بخشی از مقاله
آسیب‌ها و خطرات مالی ـ مدیریتی موجود در منطقه آزاد تجاری ارس
بررسی موردی: پول شویی
از آنجا که مدتی است منطقه‌ی آزاد ارس به عضویت «مناطق آزاد تجاری ایران» پیوسته است، و با توجه به خطرات مالی ـ مدیریتی خاصی که چنین مناطقی را تهدید می‌کند، به‌منظور جلوگیری از آسیب‌ها و خطرات موجود در این مسیر، بررسی و تحلیل چالش‌های خاص این مناطق امری ضروری می‌نماید. اما به‌راستی مهمترین خطری که هر منطقه‌ی تجاری، و به طور خاص منطقه تجاری
ارس، را تهدید می‌کند چیست؟
اسلام می فرماید، اگر آلوده شود حرام است.
پزشکان هشدار داده اند، آن یکی از بزرگترین انتقال دهنده ی باکتری ها است.
هندی ها اعتقاد دارند که آن دو رنگ بیش ندارد: سفید یا سیاه.
عوام می گویند مانند چرک کف دست است.
مدیران مالی چنین تعبیر می¬کنند که آن خونی است در رگهای صنایع تولیدی، که با آلوده شدن آن سیستم مریض و اقتصاد کشور نابود خواهد شد.
همان وسیله، چیزی است که انسانها برای تبادل خواسته ها، و نیازها ی شان از آن استفاده می کنند.
اگر به گذشته¬ی تاریخ نگاهی بیاندازیم، می¬بینیم که براي تداوم حياط انسان ها، نياز هر فرد با تلاش فردي
(شكار– توليد....) تامين مي¬شد، ولي با گذشت زمان بشر هرگز به توليد شخصي قانع نبود. اگر در آن روز
نمي¬توانست با زور هر چه مي¬خواهد به چنگ بیاورد ناگزير حاضر مي-شد از راه معاوضه¬ي جنس (معاوضه مستقيم كالا به كالا) نيازهاي عادي زندگي را فراهم كرده از اين راه امرار معاش نمايد. تا آنكه راه مبادله غير مستقيم كالا با كالا را در پيش گرفت و همين انتخاب موجب پيدايش آن گرديد. آن چیزی نیست مگر پول کذایی که به طرق مختلف شسته می شود.
با گذشت زمان توليد پول و مصرف آن شكلهاي گوناگوني را به خود گرفته است. در اينجا به بخشی از آن خواهيم پرداخت كه از مسير صاف و مستقيم خود منحرف گشته و به پول كثيف تبديل شده است و عده¬اي براي تطهير كردن آن دست به پول شویی می زنند.
براي روشن شدن بهتر موضوع لازم است تا سؤالات زير طرح و به آن پاسخی داده شود:
• پول شويي چيست؟؛
• چگونگي پيدايش پول شويي؛
• شغل هایی که در معرض پول شويي قرار می گیرند؛
• پول شويي در کجا صورت ميگيرد؛
• گونه های پول شویی؛
• شیوه های پول شويي؛
• تاثيرات پول شويي بر اقتصاد؛
• نگاهی به پول های کثیف در جهان؛
• آيا امکان اندازه گيري حجم عمليات پول شويي وجود دارد؛
• تدابير واقدامات صورت گرفته مبني بر جلوگيري از پول شويي؛
• نتیجه
• پیشنهادات.
1 - پول شويي (Money Laundry) چيست؟
موضوع پول شويي از لحاظ واژه شناسي ، اولين بار پس از رسوايي «واتر گيت» مطرح شد. ليكن اين پديده اصولاً همزمان با پيدايش پول و رواج نظام پايه پولي، مد نظر متفكران اقتصادي سياسي قرار گرفته است .پول شويي زماني اتفاق مي¬افتد كه درآمد هاي كسب شده توجيه قانوني ندارد و براي اينكه از حالت غير قانوني خارج شوند و مشكل پولهاي معمول را به خود بگيرند، به وسيله پول شويي تطهير مي شوند.
پول شويي فرايندي است که در طي آن در آمد هاي غير قانوني را قانوني جلوه مي دهند. و به تعبير ديگر قانوني کردن درآمد هاي غير قانوني، مشروع کردن پول هاي نامشروع يا تطهير پول هاي حرام ويا تبديل پول هاي کثيف ناشي از اعمال خلاف به پول هاي تميز و پاک مي‌باشد. انواع پولهايي كه مي تواند به صورت نا مشروع در جامعه مطرح باشد، به سه گروه می شود.
پولهاي كثيف و يا پولهاي آغشته به خون: مربوط به نقل و انتقال مواد مخدر است.
پولهاي خاكستري: درآمدهاي حاصل از فروش كالا و يا انجام دادن كارهاي توليدي است، ولي از نظارت دولت پنهان مي¬ماند و دولت از آنها بي اطلاع است كه معمولا براي فرار از ماليات اين كارها را انجام مي دهند.
و پولهايي سياه: حاصل از قاچاق كالا است، به طوري كه درآمدهاي حاصل از قاچاق كالا و شركت در معاملات پر سود دولتي كه خارج از عرف طبيعي صورت مي گيرد، باعث پيداش اين پول مي شود.
- چگونگي پيدايش پول شويي
پول شويي يک پديده تاريخي است. نخستين بار فردي بنام آلکاپون گروهي به اسم آلکاپونها تشکيل داد واين گروه در جريان روز از مردم اخاذّي مي¬کردند و براي پنهان کردن این شيوه عمل خود، رختشويخانه‌ای (خشکشويي) تأسيس وبه اين طريق وانمود مي‌کردند که درآمد خويش را از اين راه بدست مي‌آورند و نه از راه نامشروع، وبه اين ترتيب اصطلاح پول¬شويي شکل گرفت. و ريشه درمالکيت خشکشويي ها توسط مافيا در ايالات متحده آمريکا دارد و به دهه هاي 1920 و1930 برمي‌گردد.
- شغل هایی که در معرض پول شويي قرار می گیرند:
هر شغلي كه با پول نقد و موارد زیر سر و كار دارد در معرض پول شویی قرار می گیرد:
سيستم بانكي (بانكهاي عامل، بانكهاي كارگزار، بانكهاي برون مرزي)، بازار سهام و اوراق قرضه، شركتهاي بيمه (بيمه عمر)، شركت هاي ساختماني، عتيقه فروشي، جواهرفروشي، صرافيها، آژانس هاي مسافرتي و شركت¬های حمل و نقل، بنگاه هاي اتومبيل، دفاتر اسناد رسمي و بنگاه هاي خيريه در معرض پول شويي مي باشند.
- پول شويي در کجا انجام مي گيرد؟
انجام هر فعاليت مجرمانه نيازمند شرايط و محيط مناسب براي تحقق آن جرم است: شناسايي اين شرايط براي جلوگيري از وقوع جرم اهميت زيادي دارد . بررسي ماهيت جرم پول شويي و شواهد موجود نشان مي دهد که پول شويي در محيطي که شرايط زير را داشته باشد قابل انجام خواهد بود.
• بخش هاي رسمي ، بخصوص بازار هاي مالي كه از کارايي لازم برخوردار نباشد.
• بخش هاي غير رسمي اقتصادي که فعال باشند.
• روشهاي پول شويي براي دست اندرکاران بازار هاي مالي قانوني، بانکها و ديگر عوامل اجرايي شناخته شده نباشد.
• بازار هاي مالي بصورت حايشه‌اي و توسعه نيافته، اما مرتبط با بازار هاي مالي پيشرفته وجود داشته باشد.
• ريسک عمليات پول شويي آنقدر قابل توجه نباشد.
• قوانين ضد پول شويي چندان فعال نباشد.
• و به راحتي بتوان درآمد به دست آمده را براي فعاليت هاي مجرمانه ديگر به مکان هاي ديگر انتقال داد.
- گونه های پول شویی
پول شويي دروني: شامل پولهاي کثيف که از فعاليت مجرمانه در داخل خاک يک کشور به وجود می آید و در همان کشور هم شسته مي¬شود.
پول شويي مهار شونده: شامل پولهاي کثيف بدست آمده از فعاليت مجرمانه که در داخل خاک يک کشور کسب و در خارج از آن کشور تطهير مي¬شود.
پول شويي بيروني: شامل پولهاي کثيف بدست آمده از فعاليت مجرمانه انجام شده در ساير کشورها که درخارج نيز شسته مي-شود.
پول شويي وارد شونده: که شامل پولهايي که از فعاليت مجرمانه در ساير نقاط بدست آمده و در داخل خاک يک کشور مورد نظر شسته مي شود.
- شيوه هاي پول شويي
شيوه هاي تطهير پول پيچيده و متنوع است ، اين شيوه ها به عواملي چون نوع خلاف انجام شده ، نوع سيستم اقتصادي، قوانين و مقررات کشوري که در آنجا خلاف صورت گرفته و نوع مقرراتي کشوري که پول در آنجا تطهير مي شود، بستگي دارد. از معمولترين و مهمترين شيوه هاي پول شويي اين است که پول شويان براي کاهش جلب توجه مجريان قانون به
عمليات پول شويي، مقادیر زياد پول نقد را به مقادیر کوچکي تبديل نموده و يا بطوري مستقيم در بانک سرمايه گذاري مي‌كنند و از شيوه هاي ديگر تطهير پول مي¬توان به سرمايه‌گذاري موقت در مؤسسات توليدي، تجاري قانوني، سرمايه گذاري در بازار هاي سهام و اوراق بهادار، ايجاد سازمان هاي خيريه قلابي، سرمايگذاري در بازارهاي طلا و الماس، شرکت در مزايده هاي اجناس هنري و کالاهاي قديمي (انتيک) وانتقال پول به کشور هاي داراي مقررات بانکي آزاد مانند کشور سويیس
اشاره نمود. پول کثيف زماني که در فعاليتهاي قانوني وارد شده و سرمايه¬گذاري شود و در طول گردش دست بدست شدن با پول هاي پاک مخلوط مي‌شود، بطوري که ديگر شناسايي آن نا ممکن مي گردد.
استفاده از معاملات تقلبي و صوري نيز در فرآيند پول شويي متداول است. يکي از شيوه هاي آن ، سرمايه گذاري خصوصي در طرح هاي ساختماني (ساخت و ساز) و حتي به ظاهر تحسين برانگيز، مي باشد.
