بخشی از مقاله
ارزيابي تاثير باز بودن بازار خودرو ايران در اندازه شاخص هاي بهره وري طي سالهاي 87-68
انسان در همه قرون و اعصار با مشکلی به نام محدودیت منابع و امکانات تولید روبه رو بوده، به گونه ای که حتی در شرایط کنونی و با توسعه روزافزون علوم و فنون، هنوز هم محدود به امکانات موجود میباشد.
با توجه به ارتقاء انتظارات عموم مردم از رفاه اقتصادی، تقاضا برای کالاها و خدمات روندی صعودی داشته و به صورت تقریباً نامحدود رو به تزاید است. حال با توجه به محدودیت منابع و امکانات و ارتقاء روزافزون سطح مصرف کالاها و خدمات، حداکثر استفاده از امکانات موجود یکی از مهمترین راه حل های ممکن جهت کاهش شکاف بین عرضه و تقاضا می باشد. در شرایط کنونی بهره وری بالاتر و استفاده کارا از امکانات موجود، عملاً از یک انتخاب فراتر رفته و به یک ضرورت تبدیل شده است.
کشور ما نیز نه تنها از این مورد مستثنی نیست، بلکه به علل مختلف از جمله عدم کفایت درآمدهای ارزی، وابستگی نامطلوب به درآمد نفت و سهم ناچیز صادرات غیرنفتی و عدم رقابت پذیری کالاها و خدمات کشور در بازار جهانی، باید با دید گسترده تر و عمیق تری به مقوله بهره وری توجه نماید.
با افزایش کارایی و بهره وری عوامل تولید، بایستی امکان تولید بیشتر با کیفیت برتر را فراهم نمود تا علاوه بر تأمین نیازهای داخلی بتوان از این راه، بخش عمده ای از نیازهای ارزی کشور را از طریق صادرات کالاها و خدمات تأمین نموده و از وابستگی نامطلوب به درآمدهای نفتی ممانعت نمود.
یکی از معیارهای مهمی که از طریق آن می توان به قدرت یی پی برد مقدار بهره وری عوامل تولید آن است . رشد بهره وری عوامل تولید موجب کاهش هزینه های تولید و افزایش قدرت رقابت تولید کننده در بازار می گردد. و سرمایه گذاران فعاليتي را در الوز بر
خوردار باشند .
رشد بهره وری عوامل تولید در یک صنعت سبب کاهش سطح هزينه ها گرديده و بدين ترتيب کاهش قيمت متوسط كالا و افزايش ميزان توليدرا باعث گر
دبده كه نهايتا منجر به افزايش سوداوري محصولات نهايي در واحدهاي توليدي آن صنعت خواهد شد . پیامد چنین تحولی، تأثیر چشمگیری برافزایش تقاضا و از همه مهمتر افزایش توان رقابت محصولات داخلی در بازارهای خارجی خواهد داشت و در نتیجه، حجم سرمایه گذاری های جدید صنعتی افزایش یافته و متعاقباً استفاده از ابداعات و فن آوری های جدید را گسترش می دهد و این خود عامل مؤثری در رشد بهره وری برای مرحله بعدی خواهد شد .
در جهان امروز، با توجه پيشرفت سريع تکنولوژی مخصوصا در زمينه صنعت خودرو كه كشورهاي صنعتي را وادار به حركت و ربودن گوي سبقت از يكديگر نموده تا بتوانند از طريق بكارگيري تكنولوژي برتر و استفاده از تكنيكهاي بهره وري ، بازارهاي جهاني را در اختيار گرفته و به سوداوري مطلوب دست پيدا نمايند. متأسفانه در کشور ما به کارگیری سیستم های بهره وری با وجود همه اهمیتی که برای كليه فعاليتهاي اقتصادي و منجمله توليد دارد، به اندازه اي غريب و بيگانه مانده كه گاها توجيه كردن يك سرمايه گذار براي انجام هزينه در اين راستا امري بيهوده و غيركارامد جلوه مي نمايدو با توجه به اينكه در برنامه هاي توسعه اقتصادي ايران در نظر گرفته شده كه
متوسط رشد سالانه بهره وري نيروي كار، سرمايه و كل عوامل توليد به مقادير حداقل 3.5. 1 و 2.5 برسداين امرمرا بر آن داشت تا باانتخاب موضوع پايان نامه كارشناسي ارشد خود تحت عنوان “ارزيابي تاثير باز بودن بازار خودرو ايران بر اندازه شاخص هاي بهره وري “ ضمن بررسي بيشتر اين معضل حداقل دين خود را نسبت به ميهن خود ايفا نمايم.
یکی از ابزارهای اساسی توسعه صنعتی و اقتصادی توجه جدی و برنامه مند به مقوله بهره وری به خصوص در بخشهای صنعتی و خدماتی جامعه و بطور عموم در کلیه سطوح فعالیت های جامعه می باشد . پایین بودن سطح بهره وری که یکی از ویژگیهای غالب کشورهای کمتر توسعه یافته است ناشی از عوامل مختلف تأثیرگذار بر بهره وری است که تعدادی از این عوامل خارج از کنترل این جوامع و پاره ای قابل چاره جویی و کنترل است. کشد . این صنعت کارخانه ای، تبلوری از صنایع کشور بوده و از طریق آن می توان سطح کمی و کیفی سایر بخشها و صنایعی نظیر صنایع فلزی، شیمیایی و نساجی را مورد ارزیابی قرار داد. لذا بررسی صنعت خودرو کشور حائز اهمیت ویژه ای است.
توسعه صنایع خودرو سازی کشور که از اوایل دهه 40 شروع شد پس از فراز و فرودهای فراوان در اوایل دهه 70 به طور جدی دوباره در دستور کار دولت قرار گرفت. از آنجا که امروزه صنعت خودرو سازی مرزهای کشورهای مختلف را درنوردیده ، رقابت و ادامه بقا در این صنعت با توجه به استانداردهای جهانی بسیار پیچیده شده است.
مهمترین شاخص ارزیابی فعالیتهای هر پروژه تولیدی تحلیل رشد بهره وری و کارایی است. تحلیل رشد بهره وری شرکتهای خودرو سازی می تواند ابزار مناسب جهت ارزیابی درجه توانمندی این صنعت در مقایسه با استانداردهای بین المللی باشد.
مقایسه ارقام بهره وری در صنعت ایران با ارقام مشابه در اقتصادهای صنعتی و آسیای شرقی قابل تأمل است، زیرا بهره وری در اقتصادهای اخیر تحت تأثیر بهبود فناوری، آموزش تجارت و روابط بین بنگاهی تعیین شده و به همراه سرمایه نقش مهمی در تولیدات صنعتی ایفا می کند در حالی که در اقتصاد ایران ارز حاصل از صادرات نفت منجر به واردات كالا هاي واسطه اي ، یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده رشد اقتصادی و صنعتی است.
سوالات تحقيق :
1- ميزان تغييرات بهره وري در شركت ايران خودرو در طول برنامه هاي سوم و چهارم توسعه چه روندي داشته است؟
2- آيا طي سالهاي 87-68 تحولي در شاخص هاي بهره وري شركت ايران خودرو زخ داده است؟
3- كدام يك از عوامل مورد مطالعه بيشترين تاثير را در بهره وري شركت ايران خودرو داشته است؟
4- تاثير باز بودن بازار خودرو ايران بر بهره وري شركت ايران خودرو چيست؟
4 ـ 2 سابقه و ضرورت انجام تحقيق:
اهمیت و ضرورت تحقیق :
صنعت خودر سازی یکی از مهمترین نیروهای محرکه رشد اقتصادی در قرن بیستم بوده است،این صنعت با پیشینه ای در حدود یک سده دارای پیوندهای عمیق با سایر صنایع بوده و حاوی تجارب وسیع و جایگاهی مستحکم، همراه با انباشتی از دانش فنی و تکنولوژیک و سرمایه است.
پیتر دراکر لقب صنعت صنعتها را به صنعت خودرو سازی اطلاق کرده است . اکنون نیز صنعت خودرو سازی با بیش از 50 میلیون خودرو که هر ساله تولید می کند عمده ترین فعالیت تولیدی جهان محسوب می شود.
صنعت خودرو سازی ایران به عنوان شاخصی از مجموعه صنایع نه تنها مبین توان تأثیر گذاری و به تحرک درآوردن سایر صنایع و بخشهای اقتصادی است بلکه نشان دهنده میزان توسعه یافتگی صنعتی کشور نیز محسوب می شود. و شركت ايران خودرو به عنوان بزرگترين خورو ساز ايران مي باشد پس ارائه راهکارهای عملی مبتنی بر تحقیقات در این صنعت می توان آثار مثبتی برشركت ايران خودرو و صنعت کشور و در نهایت بر اقتصاد ملی داشته باشد بنابراین بررسی تحول بهره وری می تواند دارای اهمیت خاصی باشد.
سابقه انجام تحقیق :
مطالعات خارجی :
1- جورگنسون و گریلکز (1967 ) نخستین مطالعات منسجم تحقیقی در زمینه بهره وری را انجام دادند که به بررسی نقش تکنولوژی در تولید و چگونگی تفکیک سهم رشد نها
ده ها و کارایی آنها در تولید معطوف گردیده است.
2- ستورامان (1976) پس از مطالعه وبررسی روند بهره وری در بخشهای مختلف کشور هندوستان به این نتیجه می رسد که از سال 1950 به بعد بهره وری در بخش خدمات و تجارت کاهش،اما در بخش معادن و جنگلداری بشدت افزایش یافته است. بهره وری در سایر بخشها نظیر بخش صنعت در حدوفاصل این دو بخش قرار گرفته اند از نظر ستورامان تغییرات بهره وری در بخشهای مختلف عمدتاً تحت تأثیر تغییرات نسبت سرمایه به کار در هر بخش بوده است به عبارت دیگر بخشهایی که توانایی استفاده بیشتر از عامل سرمایه در کنار نیروی کار را داشته اند از بهره وری بالایی نیز برخوردار گردیده اند.
3- کروگر و تنسر (1982 ) با مطالعه رشد بهره وری در صنایع تولیدی ترکیه بر حسب بخشهای خصوصی و دولتی، کاهش رشد بهره وری در صنایع این کشور را ناشی از م
حدودیت های تجاری می دانند. نتایج مطالعه همچنین نشان می دهد در حالیکه رشد بهره وری کلی صنایع خصوصی و دولتی ترکیه تقریباً یکسان بوده اما مقدار استفاده از منابع و عوامل تولید در صنایع دولتی به مراتب بیشتر از صنایع خصوصی بوده است .
4- تسائو رشد بهره وری در صنایع سنگاپور را مورد مطالعه قرار داده و نشان می دهد که رشد بهره وری صنایع در این کشور با رشد تولید همراه نیست، وی علل این عدم همراهی را گسترش به کارگیری نیروی کار غیرماهر در واحدهای تولید، عدم استفاده از تکنولوژی منطبق با شرایط اقتصادی کشور توسط سرمایه گذاران خارجی و کمبود مدیران صنعتی در این کشور عنوان می نماید.
5 – کمی (1987 ) رشد بهره وری در صنایع لهستان و تأثیر واردات کالاهای سرمایه ای بر آن را بررسی نموده و نشان می دهد که سرمایه گذاری های خارجی در این کشور با رشد بهره وری صنایع همراه نبوده است. از نظر وی عدم بهره برداری بموقع از کالاهای وارداتی، نرسیدن مواد اولیه و واسطه ای به صنایع و عدم ثبات مدیریت از مهمترین علل این عدم همراهی است .
6 – چن و تانگ (1990 ) رابطه بین صادرات و بهره وری در صنایع تایوان را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه می رسند که صادرات نه تنها موجب رشد بهره وری در صنایع این کشور شده بلکه افزایش بهره وری در سایر بخشها را نیز در پی داشته است .
7 – رگیس بونلی (1992 ) رابطه بین بهره وری کلی و رشد تولید در صنایع برزیل را مورد مطالعه قرار داده و نتیجه گیری می نماید که در صنایع این کشور رابطه ای مستقیم بین رشد تولیدات و رشد بهره وری وجود دارد . این مطالعه همچنین نشان می دهد که حدود 40 درصد از افزایش بهره وری صنایع برزیل مربوط به رشد و گسترش
صادرات این کشور بوده است .
8 – درک پیلات (1995 ) به مقایسه بهره وری صنایع مختلف کره جنوبی با بهره وری صنایع مشابه آمریکا و اروپا پرداخته است، بر اساس این مطالعه اگر چه بهره وری در بعضی از صنایع نظیر چرم، فلزات و ماشینها در حد بهره وری صنایع اروپا است اما بهره وری کلی در صنایع کره در سال 1987 حدود 26 درصد بهره وری در صنایع آمری
کا می باشد. به نظر وی عواملی نظیر شدت بکارگیری سرمایه، صرفه جویی های ناشی از مقیاس تولید در صنایع و سطح تحصیلات نیروی
کار از مهمترین عوامل مؤثر در تفاوت بهره وری صنایع کره جنوبی با آمریکا به شمار می رود .
9 – ایدسون و والتر (1996 ) بهره وری نیروی کار را در صنایع کوچک و بزرگ فلزات فابریکی، ماشین آلات، برق، تجهیزات حمل و نقل و ابزار آلات با استفاده از روش تابع تولید مورد محاسبه و مقایسه قرار دادند و نتیجه گیری می کنند که
نیروی کار صنایع بزرگ به علت استفاده از تکنولوژی، تجهیزات و سازمان دهی پیشرفته دارای بهره وری بیشتر نسبت به صنایع کوچک
بهره وری در صنعت اتومبیل اندونزی را در دوره 1995 – 1990 بررسی کردند و به این نتیجهرسیدند که صنعت اتومبیل اندونزی در رسیدن به رشد بهره وری مثبت شکست خورده و حتی پس از گذشت 30 سال حمایت های دولت از ای صنعت، صنعت خودرو اندونزی رشد بهره وری منفی دارد .
11 – هالتیوانگر و همکاران (1999 ) تفاوت بهره وری در میان کارگران را در صنایع مختلف طی سالهای 1996 – 1985 با استفاده از روش تابع تولید مورد مطالعه قرار داده و نتیجه گیری می کند که تعداد کارگران، سن و سرمایه انسانی در میزان بهره وری آنها تأثیر می گذارد .
12 – بلوچ و مک دونالد (2000 ) اثر واردات را روی بهروری نیروی کار بررسی کردند آنها با استفاده از تکنیک پنل دیتا و با انتخاب نمونه ای متشکل از کارخانه های استرالیا در دوره زمانی 1993 – 1984 به این نتیجه رسیدند که واردات با رقابتی که ایجاد می کند نرخ رشد بهره وری نیروی کار را افزایش می دهد .
مطالعات داخلی :
1- کریم آذربایجانی در سال 1368 به بررسی و مطالعه بهره وری صنایع کشور در طول سالهای 1364 – 1346 پرداخته است در این مطالعه که تابع تولید از نوع کاب - داگلاس با کشش جانشینی ثابت و برابر یک در نظر گرفته شده، از دو شاخص بهره وری کندریک و تابع تولید سولو برای تخمین بهره وری کل عوامل تولید استفاده شده است. شاخص های محاسبه شده حاکی از آن است که صنایع ماشین آلات، ابزار و محصولات فابریکی، صنایع فلزات اساسی و صنایع شیمیایی در مقایسه با دیگر گروههای صنعتی کشور از بیشترین بهره وری عوامل تولید برخورداربوده اند. بر این اساس محقق نتیجه گیری می نماید که صنایع فوق از مزیت های نسبی و هم
چنین بیشترین ظرفیت سرمایه گذاری، قدرت تولید (بهره وری ) وایجاد ارزش افزوده در مقایسه با دیگر صنایع برخوردار بوده و در صورت تخصیص منابع کمیاب در صنایع فوق می توان در مدت زمانی نه چندان طولانی اقتصاد کشور را به اقتصادی پویا و مولد تبدیل نمود.
2- کریم آذربایجانی در سال 1369نیز با استفاده از یک مدل اقتصاد سنجی عوامل موثربر بهره وری عوامل تولید را در همان دوره زمانی شناسایی و مورد بررسی قرار داده است. بر اساس این مطالعه عوامل و متغیرهایی نظیر تولید، ضریب سرمایه انسانی، واردات، ابعاد گارگاه، سهم مزد و حقوق در ارزش افزوده، سهم کارگران تولید از کل کارکنان شاغل، شدت سرمایه یا نسبت عامل سرمایه به تعداد نیرو کار، ارزش مواد اولیه وارداتی به کل ارزش مواد اولیه مصرفی، سهم نیروی کار مردان از کل اشتغال و ارزش مواد خام مورد استفاده در تولید به عنوان عوامل مؤثر بر بهره وری عوامل تولید وارد مدل شده و تأثیرات آنها اندازه گیری شده است. نتایج حاکی از آن است که متغیرهای تولید، سرمایه انسانی، سهم نیروی کار مردان در کل اشتغال صنعتی، بسبت ارزش واردات به کل مصرف کالاهای صنعتی کشور، ابعاد کارگاه، سهم ارزش مواد اولیه وارداتی به کل مواد اولیه مصرفی صنایع دارای ضرایب مثبت و معنی دار و متغیرهای شدت سرمایه و سهم مزد و حقوق در کل ارزش افزوده صنعتی دارای ضرایب منفی و معنی دار در معادله رگرسیون بهره وری بوده است. ضمن اینکه ضریب مربوط به سهم نیروی کار تولیدی در کل اشتغال صنعتی به طور معنی داری مخالف صفر نمی باشد .
3- دکتر محمدعلی قطمیری و جعفر قادری پس از اندازه گیری و تجزیه تحلیل عوامل مؤثر بر بهره وری صنایع کشور (1372
– 1350 ) به این نتیجه رسیدند که در طول این سالها روند بهره وری کلی در صنایع غذایی، نساجی و چرم، کاغذ و مقوا و فلزات اساسی بر اساس شاخصهای بهره وری ابتدایی سولو و کندریک دارای روند افزایشی و برای گروه صنایع کانی غیرفلزی در حال کاهش بوده است اما بهره وری در سایر گروههای صنعتی (چوب و محصولات آن ) یک روند معین را نشان نداده و اظهار نظر قاطعی در مورد آن نشده است. در این تحقیق متغیرهایی نظیر نسبت واحدهای تحت مدیریت بخش خصوصی به کل واحدهای تولیدی، سرماهای تولید و ارزش تولید در هر صنعت به عنوان متغیرهای تأثیر گذار بر تغییرات بهره وری آن صنعت در نظر گرفته شده و رابطه آنها تخمین زده شده است . نتایج نشان می دهند که واکنش بهره وری به سطح تولید در کلیه گروههای صنعتی مثبت، ضریب نسبت تعداد شاغلین به تعداد کارگاههای تولیدی در هر صنعت تقریباً برای کلیه گروههای صنعتی منفی، ضریب متغیرهای سرمایه سرانه برای کل صنایع و همچنین گروههای صنعتی مواد غذایی، چوب، کاغذ و مقوا، شیمیایی، کانی غیر فلزی و فلزات اساسی منفی، ضریب سهم حقوق و دستمزد به غیر از صنایع متفرقه در بقیه صنایع مثبت و ضریب سهم واحدهای تولید که توسط بخش خصوصی اداره می شوند در گروههای صنعتی مواد غذایی، ماشینها و متفرقه مثبت، در گروههای صنعتی کاغذ و مقوا، فلزات اساسی منفی
و در سایر گروههای صنعتی به دلیل پایین بودن سطح اطمینان ضرایب نا مشخص بوده است .
4 – غلامرضا خاکسار (1380 ) نیز با استفاده از تابع تولید خطی، تابع تولید کاب- داگلاس و تابع تولید با کشش جانشینی ثابت، با استفاده از تکنیک
OLS به اندازه گیری بهره وری در شرکت ایرالکو، تنها تولید کننده آلومینیوم در ایران پرداخته است .
5 - الهه حاتمی تاجیک در سال 1386 در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در دانشکده اقتصاد و علوم اداری دانشگاه مازندران با راهنمایی دکر نورالدین شریفی، به بررسی بهره وری نیروی کار در بخشهای مختلف اقتصادی در ایران پرداخت . این پژوهش با استفاده از مدلهای داده-ستانده به محاسبه بهره وری ناخالص نیروی کار و تجزیه آن به بهره وری ناشی از تغییرات تکنولوژی و نیروی انسانی طی دوره 1353–1367 و 1367–1378 پرداخته می شود . نتایج این پژوهش نشان می دهد بهره وری کل نیروی انسانی در طی سالهای 1353-1367 کاهش و در طی سالهای 1367-1378 افزایش داشته است .
5 ـ 2 فرضيه‌ها (هر فرضيه به صورت جملة خبري نوشته شود)
- در فرايند توليد خودرو ، بهره وري عوامل توليد افزايش يافته است.
-درطي سال هاي 87-68 ،تحول در شاخص هاي بهره وري رخ داده است.
- باز بودن بازار خودرو ايران باعث افزايش بهره وري شده است.
-بهره وري نيروي كار در مقايسه به ساير عوامل از افزايش بيشتري برخوردار بوده است.
6 ـ 2 هدف‌ها:
هدف اصلي از اين تحقيق ارزيابي تاثير باز بودن بازار خودرو ايران بر اندازه شاخص هاي بهره وري و همچنين بررسي تحول بهره وري در طي سالهاي 87- 68 مي باشد.
7ـ 2 چه كاربردهايي از انجام اين تحقيق متصور است؟
اندازه گيري شاخص هاي بهره وري و ارزيابي تاثير باز بودن بازار خودرو ايران بر اندازه اين شاخص هادر شركت ايران خودرو اولا ميزان توسعه يافتگي اين شركت را نمايان و ثانيا سياست گذاري مديران شركت را براي رسيدن به شركت كارا و توسعه يافته مشخص مي نمايد.
8ـ 2 استفاده كنندگان از نتيجه پايان نامه ( اعم از مؤسسات آموزشي، پژوهشي، دستگاههاي اجرايي و غيره):
- وزارت صنايع و معادن
- شركت ايران خودرو
- سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
- اداره بازرگانی
9ـ 2
جنبة جديد بودن و نوآوري طرح در چيست؟
مطالعه پیرامون بهره وری قبلا در مطالعات مختلفی صورت گرفته اما مطالعه بهره وری کل شركت ايران خودرو با توجه به باز بودن بازار خودرو ايران در حد یک مطالعه و پایان نامه دانشجویی مناسب میباشد. انتظار اينست، در اين مطالعه جنبه هاي جديدي از مقوله بره وري در شركت ايران خودرو بخش صنعت خودروروشن گردد.
10ـ 2 روش انجام تحقيق :
این مطالعه از نوع توصیفی كاربردي است.
11ـ 2 روش و ابزار گردآوري اطلاعات :
1- روش اسنادی و مطالعه کتابخانه ای بر پایه آمار و اطلاعات
2- فصلنامه آماری شركت ايران خودرو
3- مقالات ، نشریات ، اینترنت ، کتب
12ـ 2 جامعة آماري و تعداد نمونه (درصورت لزوم)
جامعه آماری مورد بررسی شركت ابران خودرو می باشد .
13ـ2 روش نمونه‌گيري (درصورت لزوم) :
در این پایان نامه از اطلاعات و آمار و داده های ثانوی استفاده می شود و محقق راسا به جمع آوری نمونه اقدام نمی کند، بلکه از داده های غنی فصلنامه آماری شركت ايران خودرو مرکزآمار ایران که هرساله منتشر می شود استفاده می کند
.
14 ـ 2 روش تجزيه و تحليل اطلاعات :
در این تحقیق از ابزارهای آماری و بویژه اقتصاد سنجی برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده می شود.
3 فهرست منابع و مآخذ (فارسي، عربي، لاتين به شرح زير)
كتاب : نام خانوادگي، نام، عنوان كتاب، مترجم، مح
ل انتشار، سال نشر، جلد
مقاله : نام خانوادگي، نام، عنوان مقاله، عنوان نشريه سال، دوره، شماره، صفحه
1- امامي ميبدي ، علي، اصول اندازه گيري كارايي و بهره وري ،موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني ، 1379 ،
2- نيلي ، مسعود ، استراتژي توسعه صنعتي كشور ، موسسه انتشارات علمي ، 1382
3-گجراتي ، دامودار ، مباني اقتصاد سنجي ، حميد ابريشمي ، دانشگاه تهران ، 1386 ، جلد اول و دوم
4-شيرين بخش ، شمس اله ، حسن خونساري ، زهرا ، كاربرد EVIEWS در اقتصاد سنجي ، پژوهشكده امور اقتصادي ، 1384
5-ابوالحسني ، امير حسين ، بررسي عوامل موثر بر بهره وري فرايند توليد در صنايع اتومبيل سازي ، پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه تربيت مدرس ، 1386
6- آذربايجاني ، كريم ،و شاه محمدي ، زهرا ، بررسي رابطه بلند مدت بين صادرات ، سرمايه گذاري مستقيم خارجي و رشد اقتصادي در ايران ، مجله پژوهشي دانشگاه اصفهان ، جلد 31 ، 1387
7 – زراء نژاد ، منصور و انصاري ، الهه ، اندازه گيري بهره وري سرمايه در صنايع بزرگ استان خوزستان ، فصلنامه بررسي هاي اقتصادي ، 1386
8 – مهدوي ، ابوالقاسم ، و جوادي ، شاهين ، آزمون تجربي رابطه تجارت خارجي و رشد اقتصادي در ايران ، فصلنامه پژوهشهاي اقتصادي ، 1384
9 – مولايي ، محمد ، بررسي و مقايسه بهره وري گروههاي مختلف صنعتي كوچم و بزرگ ايران ، پژوهشهاي اقتصادي ايران ، 1384
10 – Fredrik sjoholm, export, import and productivity ,1999
11 – sangho kim , hunjoon lim and donghun park , the effect of import and export on total factor productivity in korea 8
