بخشی از مقاله
آيينه كاري
آينه كاري
جهان در تفكر اسلامى جلوه و مشكات انوار الهى است و حاصل فيض مقدس نقاشازلى،و هر ذرهاى و هر موجودى از موجودات جهان و هر نقش و نگارى مظهر اسمى ازاسماء الهي است و در ميان موجودات،انسان مظهر جميع اسماء و صفات و گزيده عالماست.
هنرمند در پرتو چنين تفكرى،در مقام انسانى است كه به صورت و ديدار و حقيقتاشياء در وراى عوارض و ظواهر مىپردازد.او صنعتگرى است كه هم عابد است و همزاير،او چون هنرمند طاغوتى با خيالاتى كه مظهر قهر و سخط الهى است،سر و كارندارد.وجودى كه با اثر اين هنرمند ابداع مىشود نه آن وجود طاغوتى هنر اساطيرى وخدايان ميتولوژى است و نه حتى خداى قهر و سخط يهوديان يعنى«يهوه»،بلكه وجودمطلق و متعالى حق عز شانه و اسماء الله الحسنى است كه با اين هنر به ظهور مىرسد.ازاينجا صورت خيالى هنر اسلامى متكفل محاكات و ابداع نور جمال ازلى حق تعالى است،نورى كه جهان در آن آشكار مىشود و حسن و جمال او را چون آيينه جلوه مىدهد.
معمارى نيز كه در هنر اسلامى شريفترين مقام را داراست،همين روح اسرار آميز را نمايش مىدهد.معماران در دوره اسلامى سعى مىكنند تا همهاجزاء بنا را به صورت مظاهرى از آيههاى حق تعالى ابداع كنند،خصوصا در ايران،كهاين امر در دوره اسلامى به حد اعلاى خويش مىرسد.
از اينجا در نقشه ساختمانى و نحوهآجر چينى و نقوشى كه به صورت كاشى كارى و گچبراى و آيينه كارى و...كار شده است،توحيد و مراتب تقرب به حق را به نمايش مىگذارند و بنا را چون مجموعهاى متحد وظرفى مطابق با تفكر تنزيهى دينى جلوهگر مىسازند:
حسن روى تو به يك جلوه كه در آينه كرد اين همه نقش در آيينه اوهام افتاد
اين همه عكس مىو نقش نگارين كه نمود يك فروغ رخ ساقيست كه در جام افتاد
معماری سنتی ایران ،تجلی نمادین جهانی ابدی و ازلی است که این جهان را محلی گذرا و واسطه‌ای برای رسیدن به مرتبه‌ای والاتر به منظور وصول به آرامش درونی می‌داند ؛ معماری ایران که به صورت‌های گوناگون در بناهای مختلف متجلی گشته، جایگاه خاصی را داراست که در آن ،عقاید و رسوم و آیین‌ها در شرایط جغرافیایی و اقلیمی نمود بارزی دارد و حاصل دسترنج هنرمندانی است که برای اعتلای این هنر با تکیه بر ایمان خویش ،از جانِ خود مایه گذاشته و در این راه از هیچ کوششی دریغ نورزیده‌اند.
همراه با اساتید معماری، استادان صنایع دستی نیز با همان تفکر فوق اما تجلی یافته در هنرِ خاص خویش، تکامل بخش و اثرگذار بر معماری سنتی ایرانی بوده‌اند .
تزیین و آرایش ساختمان که جزء لاینفک معماری محسوب می‌شود در آجرکاری، کاشی کاری، گچبری و آینه کاری در کنار قالی بافی، گلیم بافی، قلمکاری ، سفالگری، منّبت کاری، کنده کاری چوب، گره چینی و همچنین سایر دست آوردهای صنایع دستی نمود یافته و پیوندی یگانه ایجاد نموده که فضای معماری ایران را آکنده از زیبایی معنوی می‌سازد و این خود زیبایی ظاهری را نیز به همراه دارد.
شکوه و زیبایی معماری ایران به ویژه در دوره اسلامی، به تزیین و آرایش آن بستگی دارد.
آینه کاری از هنرهای تزييني ظریفی است که در نماسازی داخلی بناها، در بالای ازاره‌ها ، زیردورها ، طاق‌ها، رواق‌ها ، شبستان‌ها، سرسراها و موارد دیگر به کار می‌رود.
The mirror used from long ago in passes, mosques,
parlors & palaces were directly related to our national identity.
نقش آينه در سنن و فرهنگ عامه، همچون فرستادن آينه و قرآن قبل از نقل مکان به خانة جديد، يا نگريستن در آينه موقع ديدن هلال ماه نو، جایگاه ویژه آئینه در مراسم سنتی ازدواج ایرانیان( چنانکه عروس و داماد در هنگام قرائت خطبه عقد در آئینه می نگرند تا زندگی همچون صداقت و شفافیت آئینه داشته باشند)وهمچنین آئینه در سر سفره هفت سین عید نوروز از سنتهای قدیمی و ماندگار است، و نيز معادل دانستن آينه با شفافيت و صداقت و صفا در عرفان اسلامي، حالات و درجات استعداد هر عاشقي را مي‌نماياند. مي‌توان گفت که عاشقْ آينة قدرت و تصرف و جلوة جمال معشوق است. به عبارتي ديگر، دل شکوهمند عاشق آينه‌اي است که نور جمال حق در آن متجلي مي‌شود.
سابقة آينه‌کاري در ايران به قرن دهم هجري قمري بازمي‌گردد. وقتي از ونيز و بوهم آينه‌هاي قدي مي‌آوردند در طول راه برخي از آينه‌ها مي‌شکست. مالک تازه راه جديدي براي بازيافت قطعات شکسته يافت. با چيدن قطعات کوچک آينه کنار هم يک سطح تزييني با انعکاس‌هاي بي‌شمار ساخته شد. اين شيوة تزييني در شيراز، اصفهان و تهران متداول بود. آينه‌کاري در تزيين اماکن مذهبي و مقدس چون حرم امام رضا (ع) و ايوان آينه در قم، و نيز ساختمان‌هاي کاخ‌ها چون دارالعماره و شمس‌العماره در کاخ گلستان به‌کار رفته است.
آينه چون نقش تو بنمود راست خود شکن، آيينه شکستن خطاست
در معماری اسلامی با استفاده از قوانین انعکاس نور با آئینه کاری راهروها و سقف ها سعی میشده تا نور بیشتری را به داخل بنا راهنمایی کند. از آن جمله تمامی بناهای مذهبی باقی مانده از دوران صفوی می باشد
نمونه های برش های هندسی برای آئینه کاری در معماری اسلامی
این نکته قابل ذکر می باشد که هنر آئینه کاری منحصرا به ایران اختصاص داشته و در دوران قاجاریه به اوج شکوفایی خود رسیده است
ازجمله بناهای آیینه کاری شده در دوران قاجار تالار آیینه در كاخ گلستان می باشد.
كاخ گلستان
كاخ گلستان، بازمانده اي از ارگ تاريخي تهران، محل اقامت شاهان سلسله قاجار و از زيباترين و کهن ترين بناهاي پايتخت دويست ساله ايران است. اين بنا كه اكنون در ذهن پايتخت نشينان ميان دود و دم شهرشان گم شده، روزگاري چون نگين ميان ارگ مي درخشيد.
گوشه هايي از آن شكوه و جلال گمشده را مي توان در آينه كاري ها و كاشي كاري هايش بازيافت.
تالار آينه
تالار آئینه در غرب تالار سلام و چسبیده به آن ودر بالای سر در و ایوان سنگی جلو سرسرای کاخ قرار دارد و یکی از تالارهای مشهور کاخ گلس
