بخشی از مقاله
استفاده از ارزيابي مدفوع براي كمك به تغذيه ي گاوهاي شيرده
مقدمه
ابزارهاي زيادي وجود دارد كه متخصصان تغذيه ممكن است از آنها براي ارزيابي و كنترل وضعيت تغذيه اي گاوهاي توليده كننده ي شير فراوان استفاده كنند. ارزيابي و بررسي مدفوع يا كود، مي تواند اطّلاعاتي در مورد سلامت كلي، تخمير در سيرابي و عملكرد هضمي در گاوها به ما بدهد.
گاوهاي بالغ فرصت زيادي براي مشاهده و بررسي مدفوع در آنها ايجاد مي كنند زيرا آنها تقريباً هر 5/1 تا 2 ساعت مدفوع مي كنند و روزانه مجموعاً 100 پوند يا بيشتر مواد دفعي از آنها خارج مي
شود. مقدار مدفوع بسته به تغذيه و آبي كه مي خورند متفاوت است و ممكن است به مقدار زيادي كاهش پيدا كند به خاطر وقفه ي غيرطبيعي كه در عبور مواد هضم شده در طول لوله ي گوارشي آنها ايجاد مي شود.
ارزيابي مدفوع مي تواند اطّلاعات با ارزشي را در خصوص موقعيت و مقدار هضم و تخمير مواد غذايي مصرف شده به ما بدهد. به طور معمول اكثر مواد غذايي مصرف شده توسط گاوهاي شيري، در سيرابي آنها هضم مي شود و بيشترين جذب مواد غذايي در سيرابي يا روده ي كوچك صورت مي گيرد. وقتي كه مواد غذايي به خوبي در سيرابي تخمير نشوند، بعضي از اين مواد غذايي هضم
نشده به روده ي كوچك مي رسند. به طور معمول، اين مواد غذايي مي توانند هضم و جذب شوند امّا اگر مقدار آنها خيلي زياد باشد يا سرعت عبور آنها زياد باشد، اين مواد غذايي ممكن است در روده ي كوچك هضم و جذب نشوند. آخرين فرصت براي هضم و جذب مواد غذايي در روده ي بزرگ ايجاد مي شود.
تخمير در روده ي خلفي يا روده ي بزرگ، بخشي از فرآيند هضمي معمول در خرگوش و اسب است امّا اين فرآيند معمولاً در گاوهاي شيري نقش كمي ايفا مي كند. وقتي كه گاوها و عده هاي غذايي كه به شدت فاقد فيبر مي باشند يا مقدار زيادي كربوهيدرات هاي غيرساختاري (NSC) دارند، مصرف مي كنند، تخمير در روده ي بزرگ افزايش مي يابد كه باعث اثرات منفي بر سلامت گاو يا شير آن مي شود. ذرات مواد غذايي يا مواد مغذي كه هضم و جذب مي شوند با مدفوع يا ادرار، دفع مي شوند.
ارزيابي مدفوع يك علم دقيق نيست و نمي تواند پاسخ هاي قطعي به سئوالات تغذيه اي بدهد. ارزيابي مدفوع مي تواند يك ابزار تشخيصي مفيد براي بعضي موضوعات مربوط به سلامت باشد امّا اين كار فقط مي تواند به متخصصان تغذيه يا مديران مزرعه، يك اشاره ي جزئي به آنچه كه در طي فرآيند هضم اتفاق مي افتد ارائه دهد.
درك اين مسأله مهم است كه هيچ نشريه ي علمي براي شرح اثرات خاص تغذيه بر رنگ، غلظت و محتواي ماده مغذي در مدفوع چاپ نشده است. امّا از آنجا كه ارزيابي مدفوع مي تواند وسيله اي براي بررسي سلامت و تغذيه باشد، ما تعدادي از عوامل شناخته شده ي مربوط به بررسي مدفوع را براي كمك به تفسير نتايج، گردآوري كرده ايم.
سه مورد براي بررسي و مشاهده ي مدفوع
رنگ
ارزيابي مدفوع مي تواند توسط سه عامل انجام شود: رنگ، غلظت و محتوا. رنگ مدفوع تحت تأثير نوع مواد غذايي، غلظت صفرا و سرعت عبور علوفه و مواد هضمي است. معمولاً مدفوع در زماني كه گاوها علوفه ي تازه مي خورند سبز تيره است و اگر آنها علوفه ي خشك بخورند، رنگ مدفوع آنها قهوه اي- سبز است. وقتي گاوها جيره هاي غذايي داراي مقادير زياد دانه هاي غلّات بخورند مثلاً نوعي TMR، مدفوع آنها به رنگ سبز- زرد در مي آيد. اين رنگ در اثر تركيب غلّات و علوفه است و با مقدار دانه هاي غلّات و چگونگي آماده سازي آنها، فرق مي كند.
اگر حيواني به اسهال مبتلا شود، رنگ مدفوع مي تواند به خاكستري تغيير كند. حيوانات تحت درمان ممكن است داراي مدفوعي با رنگ غيرطبيعي باشند به خاطر داروهايي كه مورد استفاده قرار گرفته است. مدفوع تيره يا خون آلوده مي تواند نشانه ي خونريزي در مجراي GL باشد در اثر اسهال خوني، ميكوتوكسين ها يا كوكسي ديوز. مدفوع سبز روشن يا زردرنگ كه با اسهال آبكي تركيب شده، مي تواند در اثر عفونت هاي باكتريايي مثل سالمونلا ايجاد شده باشد.
غلظت
غلظت مدفوع بيشتر بستگي به محتواي آب دارد و تحت تأثير مقدار آب و رطوبت مواد غذايي مي باشد و مقدار زماني كه مواد غذايي در بدن حيوان باقي مي ماند. مواد دفعي يك غلظت متوسط دارد و توده هاي گردي به ارتفاع 1 تا 2 اينچ تشكيل مي دهند. اسهال مي تواند در اثر عفونت، مواد مسموم كننده يا انگل ها ايجاد شود امّا مي تواند در اثر تخمير زياد كربوهيدرات ها در روده ي بزرگ
و افزايش مقدار اسيد نيز ايجاد شود. مدفوع شل همچنين مي تواند در اثر خوردن پروتئين زياد يا سطح بالاي پروتئين قابل تخريب در سيرابي باشد. همچنين احتمال دارد كه در اثر مصرف آب زياد به منظور دفع نيتروژن اضافي از طريق ادرار باشد. به علاوه مدفوع ممكن است در طول دوره هاي
زماني كه گرما زياد است، شل شود. مصرف پروتئين يا آب كمتر اغلب باعث مدفوع سفت تر مي شود. كم شدن شديد آب بدن نيز مي تواند موجب سفت شدن مدفوع شود. گاوهايي كه بيشتر از طرف چپ شير مي دهند اغلب مدفوعي با ظاهري چسب مانند دارند.
محتوا
به طور معمول، نمونه هاي مدفوع بايد هضم يكسان و استفاده از اكثر مواد غذايي داده شده به حيوان را مشخص كنند. اگر شما نسبت زياد دانه هاي هضم نشده يا قطعات علوفه اي دراز (قطعه هاي درازتر از 5/0 اينچ) را در مدفوع مشاهده كنيد، اين مي توان نشانه اي از تخمير ضعيف در سيرابي و احتمالاً تخمير زياد در روده ي خلفي يا همان روده ي بزرگ باشد. تخمير در روده ي بزرگ براي گاو بسيار كم ارزش تر از تخمير در سيرابي است. اين به خاطر آن است كه جذب مواد مغذي هضم شده، به مقدار كم در روده ي بزرگ انجام مي گيرد. بنابراين اگرچه هضم و تخمير در روده ي بزرگ صورت مي گيرد امّا مقدار مواد مغذي كمي به گاو مي رسد.
وجود تكه هاي بزرگ علوفه يا دانه هاي هضم نشده مي تواند به اين اشاره داشته باشد كه گاوها نشخوار كاملي انجام نداده اند يا سرعت عبور از سيرابي در آنها زياد است. اين ممكن است به خاطر خوردن مقدار ناكافي فيبر باشد كه در تحريك نشخوار مؤثر است يا مي تواند مقدار PH سيرابي را در حد معمولي نگه دارد.
مشاهده ي مقادير قابل توجه از ذرات دانه اي بزرگ هضم نشده ممكن است بر اين اشاره داشته باشد كه دانه ها تراكم و مقدار بالايي داشته و يا فرآوري دانه ها به خوبي انجام نشده (مثل هسته هاي سخت يا علوفه ي دانه اي. مواد مغذي اين تكه هاي بزرگ در دسترس حيوان يا
ميكروب هاي درون سيرابي قرار نگرفته است. متوجه باشيد كه ذرات دانه اي كاملاً ريزي ممكن است وجود داشته باشد كه به راحتي ديده نشوند. به دقت نگاه كنيد كه آيا رنگ زرد وجود دارد يا نه زيرا اين رنگ به وجود آنها اشاره مي كند و يا به مدفوع خشك شده نگاه كنيد. رنگ سفيد روشن در سطح مدفوع خشك شده، اشاره به نشاسته ي هضم نشده ي موجود دارد و مقدار رنگ سفيد بستگي به مقدار نشاسته ي موجود دارد.
وجود مقادير زياد موكوس (خلط) اشاره به التهاب مزمن يا آسيب بافت روده دارد. تكه هايي از ماده ي ترشحي نيز ممكن است مشاهده شود. اين ها اشاره به آسيب روده ي بزرگ دارد كه احتمالاً در اثر تخمير زياد در روده ي بزرگ و PH پايين در آن مي باشد. اين ماده ي ترشحي توسط سلول هاي پوششي روده توليد مي شود كه براي درمان قسمت آسيب ديده به كار مي رود.
مدفوعي كه حباب دار يا فوم مانند است مي تواند اشاره به اسيدوزلاكتيك يا تخمير زياد در روده ي بزرگ و توليد گاز داشته باشد.
تجزيه تحليل فيزيكي
براي بررسي اندازه ي ذرات مدفوع، در طويله راه برويد و به شكل تصادفي مدفوع موجود در آغل يا طويله را مشاهده كنيد. به مدفوع هاي تازه نگاه كنيد. از نظر غلظت توده هاي مدفوع در گروه هاي مختلف آنها را بررسي كنيد. وجود تفاوت ها در مدفوع و مقدار دفع روزانه در گاوهاي شيرده چيزي طبيعي است. اين تفاوت هاي روزانه به خاطر خوردن مواد غذايي مختلف در طول روز و تا حدي به خاطر حركت و نحوه ي اداره ي حيوان نيز مي باشد.
بسياري از جنبه هاي مدفوع مثل محتواي مواد مغذي موجود در مدفوع داراي اين اختلاف در روزهاي متفاوت مي باشند. تفاوتهاي زياد در ميان يك گروه از گاوها در طول يك دوره ي زماني مشابه در روز، يك اشاره ي روشن به تفاوت تقسيم جيره ي غذايي ميان گاوها يا ديگر مسائل مربوط به اداره ي آنها و يا سلامت آنها مي باشد كه همه ي گاوها را به طور يكسان تحت تأثير قرار نمي دهد. اين نوع از تفاوتها به اين اشاره دارد كه نحوه ي تغذيه و جيره ي غذايي آنها بايد تنظيم شود.
حداقل 5 نمونه ي مدفوعي جمع كنيد كه معرّف گروهي از اين حيوانات باشد. نمونه هاي جمع
شده را با هم مخلوط كرده و يك نمونه ي كوچك را در يك الك داراي سوراخ هايي به اندازه ي 05/0 – 08/0 اينچ قرار داده و يا در يك صافي بريزيد. با استفاده از يك لوله به آرامي آن را بشوئيد. جريان ثابت آب روي الك از خلال اين نمونه به طور مداوم عبور مي كند تا زماني كه آب خروجي از زير الك، تميز شود. بعد به آرامي با استفاده از آب ذرات را به يك طرف الك ببريد و تمام مواد موجود در الك را برداريد.
نمونه ي شسته شده را در يك سطح تيره و صاف گذاشته و آن را از نظر موارد زير بررسي كنيد:
ذرات دراز فيبر- وجود مقداري از ذرات علوفه اي دراز غيرقابل اجتناب است امّا اگر بيشتر اين ذرات بيش از 5/0 اينچ طول داشته باشند موجب نگراني است. هضم ضعيف علوفه ممكن است به خاطر تركيب فيبري رژيم غذايي باشد (كيفيت پايين علوفه) يا به خاطر توانايي حيوان در هضم علوفه اي كه خورده است (جيره ي غذايي تنظيم نشده).
ذرات دانه اي- روده ي كوچك قادر به هضم نشاسته مي باشد كه به گاو اجازه مي دهد از اين مواد غذايي استفاده كند، امّا مقدار نشاسته ي هضم شده با سرعت عبور مواد هضمي از خلال روده ي كوچك محدود مي شود.
بعضي دانه ها در مدفوع تقريباً تمام گاوهاي پرشير ديده مي شود. اين مسأله اي اجتناب ناپذير است زيرا اين گاوهاي شيرده داراي سرعت بالا در خوردن مواد غذايي هستند و سرعت سريع عبور و خروج مواد غذايي از سيرابي آنها عامل اين مسأله است. به علاوه، اين گاوها به وعده هاي غذايي بيشتر براي انرژي نياز دارند و رژيم غذايي پردانه براي تأمين انرژي مورد نياز آنها به كار مي رود. اين مسأله اغلب باعث مي شود تا آنها نشاسته ي زيادي بخورند كه اغلب در سيرابي مورد استفاده ي آنها قرار مي گيرد. تغذيه با دانه ها بايد كاهش يابد و بايد به طور مداوم توسط يك متخصص تغذيه ي گله ها مورد مراقبت قرار گيرند. نشاسته ي دانه هاي ذرت مي تواند به طور كامل يا جزئي هضم شود در حاليكه خود دانه ها سالم باقي مي مانند. علوفه ي ذرت معمولاً چنين دانه هايي با نشاسته ي هضم شده ي پوسته ي بيروني ايجاد مي كنند كه بايد به دقت دانه هاي سخت مورد بررسي قرار گيرد، خصوصاً زماني كه علوفه ي ذرت به آنها داده مي شود.
يافتن مقدار بهينه ي دانه ها و مقدار فرآوري دانه ها براي بهينه كردن هضم در گاوهاي شيرده، بخشي از مسايل روبروي تغذيه ي گاوهاي شيرده است و مي تواند بين گروه ها وگاوها متفاوت باشد. هضم نشاسته توسط سيرابي زماني به طور مطلوب انجام مي شود كه ديگر نيازهاي تغذيه اي در سيرابي تأمين شود. توصيه مي شود تلاش شود كه سطح دانه در مدفوع كاهش يابد و در عين حال آگاه باشيد كه مقداري دانه هميشه وجود دارد اگر گاوها با مقادير كافي از كنستانتره ها تغذيه شوند.
نكات نهايي
بررسي سلامت كلي گروه و تغذيه ي آنها بستگي به جمع آوري اطّلاعات از همه ي قسمت هاي مزرعه دارد و ارزيابي مدفوع يكي از منابع اطّلاعاتي با ارزش است. در كنار بررسي دقيق نحوه ي تغذيه و نگهداري گاوها، ارزيابي مدفوع مي تواند به ما كمك كند تا دليل مشكلات بهره برداري از مواد مغذي در حيوان سالم را بررسي كنيم و همچنين سلامت حيوان را. تركيب اطّلاعات حاصل از ارزيابي مدفوع و سلامت حيوان مي تواند براي درك تعامل ميان جيره هاي غذايي و حيوان به ما كمك كند. ارزيابي مدفوع يك كار فردي است زيرا مي تواند ابزاري براي متخصص هاي تغذيه ي دام باشد تا با آن بهترين برنامه ي تغذيه ي كلي براي يك گروه از گاوهاي شيرده را تنظيم كنند.
