بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
جلسه پنجم : فرایند های رتبه بندی قشرهای اجتماعی
- چون قشربندی اجتماعی ، پدیده ای همه جایی(ubiquition)است و همه جوامع و زمانها را دربر می گیرد ، لذا می توان فرض کرد فرایندهای ایجاد و حفظ آن نیز همه جایی است .
- چهار فرایند عمده ایجاد و حفظ قشربندی اجتماعی عبارتند از :
- فرایند تمایز موقعیت های اجتماعی
- فرایند دسته بندی موقعیت های اجتماعی
- فرایند ارزیابی موقعیت های اجتماعی
- فرایند پاداش دهی به موقعیت های اجتماعی
اسلاید 2 :
فرایند تمایز موقعیت های اجتماعی
- موقعیت های اجتماعی به طور عمده برحسب تعریف نقش ها (مسئولیت ها و تکالیف صاحب موقعیت ) ازهم متمایز می شوند
- بدون تمایز موقعیت ها (تعریف نقش ها و ایفاء درست آنها )، نظم اجتماعی و به تبع آن قشربندی اجتماعی دوام نمی آورد.
- شرایط اساسی برای تمایز موقعیت ها :
- تعریف روشن وظایف در هرموقعیت
- مشخص کردن حدود اختیارات و مسئولیت ها
- تعلیم و تربیت جهت تصدی موقعیت ها
- ضمانت (sanction) اجتماعی برای ایفاء نقش ها
- ضمانت درونی : احساس تقصیر/ گناه/ ملامت نفس
- ضمانت بیرونی : توبیخ قانونی/ سرزنش دیگران و...
اسلاید 3 :
فرایند دسته بندی موقعیت های اجتماعی
- موقعیتهای اجتماعی بر حسب تعریف نقش از هم قابل تفکیک هستند لذا شرایطی که در ایفاء نقش موثرند می توانند ملاک دسته بندی (categorizing) موقعیت ها نیز قراربگیرند
- ملاک های عمده در ایفاء موثر نقش ها :
- صفات محولی یا انتسابی (ascribed) مثل هوش و استعداد ، ظواهر و تواناییهای جسمی و..
- صفات محققی یا اکتسابی (achieved) مثل کسب دانش و مهارت ، تجربه ، دقت ، سرعت و ...
- فایده مندی (utility)یا کارکرد اجتماعی نقش مثل کارکرد امنیتی برای پلیس
- ملاکهای ایفاء نقش ، ملاک های احراز موقعیتند و معین می کنند که هر شخصی شایسته احراز کدام موقعیت است
- ملاک های ایفاء نقش ، جنبه ارزش داورانه ندارند و برحسب ماهیت یا اقتضاء نقش تعریف می شوند و لذا نمی توان آنها ملاک رتبه بندی ارزشی (کهتری/مهتری)موقعیت ها قرارداد، اگرچه ملاک های ایفاء نقش در تعیین سلسله مراتب موقعیت موثرند
- اهمیت اجتماعی نقش ها و نهادها ، در سلسله مراتب موقعیتها موثراست.
- مثال دریک جامعه مذهبی ، نقش ها و نهادهای مذهبی برتری پیدا می کنند
اسلاید 4 :
اهمیت اجتماعی نقش ها و نهادها
- اصلی یا فرعی تلقی کردن نقش ها و نهادها به نظام ارزشی جامعه مربوط است
- ساختارهای منفعت بویژه منافع گروههای مسلط در سلسله مراتب نهاد دخیل است
- نهادهای و نقش های محوری جامعه را بر اساس چند ملاک می توان از نهادهای فرعی تمییز داد :
1.تعریف نقش ها دقیق است / ازسایر نقش ها متمایزاست
- آزادی نقش کم است
- روش های ارزیابی ایفاء نقش تعریف شده اند
- ضمانت های اجراء نقش به روشنی تعریف شده اند
- مثال : در جامعه ای که هویت شغلی مقدم بر هویت خانوادگی است ، تعریف و تفکیک وظایف شغلی ، مراقبت ها و نظارت های شعلی و همچنین ضمانت های شغلی بر موارد مشابه آن در خانواده دقیقتر اجراء می شود
اسلاید 5 :
فرایند ارزیابی موقعیت های اجتماعی
- فرایند تعیین جایگاه هر موقعیت بر روی مقیاس ارزش های اجتماعی
- قضاوت ارزشی در باره موقعیت
- مقیاس بهتر/بدتر ، عالی/پست ، بالا/پائین ، مهتر/کهتر و...
- ابعاد ارزیابی موقعیت
- موضوع ارزیابی موقعیت
- سطوح ارزیابی موقعیت
- پیامدهای ارزیابی موقعیت
اسلاید 6 :
ابعاد ارزیابی موقعیت اجتماعی
- حیثیت (prestige) موقعیت
- عزت و احترام ناشی از موقعیت / وجاهت اجتماعی موقعیت
- موقعیت هایی که احترام بیشتری را برمی انگیزند همانهایی هستند که در نظام سلسله
مراتبی بالاترند.
- ترجیح(preference) موقعیت
- تمایل به داشتن یا اشغال موقعیت / تمایل و ترجیح ذهنی یک موقعیت بر دیگرموقعیت
- تمییز ترجیح واقعی از خیالی
- محبوبیت (popularity)موقعیت
- شهرت ، محبوبیت ، اعتنا / اقبال اجتماعی موقعیت / علاقه عمومی به موقعیت
- ارزیابی موقعیت از لحاظ حیثیت و رجحان و محبوبیت ممکن است بایکدیگر همخوانی نداشته باشد
- مثلا ممکن است فردی احترام یک شغل را بالا بداند ولکن به دلیل دشواری دستیابی به آن ،
شخصا شغل دیگری را ترجیح دهد
- یا موقعیت هایی هستند که احترام بالادارند لکن با اقبال اجتماعی روبرو نیستند و یا بالعکس
اسلاید 7 :
موضوع ارزیابی موقعیت
- ارزیابی نقش اجتماعی
- ارزش گذاری بر روی ملاک های سه گانه ایفاء نقش (صفات محولی و محققی ایفاءکننده و کارکرد
اجتماعی نقش )
- ارزیابی ارزشی نقش / ارزیابی شایستگی نسبی
- ارزیابی موقعیت اجتماعی کلی
- قضاوت کلی و ترکیبی در باره موقعیت فرد در نظام سلسله مراتبی جامعه
- موقعیت کلی فرد برحسب نتایج ارزیابی نقش های مختلف و پاداش های ناشی از آن تعریف
می گردد
-معیارهای مختلفی در تعیین برتری موقعیت کلی فرد در نظام سلسله مراتبی جامعه دخالت دارند
مثل مرد/زن ، شهری/روستایی ، باسواد /بیسواد ، شاغل/بیکار ، متاهل/مجرد و....
- اهمیت نسبی معیارهای تعیین موقعیت کلی
- توجه به دشواری سنجش موقعیت اجتماعی کلی
اسلاید 8 :
سطوح ارزیابی موقعیت
- ارزیابی مطلق مقبولیت قانونی اخلاقی نقش یا موقعیت
- یکی از لوازم دوام جامعه ، مقبولیت قانونی و اخلاقی نقش ها و موقعیت هاست.
- این سطح از ارزیابی نیاز به مقایسه نقش ها و موقعیت ها ندارد/مقبولیت مطلق
- ارزیابی نسبی مقبولیت اجتماعی نقش ها و موقعیت ها
- ارزیابی مقایسه ای ایفاء نقش
- اینکه آیا افراد نقش های اساسی خود را مثل سایر نقش ها به درستی اجراء می کنند
- ارزیابی نسبی نقش ها و موقعیت ها از لحاظ دریافت پاداش اجتماعی
- ارزیابی مقایسه ای نقش ها و موقعیت ها از لحاظ در یافت پاداش
نکته : متناسب با سطوح ارزیابی موقعیت ، افراد نیز مورد ارزیابی قرارمی گیرند
اسلاید 9 :
پیامدهای ارزیابی موقعیت
- سازگاری / ناسازگاری اجتماعی
- یگانگی /سازگاری : مثبت بودن ارزیابی به پذیرش هنجارها یاالگوهای رایج رفتاری جامعه
منجرمی شود/ همنوایی و مشارکت / فشارهنجاری مثبت
-بیگانگی / ناسازگاری : ارزیابی منفی موقعیت سبب انفعال اجتماعی (طرد و انزوا ، ترک مشارکت
و...) یا فعالیت ضد اجتماعی(پرخاش و خشونت و... ) می شود / فشارهنجاری منفی
- نظریه انگ زنی(labling theory )
- تثبیت /تغییر در موقعیت ؟
- ارزیابی مشهود و مداوم از موقعیت فرد در صورت مثبت بودن ، غالبا سبب تثبیت او در موقعیت
ودر صورت منفی بودن به خروج از موقعیت می انجامد
- ماندن در موقعیت تحقیر شده به عنوان یک سپردفاعی در مقابل جامعه ؟
اسلاید 10 :
فرایند پاداش دهی به موقعیت های اجتماعی
- پاداش و امتیاز موقعیت های اجتماعی در فرایند تمایز ، دسته بندی و ارزیابی تعریف و تعیین می شود
- رتبه هر موقعیت برحسب پاداش های اجتماعی دریافتی ،تعیین می شود
- پاداش ها و امتیازات اجتماعی به چهار دسته قابل تقسیم هستند :
- 1. پاداش های اقتصادی یا ثروت مثل حقوق و مزایای مادی / درآمد و مالکیت
- پاداش سیاسی یا قدرت مثل اختیارات ، حق تصمیم گیری و امر و نهی / عزل و نصب
- تفکیک قدرت نقش (قدرت مورد نیاز برای ایفای درست نقش) از قدرت امتیاز نقش (امتیاز
ناشی از ایفای درست نقش)
- پاداش فرهنگی یا معرفت مثل دسترسی به دانش و اطلاعات
- پاداش اجتماعی یا منزلت مثل عزت ، احترام ، شهرت
- رابطه بین انواع پاداش اجتماعی موقعیت / همبستگی پایگاهی
