بخشی از مقاله
بررسي نقش و جايگاه معلم درايجاد وتقويت فرهنگ اسلامي در مدارس
مقدمه
يك معلم خوب ، در هر حال و در همه جا با يك انديشه زندگي مي كند و آن ، كسب بالاترين كيفيت آموزشي توسط هر دانش آموز است و در اين بين ارزشيابي واقعاً حياتي ترين كار هر معلم است و چيزي است كه مي تواند تاثيري كليدي بر نحوه بهبود و پيشرفت دانش آموزان داشته باشد . مهمترين اصل همخواني آموزش و تربيت جهت تحقق نقش واقعي معلم در م
دارس جلوه گري مي كند و اين امر تربيت در فرهنگ اسلامي علاوه بر مفهوم پرورش ، شامل تزكيه و پرورش معنوي نيز مي شود . پرورش ، عهده دار تحقق توانايي
هاي لازم در متربي براي اداره حيات فردي و اجتماعي خويش است ، ولي تربيت در عين مشتمل بودن بر همه اين مفاهيم ، عهده دار حيات ملكوتي انسان نيز هست .
وقتي تربيت را اين گونه معنا كنيم وسعت زيادي پيدامي كند و مستلزم دقت و هماهنگي مربي با متربي در سطح آموزش و يادگيري است . اينكه معلم با توجه به نقش و جايگاه ممتازش در جامعه چگونه و به چه شكلي در صدد تقويت فرهنگ اسلامي در مدارس بر مي آيد و اميد به آينده اي روشن خواهد داشت .
به طور كلي واژه آموزش و پرورش در طيف گسترده اي از مفاهيم ،
روش ها و اصول از بالاترين سطح نظام آموزشي و پرورشي و تعامل بين يك متربي ، متعلم و مربي ومعلم رخ مي دهد .
در اين نوشتار مفاهيم كليدي حائز اهميت عبارتند از :
آموزش – پرورش – تربيت – تفكر خلاقانه – اثربخشي و كارايي
طرح مساله
دانش و مهارت معلمي را از چند جنبه مي توان بررسي و تحليل كرد و ما بر اساس تعيين موضوع نقش و جايگاه معلم در ايجاد وتقويت فرهنگ اسلامي در مدارس صرفاً جنبه تربيت ديني مطابق با فرهنگ اسلامي را مد نظر داشته چرا كه اين موضوع يكي از مهمترين رسالت ها و مسئوليت هاي معلمين در عرصه حيات آموزشي شان تلقي مي گردد . پرواضح است
كه معلمين به عنوان متوليان امر تعليم و تربيت بايد خود از ارزش ها و هنجارها پيروي كنند و از سجاياي اخلاقي برخوردار باشند . اهميت اين شاخص از آن بابت است كه معلمين بسيجي ، با اصول و ارزش هاي فرهنگ اسلامي سروكار داشته و بايستي خود عامل به آنها باشد در سوره لقمان آيه 13 آمده است :
و اذ قال لقمن لابنه و هو يعظم يبني لا تشرك بالله ان الشرك لظلم عظيم .
لقمان با تلطف و زبان خوش ، با پندو اندرز و با استدلال پسر خود را ت
ربيت كرد و معلم بايد اين چنين به تربيت دانش آموزان خود همت بگمارد .
اهداف و دلايل انجام تحقيق
در بررسي هر موضوع تحقيق الزاماً محقق به دنبال اهدافي خاص پيرامون موضوع اصلي و يافتن راه هاي مناسب در جمع بندي از آن مطالب بوده است . ما نيز هدفهايي را كه مطابق موضوع قابل بررسي و اجرا باشد و بتواند چشم اندازي روشن از آينده در جهت تحقق آموزش فرهنگي و ديني در نظام آموزش و پرورش باشد دنبال مي كنيم .
مهمترين اهداف تحقيق حاضر عبارتند از :
1 - اهميت نقش و جايگاه معلم در نزد خداوند و جامعه
2 - شناسايي راه هاي تقويت فرهنگ ديني و اسلامي در مدارس
3 - شناخت نقش معلم در تبيين مسائل اسلامي و فرهنگي نزد دانش آموزان
4 - تحكيم تفكر آموزشي و بسيجي معلمين و دانش آموزان مدارس
روش تحقيق و گردآوري اطلاعات
پژوهش علمي به سهم خود ، اهميت فردي و اجتماعي قابل توجهي دارد . براين اساس در روش تحقيق كتابخانه اي ( اسنادي) جهت تهيه منابع شامل ( كتاب ومقالات) و طرح سوالاتي در خصوص موضوع اصلي و گردآوري اطلاعات محقق در صدد يافتن پاسخ هاي مناسب بوده است .
طرح سوالات ویژه :
برای شروع هر تحقیقی حقیقتا با توجه به موضوع تحقیق اهدافی مد نظر است و ب
ر اساس و موضوع سئوالاتی در ذهن محققق شکل می گیرد برای تحقیق حاضر نیز سئوالاتی به شرح زیر می باشد .
1 - نقش تعلیم وتربیت در آموزش و پرورش در افزایش فرهنگ اسلامی مدارس چیست ؟
2 - اساسا فرهنگ فردی معلم چه نقشی در ایجاد و تقویت فرهنگ اسلامی در مدارس دارد ؟
3 - در جایگاه تعلیم و تربیت چه ارتباطی بین ویژگیهای اخلاقی و اثر بخشی معلم در تقویت فرهنگ اسلامی مدارس دارد؟
4 - راه های تناسب و سازگاری معلمان و دانش آموزان در تحقق فرهنگ اسلامی چیست ؟
فصل دوم :
سير تكامل حيات اجتماعي انسان :
نظري اجمالي بر سير تكامل اجتماعي ، ما را كمك خواهد كرد كه آموزش هر عصري را در ارتباط با ساير عوامل و نيازهاي هر دوره ، به درستي ارزيابي كنيم . بر اساس منابعي كه
در دسترس است پيدايش انسانهاي ابتدايي در حدود يك ميليون سال قبل اتفاق افتاده است . انسانهاي خشن گرسنه و سرگردان دوره پارينه سنگي ، از بام تا شام در جستجوي خوراك بودند و با گوشت جانوران شكار شده و يا ميوه و ريشه گياهان ، رفع نياز مي كردند و هنگام شب كه وسيله پيدا كردن غذا مشكل مي شد ، در پناه تخته سنگها و شكاف كوهها و لا به لاي درختها ، به خواب مي رفتند . انسانهاي اوليه در مبارزه با قهر طبيعت و حيوانات وحشي ناتوان بودند ، ولي آنچه كه باعث شد ، در روي زمين باقي بمانند ، زندگي دسته جمعي آنها بود .
همچنين ويژگي هاي خاص انسانها كه بصورت اشتراكي ابتدايي زندگي مي كرده اند ، و از نوعي توليد اقتصاد جمعي بهره مي گرفته است . جماعتهاي اشتراكي به تدريج از شكل گروه هاي اوليه نامنظم ، به جامعه طايفه اي يا خانوادگي تبديل شدند . در اثر گسترش تمدن وتوسعه اجتماعات ، زندگي جمعي موجب شد كه انسانها جهت رفع نيازهاي خوددست به دست هم دهند و با همياري يكديگر در مسير رسيدن به خواسته هاي مشترك كوشش نمايند .
اهميت تاريخ آموزش و پرورش
تعيين گستره تاريخ كار آساني نيست .و آنچه كه مسلم است ، هر جامعه اي در هر دوره اي از حيات اجتماعي خود و متناسب با نيازمنديهاي آن دوره ، از انسانهايي كه عضو آن جامعه هستند ، مطالبات معيني دارد ، با اين همه ، هر گاه به تاريخ آموزش و پرورش بسنده كنيم مي توانيم هم صدا و با « و. و . بريكمن » ميان دو نوع تعريف گسترده يا قلمرو آن ، يك تعريف محدود و ديگري تعريف وسيع ، تفاوت قائل شويم.
تعريف نخست تنها به برخي صورتهاي نهادي ( مانند مدرسه ابتدايي و متوسطه ودانشگاه ) يادگيري فنون يا انتقال دانش ها مربوط است و تعريف دوم همه انواع رسمي و غير رسمي تاثير بر روي افراد يا گروه ها را شامل مي شود و علاوه بر مدرسه به خانواده و كليسا و رسانه هاي گروهي و باشگاه جوانان و مانند اينها توجه دارد . به علاوه همه پيامدهاي فرايند رشد آدمي در جامعه از قبيل عقايد ( ايدئولوژي) و مديريت امور مالي و سازمان و روش ها و محتواي آموزش و آثار عمل تربيتي و مانند اينها را لحاظ مي كند . فراتر از اين مقولات ، تاريخ آموزش و پرورش م
ي تواند به همه كشورها و همه دوره ها و از جمله دوره كنوني گسترش يابد . (آنتوان لئون ، 1380 : صص 29-30 )
اهداف كلي آموزش و پرورش در جمهوري اسلامي ايران :
كمال انسان در نظام تعليم وتربيت اسلامي رسيدن به قرب الهي است . اين هدف غايي به اهداف زير تقسيم مي شود :
الف : اهداف اعتقادي
1 - ايجاد زمينه لازم براي خودشناسي و خداشناسي وتقويت روحيه حقيقت جويي
2 - تقويت ايمان و اعتقاد به مباني اسلام و بسط بينش الهي بر اساس
قرآن كريم و سنت پيامبر (ص) و ائمه معصومين (ع) با مراعات اصول 12 و 13 قانون اساسي در مورد پيروان مذاهب اسلامي و اقليتهاي ديني .
3 - پرورش روحيه پذيرش حاكميت مطلق خداوند بر جهان وانسان و اعمال اين حاكميت در جامعه بر اساس اصل ولايت فقيه .
ب: اهداف اخلاقي
1 - تزكيه و تهذيب نفس و رشد فضائل و مكارم اخلاقي بر اساس ايمان به خدا و تقواي اسلامي
2 - پرورش روحيه تعبد الهي و التزام عملي به احكام و آداب اسلامي
3 - پرورش روحيه اعتماد به نفس و استقلال شخصيت
4 - تقويت احساس كرامت اخلاقي و برانگيختن عزت نفس
5 - پرورش متعادل عواطف انساني و همزيستي مسالمت آميز
6 - پرورش روحيه نظم و انضباط
7 - پرورش روحيه مبارزه با بيكارگي ، بطالت و مشاغل كاذب
پ : اهداف علمي آموزشي
1 - تقويت روحيه تحقيق ، تفكر و تعقل ، بررسي و تعمق ، نقد وابتكار
2 - پرورش روحيه تعليم و تعلم وتربيت مستمر
3 - شناخت ، پرورش و هدايت استعدادهاي افراد در جهت اعتلاي فرد و جامعه
4 - شناخت اسرار جهان آفرينش و قوانين طبيعت به عنوان آيات الهي به منظور پيشبرد دانش و معرفت و تجارب بشري
5 - ترويج زبان و خط فارسي به عنوان زبان وخط رسمي مشترك مردم ايران و آموزش زبان عربي به منظور آشنايي با قرآن و معارف اسلامي
6 - توسعه علوم و فنون ومهارتهاي مورد نياز فرد و جامعه
7 - پرورش روحيه كتابخواني و مطالعه
8 - پرورش روحيه مشاركت وهمكاري در فعاليت هاي گروهي
ت : اهداف فرهنگي هنري
1 - شناخت ، پرورش و هدايت ذوق واستعدادهاي مختلف هنري و زيبايي شناسي.
2 - شناخت زيبايي هاي جهان آفرينش به عنوان مظاهر جمال الهي .
3 - شناخت هنر اسلامي و هنرهاي ملي و جهاني مناسب
4 - پرورش روحيه حفظ ميراث فرهنگي هنري و تاريخي
5 - شناخت ادب فارسي به عنوان جلوه گاه ذوق هنر و مظهر وحدت ملي و اجتماعي كشور
6 - شناخت فرهنگ و آداب و سنن مطلوب جامعه اسلامي ايران
7 - تقويت روحيه احتراز از رسوم منحط و خرافي .
8 - شناخت تاريخ و فرهنگ و تمدن اسلام ، ايران و جهان با تاكيد بر فرهنگ معاصر
ث : اهداف اجتماعي
1 - پرورش روحيه پاسداري از قداست و روابط خانواده بر پايه حقوق و اخلاق اسلامي
2 - پرورش روحيه تحقق بخشيدن به قسط اسلامي و پاسداري از آن
3 - پرورش روحيه برادري و تعاون اسلامي و همبستگي ملي و فرهنگي و تقويت آن
4 - پرورش روحيه امر به معروف و نهي از منكر به عنوان وظيفه اي همگاني
5 - پرورش روحيه احترام به قانون و التزام به رعايت آن
6 - پرورش روحيه نظم در روابط فردي واجتماعي
7 - پرورش روحيه مسئوليت پذيري و مشاركت در فعاليت هاي ديني ، فرهنگي و اجتماعي
8 - تقويت روحيه تولي و تبري
9 - تقويت روحيه گذشت ، فداكاري و ايثار در روابط اجتماعي
10 - پرورش سعه صدر و تحمل آراي ديگران در برخورد انديشه ها
11 - پرورش روحيه احترام به شخصيت افرادو مراعات حقوق مادي و معنوي آنان
12 - پرورش روحيه مقاومت در برابر تبليغات سوء
