphenyl)-4-[4-(2-phthalamido) butyl] piperazine hydrobromide از شرکت
سیگما خریداری شدند. لوودوپا و کاربی دوپا از شرکت داروسازی راموفارمین (Ramopharmin Co) به صورت هدیه دریافت شد. تمام محلول های مورد نیاز در روز انجام آزمایش
به صورت تازه و با حل کردن در سالین نرمال تهیه می شدند.
-3 ایجاد ضایعه در ناحیه جسم سیاه
به منظور ایجاد ضایعه یکطرفی در ناحیه جسم سیاه و مدل
سازی بیماری پارکینسون بر روی موش های صحرائی، تزریق -6 هیدروکسی دوپامین به داخل ناحیه جسم سیاه انجام می گیرد. به این منظور ابتدا حیوان توسط مخلوطی از
کتامین((Anesket- PiSA-Spain و زایلازین (Uniwise- china)
592
ارزیابی اثر آنتی کاتالپتیک لوودوپا ـ کاربی دوپا به همراه سرترالین در موشهای صحرائی پارکینسونی
به ترتیب با دوز 80 میلی گرم به ازای هر کیلو گرم وزن و 5
میلی گرم به ازای هر کیلو گرم وزن بدن بی هوش شد. بعد از
بی هوشی عمیق، سر حیوان در فریم دستگاه استروتاکسی (Stoelting-USA) ثابت شد. سپس پوست محدوده خط وسط
جمجمه با اتانول 70 درجه اسکراپ شده و موهای آن ناحیه
تراشیده شد، با برش دادن پوست،جمجه حیوان نمایان گردید. با استفاده از اطلس پاکسینوس واتسون (16) محل جسم سیاه بامختصات زیر نسبت به نقطه برگما تعیین شد. DV : -7/7)و ML : -2/1،.(AP: - 5 mm سپس با استفاده از یک دریل
دندانپزشکی، یک سوراخ به قطر0/7 میلیمتر در ناحیه مذکور
ایجاد شد. به دنبال این عمل یک کانول استریل به عنوان کانول راهنما در این محل قرار داده شد و -6هیدروکسی دوپامین به میزان 8 میکرو گرم به ازای هر حیوان در2میکرو لیتر نرمال سالین و به همراه 0/02 درصد اسید آسکوربیک به کمک یک پمپ انفوزیون((Harvard-USA با سرعت 0/3 میکرولیتر در دقیقه به این ناحیه تجویز شد.با توجه با اینکه -6هیدروکسی دوپامین می تواند نورون های نورآدرنالینی را هم تحت تاثیر
قرار دهد، بنابراین برای جلوگیری از تخریب این نورون ها نیم
ساعت قبل از تجویز -6هیدروکسی دوپامین، دزی پرامین با دوز 25 میلی گرم به ازای هر کیلو وزن بدن از راه داخل صفاقی تزریق شد(.(11با اتمام عمل تزریق، پوست ناحیه بخیه زده شد و حیوانات به مدت 3 هفته در دوره ریکاوری قرار
گرفتند. بعد از طی این مدت حیواناتی که کاتالپسی مشخصی را در آزمون میله نشان دادند (17)، به عنوان حیوانات پارکینسونی
تلقی شده و برای انجام آزمایشات بعدی به گروههای 8 تائی تقسیم شدند. این گروه از حیوانات به مدت 20 روز و هر روز
در دو نوبت، با دوز 15 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن
لوودوپا را به همراه کاربی دوپا (دوز 1/5 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) از راه داخل صفاقی دریافت کردند. همچنین در روز 21 به همراه رژیم مذکور، دوزهای مختلف سرترالین و
یاNAN-190 به این حیوانات تزریق شد.
-4 گروههای درمانی گروه دریافت کننده لوودوپا- کاربی دوپا: تجویز لوودوپا
15) میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) و کاربی دوپا 1/5) میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) به صورت داخل صفاقی دوبار در روز در موشهای صحرائی
پارکینسونی شده انجام گرفت و در روز های 5، 15،10و 20 تأثیر این داروها بر کاتالپسی بررسی شد(11و.(12
گروه دریافت کننده سرترالین: تجویز 3 دوز مختلف سرترالین 0/5)، 1، 2 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) در روز 21 به همراه لوودوپا- کاربی دوپا در موشهای
صحرائی پارکینسونی انجام شد(.(1
گروه دریافت کننده سرترالین بهمراه :NAN-190 در روز
21، تجویز 0/5) NAN-190 میلی گرم به ازای هر کیلو گرم وزن بدن)به موش های پارکینسونی پیش درمانی شده با سرترالین(2 میلی گرم بازای هر کیلوگرم وزن بدن) انجام شد(11،1و.(15
-5 آزمون رفتاری
برای بررسی کاتالپسی ازآزمون میله استفاده می شود(.(17 وسیله مورد استفاده در این آزمون، یک بارفیکس چوبی بوده که با ارتفاع 9 سانتیمتری از سکوی تحتانی آن قرار می گیرد. قطر میله بارفیکس 0/9 سانتی متر می باشدکه برای انجام آزمایش، حیوان بر روی سکو قرار داده می شود و دو دست آن به آرامی بر روی میله بارفیکس قرار می گیرد. مدت زمانی که حیوان در این وضعیت قرار می گیرد، ثبت شده و به عنوان زمان آزمون میله یا زمان کاتالپسی در نظر
گرفته می شود. زمان قطع آزمایش ، موقعی خواهد بودکه حیوان یکی و یا هر دو دست خود را از روی میله بردارد و
یا اینکه سر خود را به طور جستجوگرایانه حرکت دهد. در
این آزمایش، زمان 180 ثانیه به عنوان زمان قطع آزمایش (Cut off time) در نظر گرفته شده بود.
593
سیامک ریحانیراد، جواد محمودی، مجید خانمحمدی، شلاله گنجی، پیام سیفی
-6 روش آماری
نتایج به صورت Mean-SEM بیان شده است. برای مقایسه
تفاوت بین میانگین داده ها از آزمون ANOVA استفاده شد و
در صورت وجود اختلاف معنی دار از پس آزمون Tukey
استفاده شد. در تمام آزمون های آماری P<0.05 معنی دار در
نطر گرفته شدند.
نگاره -1 انجام عملیات استروئوتاکسی به منظور تجویز -6 هیدروکسی دوپامین به ناحیه جسم سیاه
نگاره -2 انجام آزمون میله در موش صحرائی به منظور ارزیابی کاتالپسی
نتایج
تأثیر-6هیدروکسی دوپامین در ایجاد کاتالپسی
کاتالپسی با استفاده از آزمون میله در3 گروه 8 تائی ازحیوانات،
یعنی گروه دریافت کننده نرمال سالین 0/1) میلیلیتر به ازای
هرکیلوگرم وزن بدن)(18 ./7 ثانیه)، گروه Sham جراحی (تمام مراحل جراحی بر روی این گروه انجام شد ولی تزریق دارو صورت نگرفت و محل برش بخیه زده
شد)(19 1/5ثانیه) و گروه دریافت کننده -6هیدروکسی دوپامین مورد بررسی قرار گرفت. همانطوریکه در شکل دیده میشود، -6 هیدروکسی دوپامین در دوز مورد نظر توانست ایجاد کاتالپسی کند 115 6) ثانیه)، به طوریکه از نظر آماری زمان آزمونهای مورد نظر تفاوت معنیداری را در این گروه از
حیوانات در مقایسه با گروههای دریافتکننده سالین و Sham
نشان داد (P<0.001) (نمودار.(1
تأثیر تجویز لوودوپا و کاربی دوپا بر کاتالپسی ناشی از -6 هیدروکسی دوپامین
نتایج نشان داد که این رژیم فقط در روز های 45 2)5 ثانیه)،
50 4/6)10ثانیه)و 58 3/7)15ثانیه) توانست اختلاف معنی داری را با گروه دریافت کننده -6هیدروکسی دوپامین ایجاد کند((P<0.001 و در روز20با کاهش کارآئی این رژیم،
کاتالپسی در گروه دریافت کننده این داروها دوباره مشاهده
گردید(102 8ثانیه) ولذا اختلاف معنی داری با این گروه و گروه دریافت کننده -6هیدروکسی دوپامین در این روز مشاهده
نشد (نمودار.(2
تأثیر تجویز دوزهای مختلف سرترالین بر بهبود کارآئی لوودوپا
نتایج تجویز 3 دوز مختلف سرترالین در روز 21 به همراه
لوودوپا در موشهای صحرائی پارکینسونی، نشان داد که سرترالین فقط با دوز 2 میلی گرم به ازای هرکیلوگرم وزن بدن 62 4/5) ثانیه) قادر است تا تأثیر آنتی کاتالپتیک لوودوپا را
بهبود بخشد، به طوریکه در این روز به دنبال تجویز سرترالین با دوز 2 میلی گرم به ازای هر کیلو گرم وزن بدن، زمان آزمون
میله، در مقایسه با موش های صحرائی پارکینسونی دریافت
کننده رژیم لوودوپا به صورت معنیداری کاهش پیدا کرد
( P<0.001) (نمودار.(3
تأثیر تجویز دوز موثر سرترالین و لوودوپا به همراه NAN-190 بر کاتالپسی
در روز 21، تجویز NAN-190 به عنوان آنتاگونیست گیرنده 5HT1A موجب شد تا اثر بهبود دهنده سرترالین 2) میلی
594
ارزیابی اثر آنتی کاتالپتیک لوودوپا ـ کاربی دوپا به همراه سرترالین در موشهای صحرائی پارکینسونی
گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) بر روی لوودوپا 15) که در روز 21سرترالین و لوودوپا را با دوزهای مذکور
میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) از بین دریافت کرده بودند، تفاوت معنیداری نشان داد ( p<0.001)
برود(7 108 ثانیه). بطوریکه مقایسه این گروه با گروهی (نمودار .(4
180 زمان
*** 120
دهشسپری
150
در
90 آزمون
سحبرمیله
30
60
ب
0 ثانیه
6OHDA Sham Normal
نمودار 1ـ تأثیر -6 هیدروکسی دوپامین (8ʽg/rat) بر اختلالات حرکتی در آزمون میله، دادهها بشکل Mean - SEM نشان داده شدهاند. n=8 حیوان در هر گروه، P< 0.001*** در مقایسه با گروه سالین و شم جراحی.
-6 :6OHDAهیدروکسی دوپامین
