بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر، تحقیق کیفی میباشد که با هدف شناسایی عوامل تأثیرگذار بر توسعه کسب و کارهای گردشگری در منطقه آزاد ارس به انجام رسیده است. اطلاعات موردنیاز از طریق مصاحبه نیمه ساختارمند با نمونهای برگزیده 20 - نفر - از صاحبان کسب و کار گردشگری به دست آمده است. با استفاده از فرایند کدگذاری مرسوم در تئوری بنیانی، متن برگرفته از مصاحبهها تحلیلشده و یافتههای حاصل از تحلیل در یک ساختار ماتریسی تدوین شده است. بر اساس کدهای طبقهبندیشده موضوعی، عوامل مؤثر بر توسعه کسب و کارهای گردشگری عبارتند از: ابعاد فردی، ابعاد کسب و کار، یادگیری و حرفهآموزی درزمینه کسب و کار، فضای حمایتی، محیط و فضای کسب و کار گردشگری.
.1 مقدمه
در دهه 90 میلادی، اهمیت فضای کسب وکار به عنوان حلقه ارتباطی فضای خرد و کلان اقتصادی در ادبیات اقتصادی مطرح شد - دامن کشیده و خدا بخش زاده، - 1391 و امروزه توسعه و شکوفایی بخش بزرگی از اقتصاد جوامع گوناگون وابسته به سازوکارهایی است که در آن کسب وکارهای جدید شکل یافته و توسعه مییابند
یکی از فعالیتهای مهم اقتصادی در دنیای کنونی، گردشگری است که از مهمترین منابع درآمد تعداد زیادی از کشورهای جهان به حساب میآید. محدود بودن بسیاری از منابع همچون نفت، گاز و کانی های معدنی، دولت ها را به تفکر وا داشته است که از منابع پایدارتری چون میراث فرهنگی و طبیعی خود بهرهبرداری نموده و با انواع برنامهریزیها، این میراث و جذابیتهای آن را تبدیل به منابع درآمد اقتصادی نمایند. علاوه بر این، با این روش به حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی خود بپردازند
بدین منظور، کشورها برای بهرهمندی از منافع و درآمدهای گردشگری، اقدام به توسعه کسب وکار گردشگری کردهاند. در این راستا، مناطق آزاد تجاری با داشتن قابلیتهایی در جهت افزایش صادرات، اشتغالزایی، جذب سرمایهگذاری خارجی و جذب گردشگران داخلی و خارجی میتوانند نقش مهمی در اقتصاد کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه مانند ایران ایفا کنند و همچنین ساختار اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و قوانین حاکم بر آنها میتواند بستر مناسبی برای توسعه کسب وکار گردشگری را مهیا نماید.
یکی از مناطق آزاد ایران که زمان زیادی از ایجاد آن نمیگذرد منطقه آزاد ارس است. این منطقه با برخورداری از موقعیت ژئواکونومیکی ممتاز و دسترسی به بازارهای بینالمللی سرمایه و تکیه بر امکانات برجسته توسعه ترانزیت و صادرات مجدد، توانمندیهای بالای صادراتی و با فراهمسازی زیرساختهای توسعه فعالیتهای بازرگانی در کنار گمرکات و مراکز تخلیه و بارگیری کالا و الگوسازی ورود به سازمان تجارت جهانی توانسته است در جهت ارتقای نقش هم پیوندی اقتصاد ملی با اقتصاد جهانی، بسترساز تعامل سازنده کشور با جهان باشد.
همچنین این منطقه به پشتوانه مناطق ارزشمند اکولوژیکی حفاظتشده، اقلیم مناسب، منابع غنی آب، ذخیرهگاههای بینالمللی جنگلی، محیطزیست مطلوب و قابلیتهای توسعه گردشگری درزمینه های تاریخی، فرهنگی، طبیعی و ورزشی، در حال تبدیل شدن به یک منطقه بین المللی گردشگری، تفریحی، سلامتی و درمانی است. در این راستا، توسعه کسب و کار گردشگری به عنوان یکی از استراتژی توسعه اقتصادی این منطقه در نظر گرفته شده است
برای توسعه کسب و کار گردشگری در این منطقه باید عوامل مؤثر بر آن را شناسایی کرد که این تحقیق در این راستا انجام شده است.
.2 مبانی نظری
.1.2 گردشگری طبق تعریف ماتسیون و وال در اوایل دهه 1980، گردشگری عبارت است از: »تغییر مکان موقتی افراد به مقاصدی خارج از محل معمول کار یا اقامتشان، فعالیت هایی که در طول اقامت افراد در آن مقاصد انجام میگیرد و تسهیلاتی که به منظور برآوردن نیازهای آنان فراهم میشود
از نظر جعفری - 1981 - گردشگری مطالعه انسان خارج از محل سکونت معمول اوست، مطالعه صنعتی است که به نیازهای وی پاسخ میگوید و مطالعه اثراتی که هم انسان و هم این صنعت بر محیط فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی میزبان دارد
سازمان جهانی گردشگریٌ - 1991 - ، تعریفی که از گردشگری ارائه می دهد عبارت است از: »فعالیت های مسافرتی افراد و اقامت خارج از محیط دائم زندگی آن ها برای بیش از بیست وچهار ساعت و کمتر از یک سال پیاپی برای تفریح، تجارت و اهداف دیگر.«
.2.2 کسب و کار گردشگری:
صنعت گردشگری کسب و کار متنوعی را شامل می شود که خدمات مختلفی را به گردشگران عرضه میکند. از نظر یوریلیٍ و همکاران - 2002 - ، اصطلاح کسب و کار گردشگری، کسب و کارهای حمل و نقل، اقامتگاه، تور اپراتورها، آژانسهای مسافرتی، ترویج و تبلیغات گردشگری، کسب و کارهای حوزه بیمه و امور مالی گردشگری، مواد غذایی و آشامیدنی، سرگرمی، پارک های طبیعت، باغوحش، کسب و کارهای مربوط به کنسرت و تئاتر، کسب و کار سازماندهی جلسات و کنوانسیونها، خدمات ترجمه و راهنمایی، کسب و کار تولید و فروش لوازم سفر و غیره را در بر میگیرد
صنعت گردشگری را صنعتی چتری می خوانند زیرا طیف گستردهای از فعالیتهای اقتصادی مختلف که با یکدیگر ارتباطی مشخص در حوزه مشتری دارند، در این صنعت گرد هم آمدهاند. حال اگر هر یک از فعالیتها به هر دلیل نتواند محصول خود را چندان که شایسته آن است و به مشتری معرفی شده، به او عرضه نماید، نه تنها بر کسب و کار خویش تأثیر نامطلوب گذارده، بلکه ناخواسته سایر فعالین و بخش های گوناگون مرتبط با صنعت گردشگری را نیز متضرر مینماید. چتری که گوشهای از آن سوراخ شده باشد در روزی بارانی به چه کار آید
.3.2 مناطق آزاد:
مناطق آزاد به قلمرو خاصی در یک کشور اطلاق می شود که برای تسهیل و توسعه صادرات و جذب سرمایه گذاری به وجود می آید. این مناطق در زمینه صادرات کالا و جذب سرمایهگذاری به طور کامل آزادند و دولتها سعی میکنند با اتخاذ راهکارهای تسهیلکننده، زمینههای مناسب را برای سرمایهگذاری و توسعه صادرات و کسب درآمدهای ارزی به وجود آورند
در یک تقسیمبندی کلی مناطق آزاد با توجه به ساختار فضایی آنها، به دو دسته Territorial و Regime تقسیم میشوند. نوع Territorial چه از لحاظ تعداد و چه از لحاظ تأثیر در اقتصاد جهانی دارای اهمیت بسیار بیشتری از نوعRegime میباشد. آنچه که در اصطلاح مناطق آزاد اقتصادی نامیده میشود، در اصل مناطق از نوعTerritorial هستند
مناطق آزاد اقتصادی نوع Territorial به منطقه مشخصی گفته میشود که نسبت به سایر مناطق یک کشور دارای زیربناهای مناسبتر و امکانات اداری بیشتر و پرسنل آموزش دیدهتر میباشد و این در حالی است که در مناطق آزاد نوع Regime با توجه به این که شرکت ها در منطقه مشخصی متمرکز نمیشوند و نحوه توزیع فضایی به صورت پراکنده میباشد، ارایه این امکانات به سادگی قابل تضمین نمیباشد. هم چنین در مناطق آزاد اقتصادی نوع Territorial، شرکت ها و موسسه ها، با پیچیدگیهای فنی موجود در سازمان دهی و توزیع امتیازات مالی و پولی و اداری در مناطق آزاد نوع Regime، مواجه نمیشوند
در مناطق آزاد اقتصادی نوع Regime مزایای معین - و هم چنین محدودیتهایی - به شرکتهایی که در هر نقطه از کشور میزبان وجود دارد اعطا میشود. در این نوع مناطق آزاد شرکتها در منطقه مشخصی متمرکز نمیشوند و به همین دلیل شرکتها و موسسهها، با پیچیدگیها و مشکلاتی در سازمان دهی و توزیع امتیازات مالی و پولی و اداری مواجه میشوند.
