بخشی از مقاله
چکیده:
تبعیض نژادی اصطلاحی است که معانی مختلفی برای آن بیان شده است که در واقع همه آنها به این مفهوم بر می گردد که مبنای برتری میان افراد و گروه های مختلف، رنگ پوست، نژاد و ریشه ملی و قومی باشد. تبعیض نژادی به عنوان یکی از مهم ترین مشکلات و آسیب های جوامع و ناقض حقوق انسان ها در دوره های مختلف تاریخی بوده است؛ و موجب برتری و سلطه گروهی بر گروه دیگر و عامل ایجاد اختلاف و بروز ناامنی و جنگ در جوامع مختلف شده است. تبعیض نژادی به عنوان یک عامل نقض کننده حقوق بشر، در مکتب اسلام و در اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیون های بین المللی نفی شده است.جمهوری اسلامی ایران تبعیض نژادی را محکوم نموده است. اصول اولیه قانون اساسی که بر مبنای تعالیم دینی تدوین شده اند؛ برتساوی عموم افراد ملت صرف نظر از رنگ، نژاد، زبان و ... تأکید دارد. کشور ایران مخالفت خود را نسبت به تبعیض نژادی با ملحق شدن به کنوانسیون های بین المللی در مورد تبعیض نژادی نشان داده است.
واژه های کلیدی: تبعیض نژادی، اسلام، کنوانسیون های بین المللی، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
مقدمه:
16T تبعیض و بی عدالتی در مورد انسان ها و در میان ملت ها سابقه طولانی دارد.یکی از اشکال تبعیض، T16تبعیض نژادی است
که به عنوان یک سیستم غیر انسانی،حقوق بشر را پایمال کرده است و موجب مشقت و رنج آنها شده است.
سرتاسر تاریخ بشر آکنده از نژادپرستی است. یونانیان باستان، هندیان و چینی ها علی رغم خدمات زیادی که به بشریت
کرده اند، در پست شمردن گروه های نژادی دیگر، سابقه زیادی دارند. نژاد پرستی همچنین نقش عمده ای در تاریخ معاصر آمریکا بازی کرده است. ( عضدانلو،(614 : 1386 آفریقا ی جنوبی سالها از سیاست آپارتاید که یک سیستم تبعیض نژادی است رنج کشیده و تحت ستم بوده است. تعبیض نژادی نیز از شاخصه های بارز دولت غاصب اسرائیل است. آفریقای جنوبی و اسراییل نیز بر اساس قطع نامه شماره 3379 مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد محو تمامی اشکال تبعیض نژادی در سال 1975، به عنوان سیستم های نژاد پرست محکوم شده اند.
هرچند در جهان معاصر، ما تبعیض نژادی و نژاد پرستی را جزء خشونت های جدی حقوق بشر به حساب می آوریم ، به واسطه آزمندی و تامین منافع برخی از افراد،گروه ها، سازمان ها و در پاره ای موارد دولت ها، انواع تبعیض ها علیه برخی از افراد و گروه های دیگر بر حسب نژاد، رنگ پوست، دین، نسل یا ریشه ملی آن ها اعمال می شود؛ و توده های عظیم انسانی در رنج زندگی می کنند.(خداوردی،(14 :1389 در مکتب اسلام مسئله تبعیض و به ویژه تبعیض نژادی در آیاتی از قرآن کریم مانند آیه 13 حجرات، نفی شده است؛ و در روایات مختلف از پیامبر اکرم (ص)، می بینیم که تبعیض نژادی را نفی و با آن برخورد جدی نموده اند.
برابری انسان ها در پیشگاه قانون، موضوعی است که امروز مورد پذیرش و تاکید تقریبا همه نظام های حقوقی(اگر چه در عمل برخی از کشور ها هنوز هم به این مهم تن نمی دهند.) قرار گرفته است.(هاشمی،(10: 1388 در عصر سازمان ملل متحد و پیدایش حقوق بین الملل، اصل برابری همراه با اصل عدم تبعیض، دو رکن اساسی مقررات بین المللی حقوق بشر بود و در روند تحول و توسعه مقررات بین المللی حقوق بشر مورد تاکید قرار گرفت. (مظفری ، (4 :1376 در سال 1948 نخستین اعلامیه سازمان ملل تحت عنوان اعلامیه جهانی حقوق بشر به تصویب رسید. در این اعلامیه به برابری و آزادی تمامی افراد بشری و نفی تبعیض پرداخته شد . اسناد دیگر این اعلامیه در موضوعات مختلف در سال های بعد به تصویب سازمان ملل متحد رسید که در بیشتر آن ها، بخش هایی به برابری و نفی تمامی اشکال تبعیض پرداخته شد؛ از جمله ی این اسناد کنوانسیون بین المللی مبارزه با تبعیض در امر آموزش 1965،کنوانسیون بین المللی حقوق مدنی و سیاسی 1966 ، کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض نژادی 1965 و کنوانسیون بین المللی منع و مجازات جنایت آپارتاید 1973 است؛ که در این دو کنوانسیون اخیر صرفا مسئله تبعیض نژادی مورد توجه بوده است. جمهوری اسلامی ایران نیز که قوانین خود را بر اساس مکتب اسلام تدوین و تصویب نموده است؛ در بخش هایی از قانون اساسی به نفی تبعیض و برابری تمام انسان ها صرف نظر از رنگ،نژاد،قومیت و ... پرداخته و مخالفت خود را نسبت به تبعیض نژادی با تصویب کنوانسیون های بین المللی که در رابطه با تبعیض نژادی هستند، نشان داده است.
در مقاله حاضر سعی بر آن شده است که در چهار گفتار به مفهوم تبعیض نژادی و نژاد پرستی ، بررسی تبعیض نژادی در اسلام ( از دیدگاه قرآن و پیامبر اکرم (ص))، بررسی تبعیض نژادی در کنوانسی ون های بین المللی و بررسی حقوق ایران و موضع آن نسبت به مسئله تبعیض نژادی بپردازیم.
روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی توصیفی است؛ و روش گردآوری اطلاعات، با استفاده از منابع کتابخانه ای، اینترنتی، استفاده از کتب و مقالات چاپی یا الکترونیکی می باشد.
گفتار اول: تبیین مفهوم نژاد پرستی و تبعیض نژادی 67
تبعیض1F0 از لحاظ لغوی، تقسیم و جدا کردن بعضی را از بعضی و بعضی را بر بعضی برتری دادن معنا شده است.(معین،(422 : 1381 یکی از اشکال تبعیض، تبعیض نژادی2F1 است که در نتیجه رفتار های نژادپرستانه به وجود آمده است.
از نژادپرستی3F2 همچون سایر مفاهیم علوم انسانی، تعابیر مختلفی ارائه شده است. آنگونه که تا آخر دهه 1960، نژادپرستی را به عنوان ایدئولوژی و یا مجموعهای از باورها تعریف میکردند. »عنصر اساسی این ایدئولوژی آن بود که نژاد، تعیینکننده فرهنگ است و ادعای برتری نژادی نیز از همین اندیشه ناشی شد . از نگاه دیگر، این واژه معنای گستردهتری یافت که شامل رویهها و نگرشها، علاوه بر باورها نیز میشد. نژادپرستی در این معنا به تمامی مجموعه عواملی اشاره دارد که موجب تبعیض نژادی میشود؛ و گاهی اوقات با مسامحه، عواملی را شامل میشود؛ که محرومیت نژادی ایجاد می کند).«گودرزی، (97 :1385 نژادپرستی باوری است که بر حسب آن یک گروه نژادی، خود را برتر از گروه های نژادی دیگر می دانند؛ و یکی از قدرتمندترین و مخرب ترین اشکال تبعیض است.(کوئن،(349 : 1380 نژادپرستی اعتقادی است که بر اساس آن برخی گروه های انسانی با ویژگی ها و یا خصوصیات خاص نسبت به گروه های دیگر برتر یا پست تر محسوب می شوند. رفتار نژاد پرستانه ممکن است همیشه به صورت واضح و آشکار بروز ننماید؛ مثل اینکه برخی ها را به خاطر نژاد یا رنگ پوستشان تهدید کنند؛ بلکه این رفتارها ممکن است گاهی پنهانی و غیر معمولی باشد؛ مثل زمانی که یک جامعه به طور سیستماتیک با گروه های مختلف بر اساس قضاوت تبعیض آمیز، رفتار می نماید. رفتار نژاد پرستانه اغلب منجر به تبعیض نژادی می شود که پیامد های منفی مشخصی دارد. این رفتارها ممکن است در برخی موارد ساده بوده و در حد نادیده گرفتن حقوق افراد محدود شوند ودر برخی موارد پیچیده و خطرناک باشند که منجر به محروم ساختن افراد از حقوق حقه خود گردند.(رضایی،.(77 :1384 بر اساس تعریف کنوانسیون محو تمامی اشکال تبعیض نژادی 1965 ، تبعیض نژادی به معنای هرگونه تبعیض، محرومیت، محدودیت و یا امتیازی بر مبنای نژاد، رنگ، اصل و ریشه ملی یا قومی که بمنظور لغو کردن و یا آسیب رساندن به شناسائی و برخورداری و اجرای تساوی حقوق بشر و آزادیهای اساسی در زمینه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سایر زمینه های مربوط به زندگی عمومی تلقی میشود. یکی دیگر از اشکال تبعیض نژادی،آپارتاید4F3 است که درآفریقای جنوبی اعمال می شده است . واژه آپارتاید از نظر لغوی به معنای مجزا و جدا نگهداشتن است و در واقع به معنای سیستمی از تبعیض نژادی، مذهبی و قومی و جداسازی اجتماعی میباشد که غالباّ به وسیله طیف اکثریت(حاکم) نسبت به گروه اقلیت اعمال می شود.
( 10Twww.pajoohe.com)10T
گفتار دوم: بررسی تبعیض نژادی در اسلام ( از دیدگاه قرآن و پیامبر اکرم (ص))
الف – بررسی تبعیض نژادی از دیدگاه قرآن :
اسلام فرایند تاریخی جهان شمولی است که با گرایش های اجتماعی و روشنی تعالیم خود در مدتی کوتاه ، سرزمین های متمدن را زیر سیطره فکری خود در آورده است؛ و با عصبیت های قومی و نژادی مبارزه کرده است. (بوازار،(101 : 1358 تعصبات ملی و تعصبات قومی و نژادی که منبع بسیاری از حقوق های جهانی می باشد در اسلام بی ارزش تلقی شده است؛ و در خطوط اصلی و فرعی حقوق اسلامی مبنای کوچک ترین حقی قرار داده نشده است. در اسلام هیچ نژاد و هیچ قوم و ملت و طبقه و گروهی به علت امتیازات مادی و یا سوابق تاریخی بر قوم و ملت و طبقه و گروه دیگر توفق و برتری نداشته و تنها فضیلت انسان، خود پایی و از خدا پروا داشتن و رعایت هرچه بیشتر عدل و عدالت است. (تجلیل تبریزی،(2 :1364 اسلام،ارزش ذاتی انسان را برابر دانسته و همه را از نظر حقوق،مساوی قرار داده است. از این رو فرد مسلمان حق دارد از کلیه مزایای جامعه استفاده کند؛ و از همه مهم تر تعلیم و تربیت رایگان است؛ که موجب پرورش شخصیت و شکوفایی استعدادها
1 discrimination
2 Racial discrimination.
3racism 4 Apartheid
68
می گردد.( بوازار،(106: 1358 قرآن به عنوان کتاب هدایت و راهنمای سعادت بشر، تبعیض نژادی و برتری های قومی،قبیله ای و.. را نفی نموده و ملاک برتری انسان ها را در تقوا،عمل صالح و دیگر فضیلت های انسانی می داند. از جمله آیاتی که به این نکته اشاره دارد آیه P1P4F13سوره حجرات است : " ای مردم ما شما را از مرد و ز ن آفریده و در ملت ها و گروه های متفاوتی قرار دادیم. بدانید که هرکه پرهیزگارتر با شد، از ارزش بیشتری نزد خداوند برخوردار است. " در این آیه دیدگاه واقعی اسلام نسبت به تبعیض نژادی بیان شده است و میبینیم که اسلام به احساسات و اقدامات تبعیض آمیز هیچ گونه توجهی نداشته است. آیات دیگری در قرآن کریم وجود دارد که سرمنشا همه افراد بشری را یکی دانسته است؛ از جمله آیه P2P5F98 سوره انعام،آیهP3P6F1 سوره نساء.
بنابراین، دلیلی بر افتخار به نژاد در میان انسانها وجود ندارد و علت تعدد و اختلاف نژادها و قبیله، تنها به دلیل سادهکردن امور اجتماعی، مانند ارتباطات و معاملات است. که تنوع قومیتها و زبانها عامل بازشناسی اقوام از همدیگر باشد که در پرتوی آن بتوانند تعامل مثبت و سازنده با همدیگر داشته در حقیقت باعث همگرایی بین اقوام باشد نه اینکه باعث واگرایی اقوام شود.((www. dailyopensociety.com
