تحقیق در مورد روانشناسی نگرش
روانشناسی
۱- تعریف و اهمیت نگرش ( Attituole )
2-
باتوجه به اینکه نگرش در انسان یکی از فاکتورهای مهم و اساسی است وگوشه ای از شخصیت پیچیده هر انسان را تشکیل میدهدمیتواندمیزان روابط ما با دیگران را دستخوش تغییر قرار دهد. شدت یا ضعف این حس درونی میتواند تاثیرات بسزایی در ذهنیت.عملکرد.رفتار.گفتار ونتیجه گیریهای ما داشته باشد
وهمچنین یکی از عوامل تاثیر گذار وتعیین کننده در میزان اعتماد به نفس ما در مسیر پر پیچ وخم زندگی خواهد بود.با این همه بد نیست کمی مطالب علمی در مورد ایجاد نگرش مثبت در خود .پر رنگ سازی آن وچگونگی تغییر نسبی در آن را از نظر بگذرانیم.
۱- تعریف نگرش
نگرش عبارت است از یک روش نسبتا ثابت در فکر ، احساس و رفتار نسبت به افراد ، گروه‌ها و موضوع‌های اجتماعی یا قدری وسیع‌تر ، هر گونه حادثه در محیط فرد مؤلفه‌های نگرش افکار و عقاید ( مؤلفه شناختی ( cognitive ) ، احساسات و عواطف ( مؤلفه عاطفه‌ای )( Affective ) ، تمایلات رفتاری ( مؤلفه رفتاری ( Behaviorel ) می‌باشد که مؤلفه اول به فکر و تغییرهای خاص و مؤلفه دوم به هیجانات منفی یا مثبت و مؤلفه سوم به نحوه خاصی از کنش فرد اشاره دارد
ویژگی‌های نگرش
۱- سازه‌ای فرضی است چون ورای مؤلفه‌هایش چیزی عینی نیست.
۲- اکتسابی ( تجربه و آموزش ) است و به تدریج حاصل می‌شود
۳- نسبتا پایدار است چون یک نظام است و دارای ابعاد مختلف و هماهنگ است که سخت تغییر می‌کند .
۴- فردی یا گروهی است . چون در بسیاری از انواع نگرش ما ناشی از موقعیت‌های گروهی است .
۵- هر ۳ مؤلفه شناخت میتواند به صورت هشیار یا ناهشیار باشد
۶- نگرشها فرعی و اصلی دارند
۷- مؤلفه‌های نگرش اعم از اصلی یا فرعی با یک دیگر تعامل دارند .
۸- مؤلفه‌های نگرش با هم تناسب سطح دارند . وقتی بعد شناسی قوی و ریشه‌دار باشد بعد رفتاری و عاطفی نیز محکمتر و ریشه‌دارتر می‌شود . ولی اگر شناخت بر پایۀ شایعه بود دو بعد دیگر ؟؟؟ ترند .
۹- نگرشهای اصلی در زندگی نقش اساسی دارد و به راحتی از رفتار و افکار دیگران قابل تشخیص است .
۱۰- نگرشهای اصلی بر نگرشهای فرعی تاثیر مستقیم دارند . بیشتر درونی شده و کمتر به موقعیت‌های خارجی وابسته است البته اصلی و فرعی بودن نگرش بستگی به صاحب آن دارد
ایمان یک نگرش اصلی
در اسلام ۳ نگرش اصلی وجود دارد که عبارتند از : نگرش ایمانی ، کفری و منافقانه . در این جا به شرح نگرش ایمانی خواهیم پرداخت
۱- مؤلفه‌های نگرش ایمانی : ایمان دارای ۳ مؤلفه عقیده و شناخت ، حلقه قلبی و عاطفی و رفتار ظاهری است
مؤلفه رفتار از زبان آیات و روایات : بسیاری از وظایفی که خدا بر فرد مؤمن مقرر کرده وظایف رفتاری است مثل : انفاق ، نماز ، روزه ، استفاده از روزی پاک ، همچنین به صراحت آورده که ادعای ایمان کافی نیست و به عمل شما نیز توجه می‌شود
مؤلفه‌های شناختی و عاطفی : برای صدور یک رفتار علم کافی نیست بلکه انگیزش نیز لازم است . قرآن مواردی را مثال می‌زند که مردم به دانش خود عمل نکرده‌اند ( داستان فرعئن ) . یا آمده نگویید ما ایمان آوردیم بگویید اسلام آوردیم ، چون ایمان در قلب شما رسوخ نکرده آنجا که از عقیده قلبی سخن به میان می‌آید همان دو جزء شناخت و عاطفه است
۳- ویژگی‌های نگرش ایمانی : ایمان حالتی اکتسابی و اختیاری و تدریجی و قابل شدت و ضعف است بین کفر و ایمان یک طیف وجود دارد از ویژگی‌های دیگر آن این است که حالت روانی است و حقیقتی واحد دارد و تفکیک مؤلفه از روی مسامحه است قابل استکبال و سنجش است
۳- آثار نگرش ایمانی : ۱ ) روان شناختی . ۲ ) رفتاری . ۳ ) اخروی
۱- آثار روانشناختی : به یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد . خدا را مدافع و ناظر در همه جا ، ولی و یاور خویش می‌دانند ، باعث مؤدت بین یکدیگر است . قدرت تشخیص حق از باطل را می‌یابند . بر او توکل می‌کنند . با خوانده شدن آیات الهی بر ایمانشان افزوده می‌شود خود را پیروز می‌دانند . عزت را فقط برای خدا و رسول و مؤمنان می‌دانند . به هنگام مصیبت صبور به هنگام خشم دارای حلم هستند .
۲- آثار رفتاری : در تنهایی از تقوت و در تنگدستی از صدقه دادن غافل نیستند . حتی با بیم ضرر راستگویند ، در نماز فروتنند ، از بیهوده رو گردان هستند ، زکات می‌دهند در نیکی سبقت می‌گیرند . حلال خدا را بر خود حرام نمی‌کنند ، از بعضی گمان ها پرهیز دارند ، تجسس و غیبت نمی‌کنند ، چشم و دامن خود را حفظ کرده و در امانت خیانت نمی‌کنند ، به عهد خود وفا دارند ، اموال دیگران را به ناحق نمی‌خورند ، به دنبال برقراری عدل و ؟؟؟ هستند ، با مال و جان در راه خدا می‌کوشند
۳- آثار اخروی : داخل بهشت می‌شوند ، مورد آمرزش خدا هستند ، با صالحان هستند ، اجر و پاداششان با خداست
۳-۱ بحث نگرش : محوری ترین مباحث روانشناسی اجتماعی : برخی نظریه پردازان میدانی ، یادگیری و پدیدار شناسان کوشیده‌اند اعتبار نگرش را خدشه‌دار کنند . ولی این انتقادها کاربرد آن را افزایش داده این مفهوم در کتب درس روانشناسی اهمیت دارد . چون بر افکار اجتماعی مؤثر است . بر پردازش اطلاعات مؤثر است ، به عنوان طرح ذهنی عمل کرده و چهارچوب شناختی اطلاعات را در مورد مفاهیم و حوادث و موقعیت‌ها سازماندهی و نگهداری می‌کند و سرانجام ، بر فرایند رفتار تاثیر می‌گذارد .
۴-۱ مفاهیم مرتبطه با نگرش
۱- ارزش با بعد عاطفی نگرش ارتباط دارد . تفاوت این دو این است که ارزش کلی و انتزاعی است ولی نگرش میانی مصداقی است که به فرد یا گروهی نسبت داده می‌شود
۲- عقاید و باورها جز شناختی نگرشند و نسبت آن جزء به کل است .
۳- رغبت و علاقه مرتبط با مؤلفه عاطفی نگرش مرتبط است ولی تفاوت این دو در این است که شخص علاقه و رغبت را به رفتار خویش محدود می‌کند ولی در نگرش فرد انتظار دارد دیگران نگرش را تایید کنند یا رد کنند
۴- نقش و نگرش تاثیر متقابل بر هم دارند و ایفای هر نقش بیانگر پاره‌ای از نگرش‌هاست.
۲- راهبردها و عوامل مؤثر در تکوین نگرش : نگرش به تدریج در انسان ایجاد می‌شود . حال باید ببینیم این نگرش چگونه شکل می‌گیرد
.
۲ – ۱ . یادگیری اجتماعی ( Social learning ) :
۱ – شرطی سازی کلاسیک( classical couditioning ) : تحقیقات نشان می‌دهد که شرطی سازی کلاسیک اغلب به صورت ناهشیار و حتی زمانی که فرد از محرک بی اطلاع است صورت می‌پذیرد به دو گروه در دو مرحله تصاویری از رفتارهای یک فرد در زندگی روز ؟؟؟ نشان داده شده . در مرحلۀ اول تصاویری که هیچ بار عاطفی نداشتند .
و در مرحلۀ دوم به یک گروه تصاویر با بار عاطفی مثبت مثل ازدواج و خنده و به یک گروه تصاویر با بار عاطفی منفی مثل صحنه‌های پرخاشگرانه و … نشان داده شد . این دو گروه هر کدام تحت تاثیر صنفی تصاویر ، تصاویر خنثی از همان بار عاطفی نسبت می‌دادند . در مثال دیگر کودکی شاهد اخم مادر به نژادی خاص است عواطف او با واکنش منفی پیوند می‌خورد و نسبت به آن شرطی می‌شود .
۲ – شرطی سازی کشی : کودکی که درباره یک فرد سیاسی نظر می‌دهد خود بینش نسبت به آن ندارد بلکه از والدینش شنیده حتی شاید اتفاقی بیان کرده و تشویق شده . این روند در کودکان تاثیر بیشتری دارد .
۳ – مشاهده و تقلید : ساز و کار دیگر الگو برداری است . مثلا والدین کاری را انجام می‌دهند و کودک یاد می‌گیرد . حتی زمانی که از طرف والدین به آن منع شود .
۲ – ۲ . مقایسه های اجتماعی
۱ – مقایسه خود و دیگران از جهت رفتاری : انسان گاهی خوب و بد بودن نگرش‌هایش را از راه مقایسه خویش با دیگران درک می‌کند . مثلا گاهی ما اظهار نظر سیاسی استادی که حیطه درسی او این نیست را می‌پذیریم .
۲ – مقایسه رفتار گروه خود با گروههای دیگر : گاهی افراد بدون هیچ شناختی دربارۀ یک موضوع تحت تاثیر گروه نگرشی نسبت به آن می‌یابند . مثلا طی تحقیقی به دو گروه از مهاجرت یک گروه فرضی به کانادا خبر داده بودند به یکی فهمانده بودند که انگلیسی‌ها آنها را با شخصیت می دانند و به گروه دیگر گفته شده بود که انگلیسی ها از آنها متنفرند . گروه اول بدون هیچ‌گون اطلاعی از این گروه با مهاجرت آنها موافق و گروه دوم مخالف بود .
۲ – ۳ . منابع انگیزش فرهادی :
۱ – نیازها : ما نسبت به اموری که ما را در جهت رسیدن به اهداف و نیازهایمان یاری می‌کند نگرش مثبت نسبت به اموری که مانع رسیدن به نیازهایمان می‌شود نگرش منفی داریم .
۲ – شخصیت فرد : ویژگی‌های شخصیتی باهث ایجاد تثبیت نگرشهای خاص می‌شود و نگرش منعکس کننده شخصیت است .
۲ – ۴ . منابع انگیزش اجتماعی :
۱ – وضعیت اقتصادی : تفاوت اقتصاد و شاخص‌های آن علاوه بر عاملهای اقتصادی به نگرش افراد جامعه به کارو سود و پس انداز و … بستگی دارد . طبق تحقیقی که صورت گرفت این نتیجه حاصل شد که بین نگرش افراد به رقابت رشد تولید؟؟؟ مستقیم وجود دارد . همچنین بین نگرش افراد به ثروت و رشد تولید نیز ارتباط مستقیم وجود دارد .
۲ – فرهنگ : فرهنگ معنی وسیعی دارد و هر یک از حوزه‌های فرهنگ از قبیل دین اخلاقیات دانش زبان اقتصاد و … به طریقی بر نگرش مؤثر است . اثر پذیری نگرش از فرهنگ واضح است . چون اکثر عوامل شکل گیری و تغییر نگرش پدیده‌های فرهنگی است. مثلا با ظهور اسلام بسیاری از نگرشهای قوم جاهلیت نسبت به معیار افتخار جنس زن و … تغییر کرد .
راهبردهای شکل گیری و تغییر نگرش در فرهنگ اسلامی :
۱ – تثبیت از طریق تقلید و تکرار : از این روش به ویژه در دوران کودکی که تفکر و استقلال شکل نگرفته استفاده می‌کنیم . و دوران کودکی مهمترین موقع در ایجاد نگرش ایمانی در کودک است . مثل شرکت دادن آنها در جهات دینی در بزرگسالی نیز کارهای مکمل نماز یومیه ، روزه ، جشن‌ها و مراسمات آداب‌های های خاص هر عملی مثل خوابیدن باعث تثبیت تدریجی آن می‌شود .
۲ – انگیزه‌ها و هیجان‌ها : انگیزه های افراد سبب شکل گیری یا تغییر نگرش می‌شود . انگیزه نزدیکتر شدن برادران یوسف نگرششان را نسبت به پدرشان و یوسف تغییر داد .
در موقعیت ها و رویدادهای مثبت و منفی شکل تصادف و آتش سوزی بیماری افراد از نظر عاطفی نیاز به همدلی‌اند . و اسلام پر است از دستوراتی که رفتار اجتماعی ما را در جهت شکل گیری و تشدید نگرشهای ایمانی سامان می‌دهد .
۳ – تفکر و استدلال : مثلا داستان حضرت ابراهیم در شکستن بت‌ها و نسبت دادن آن به یک بزرگ ، باعث شد که مشرکان به این توجه کنند که بت‌ها هیچ سود و ضرری بر ایشان ندارند .
۴ – ایجاد نا هماهنگی شناختی : قرآن گاهش بر آنچه ما انسانها قبول داریم تاکید می‌کند و اگر به لوازم آن توجه نکنیم ما را مورد سؤال قرار می‌دهد و در ما نوعی نا هماهنگی شناختی ایجاد می‌کند .
مثلا برای منکران معاد می‌گوید اگر در آن نرید دارید بدانید ما شما را از خاک و نطفه و … آفریدیم . بعضی با پذیرفتن این باید معاد را بپذیرید وگرنه دچار نا هماهنگی شناختی می‌شوید . برای حل ناهماهنگی شناختی یا رفتاری که مطابق شناخت ما نبوده خط شمرده و توبه می‌کنیم با ارزش آن نگرش را زیر سؤال می‌بریم مثل کافران که می‌گفتند اگر نگرش ایمانی ؟؟؟ خوبی بود ما در آن پیشی می‌گرفتیم .
۵ – دعا : دعاهای معصومین یک منبع شناخت برای ماست دعاها نگرشهای ایمانی را یادآوری می‌کند .
۶ – توجیه شناختی نسبت به پیامد هر کار : در قرآن آمده که بعدی به اندازۀ خود و خوبی برای پاسخ داده می‌شود . مؤمن داخل بهشت می‌شود و روزی بی حساب خواهد داشت . و …
۷ – توجه دادن به عظمت خدا : ساحران با معجزه موسی ایمان می‌آورند . خدا در قرآن می‌گوید که آیا آفرینش شما سخت‌تر است یا آ،رینش آسمان با آن نظم .
۸ – وضعیت زمانی و اقتصادی : انسان غافل با بهبود وضع اقتصادی طغیان می‌کند و با کمترین بدی که به او می‌رسد از همه چیز مایوس می‌شود .
۹ – وابستگی‌های گروهی : اگر دز زمینه‌های مختلف با گروهی انطباق داشته باشیم به صورت هیئت و یا ناهشیار تحت تاثیر این تعلق گروهی قرار خواهیم گرفت .
۱۰ – مراوات دوستانه و خلق خوش : رفتار خوش و اخلاق خوش پیامبر و اهل بیت نگرش مخالفان نسبت به ایشان را تغییری داده است . در قرآن آمده اگر بداخلاق بودی از کنار تو پراکنده می‌شدند .
۲ – ۵ . ژنتیک ( وراثت ) : نگرش از سیر مغز می‌گذرد و مغز هم امری جسمانی است . بسیاری از تحقیقات روی دو قلوهای یک تخمکی و دو تخمکی انجام شده و به این نتیجه رسیده است که هم بستگی نگرشی دو قلوهای یک تخمکی ناشی از وراثت است . حتی وقتی یک دو قلو رااز ابتدا از هم جدا کردند هم بستگی نگرش ها مشاهده می‌شود .
۳ – نگرش و رفتار : تردید نیست که نگرش بر رفتار تاثیر می‌گذارد حتی گاهی رفتار بر نگرش . یکی از مؤلفه های نگرش مؤلفه رفتاری است منظور از مؤلفه رفتاری رفتار خارجی نیست بلکه آمادگی ذهنی برای انجام دادن یک رفتار است . اینکه هر نگرشی به رفتار منجر می‌شود یا نه ؟ باید گفت که هر نگرشی به رفتار نمی‌انجامد یا اینکه رفتار ما بدون پایه عاطفی و شناختی تحقق نمی‌شود .
الف ) چگونگی تاثیر نگرش بر رفتار : دو ساز و کار وجود دارد . یکی نگرش – تفکر مستدل – رفتار . این سازو کار زمانی به کار می‌افتد که تفکر عمیق و دقیقی در باب نگرشهایمان داریم . و کاربرد آن دررفتار را مورد سنجش قرار می‌دهیم . آفرن معتقد است که پیش بینی کننده چگونگی رفتار ما در موقعیتی خاص میرومندی قصد ما در آن موقعیت خاص است
. قصد تحت تاثیر عامل است الف ) نگرش ما را به آن رفتار خاص ( میزان اهمیت رفتار ) ب ) ارزیابی دیگران از آن رفتار ( هنجارهای ذهنی (subjective Norms ) ) ج ) سخت یا آسان پنداشتن رفتار .
سازو کار دوم نگرش – رفتار بی تامل است . سازو کار اول متناسب با مواردی است که فرصت کافی داریم ولی در جایی که فورا می‌خواهیم تصمیم بگیریم بر این اساس عمل می‌کنیم . نگرش ما و اطلاعات حاصل آمده از موقعیت بیرونی باعث شکل گیری شناخت ما از آن موقعیت شده و همین شناخت باعث بروز رفتار مناسب ما می‌گردد .
ب ) چگونگی رابطۀ نگرش – رفتار و عوامل مؤثر بر آن : رفتار از دو عامل درونی و بیرونی ( نگرش ها و فشار محیط ) نشات می‌گیرند که این دو به عوامل متعددی بستگی دارد :
۱ – ویژگی‌های نگرش : رفتارهایی که یکسری به آن پایبند هستند و عده‌ای ترجیح می‌دهند انجام ندهد بستگی به ویژگی نگرششان دارد . نگرشها تثبیت شده مؤثرترند تا نگرشهای ناشی از شایعه نگرش‌هایی که ریشه در اعتقاد‌ها و عواطف دینی دارند نیز از نگرشهای سیاسی مؤثرترند . نگرش‌هایی که با تجربه و بی واسطه حاصل شده زودتر به ذهن می‌آیند و به رفتار شکل می‌دهد . ویژگی دیگر نگرش نیرومندی آن است نیرومندی چند شاخص دارد :
الف ) شدت نگرش ( Intensity ) : نیرومندی عواطف مربوط به نگرش .
ب ) اهمیت نگرش( Importance ) : میزان توجه و دقت فرد و اثر پذیری شخصیت فرد از نگرش .
ج ) قابلیت دسترسی( accessibility ) : به دسترسی ذهنی اشاره دارد هر چه نگرش فرعی‌تر و موقعیت هیجانی تر باشد قابلیت دسترسی به نگرش کم تر است .
۲ – ویژگی‌های فرد صاحب نگرش : بعضی تحت تاثیر نگرش خود عمل می‌کنند و بعضی بیش تر به انتظارات دیگران توجه دارند و رفتاری را که دیگران تمایل دارند انجام می‌دهند ( خود نظارتی ) ( self monitoriug ) .
۳ – ویژگی موقعیتی : در موقعیت‌های خاص مکانی و زمانی ما نگرش خود را ابراز نمی‌کنیم مثلا اگر در مکانی عملی هنجار باشد ولی با نگرش با موافق نباشد یا زمانی که ما وقت کافی نداریم گاهی از بیان نگرش خود صرف نشر می‌کنیم . عوامل موقعیتی دیگر نیز قابل فرض است مثل انطباق نگرش کنونی با رفتاری که قبلا انجام داده‌ایم با بر عکس . این نیز باعث می‌شود تا نگرش کنونی مان را بیان نکنیم چون ما سعی می‌کنیم بین آنچه می‌گوییم و آنچه عمل می‌کنیم سازش وجود داشته باشد .
بحث ویژه : رابطه نگرش ایمانی با رفتار : نگرش ایمانی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم و از طریق حالت روانشناختی فرد بر رفتارش تاثیر می‌گذارد . گونه اول مثل نماز و روزه و … که چون مؤمن هستیم انجام می‌دهیم . گونه دوم که از طریق حالت روانشناختی ، بر رفتار اثر می‌گذارد مثل آرامش روانی ، عدم ترس و خوف ، اعتماد به خدا ….