بخشی از مقاله
چکیده
معلولیت از دیرباز با بشریت همراه بوده است و امروزه نیز بیش از شش صد میلیون نفر در جهان با آن روبرو هستند که با مشکلات متعددی از جمله مشکل مالی و اشتغال درگیر هستند. وجود تبعیض های بسیار و شرایط نامناسب برای اشتغال معلولین، جامعه بین المللی را بر آن داشت تا علاوه بر تدوین قوانین و مقررراتی برای جلوگیری از تبعیض در استخدام و بکارگیری معلولین در بازار کار، قوانین و توصیه هایی را نیز به نفع معلولین بیشتر از سایر اقشار جامعه به تصویب برساند و دولتها را مکلف به رعایت آن کند. ما در این نوشتار بر آنیم که تبعیض های مثبتی که به نفع معلولین در اسناد بین المللی وجود دارد را تحلیل و بررسی نماییم و همچنین تعریف کوتاهی از معلولیت و انواع آن داشته باشیم.
مقدمه
بنابر آمار سازمان ملل بیش از 650 میلیون نفر دارای معلولیت در جهان وجود دارد 1که این تعداد نشان از بزرگترین اقلیت در جهان است و این تعداد، افراد متعددی اعم از خانواده و پرستار و دولت و غیره را درگیر کرده است که مجموعا بیش از دو میلیارد افراد درگیر با عوارض معلولیت به صورت مستقیم یا غیر مستقیم میشود.2 فارغ از مشکلات جسمی معلولین، مشکلات مالی که گاه ریشه در معلولیت افراد دارد، باعث رنج افزون تر برای این قشر و خانواده آنها می گردد.معلولیت باعث ایجاد تبعیض های فراوانی از نظر سطح دسترسی به شغل، مقرری مناسب برای کار، شرایط فیزیکی محل کار و غیره میگردد. با عنایت به اینکه حق کار با کرامت انسانی مرتبط است؛ به گونه ای که علاوه بر امرار معاش برای تحقق رشد شخصیت انسانی و ورودش به جامعه نقش آفرین است1؛ لازم بود و است که حرکتی در سطح ملی و بین المللی برای امر اشتغال انجام گیرد تا این قشر بتوانند علاوه بر تامین هزینه های درمانی خود و خانواده، بازگشت به جامعه و حس هویت و منزلت اجتماعی را نیز درک نمایند. ما در این نوشتار بر آنیم که تبعیض های مثبتی که به نفع معلولین در اسناد بین المللی وجود دارد را تحلیل و بررسی نماییم و همچنین تعریف کوتاهی از معلولیت و انواع آن داشته باشیم.
- 1 معلولیت و انواع آن
تعریف های متعددی از معلولیت انجام گرففته است که برای نمونه میتوان به تعریف کنوانسیون حقوق افراد معلول اشاره نمود. این کنوانسیون معلولین را افراد دارای نواقص بلند مدت فیزیکی، ذهنی، فکری و یا حسی می دان که مشارکت کامل و موثر آنها نسبت به دیگران در جامعه دچار اختلال گردیده است..
معلولیت انواع مختلفی دارد که ممکن است فرد را دچار اختلالاتی نماید که میتوان به صورت زیر تقسیم نمود:
-1 افراد دارای معلولیت حرکتی مانند افراد دارای ضایعه نخاعی -2 افراد دارای معلولیت حواسی مانند افراد نابینا و ناشنوا -3 افراد دارای معلولیت احشایی مانند قلبی- عروقی -4 افراد دارای معلولیت روانی 2
- 2 تبعیض مثبت برای معلولین در اسناد بین المللی
با نگاهی به اسناد بین المللی مانند منشور سازمان ملل و میثاقین و اعلامیه جهانی حقوق بشر، شاهد موارد کلی و غیر مستقیم مخالفت با تبعیض هستیم که اشاره مستقیمی به افراد دارای معلولیت نشده است. اما اسناد دیگری نیز وجود دارد که خاص افراد دارای معلولیت است که انحای مختلف به امر اشتغال و تکالیف دولتها و سازمان ها برای این امر پرداخته است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
- 2-1سازمان بین المللی کار
سازمان بین المللی کار که مقررات را در خصوص کار در سطح بین المللی تدوین میکند، اشتغال معلولین را در مقاوله نامه ها و توصیه نامه های مختلفی مد نظر قرار داده است. توصیه نامه شماره 69 در سال 1944 بتصویب رسید1 که در آن بر لزوم توانبخشی معلولین به جهت بازگشت به بازار کار تاکید گردیده است. توصیه نامه های سازمان بین المللی کار، ضمانت اجرایی محکمی ندارد اما آثار عدم اجرای آن، اثر سیاسی برای کشورها دارد و بر این اساس، توصیه نامه ها تغییرات قابل توجهی در حوزه تصمیم گیری و عمل دولت های عضو بر جای می گذارد. این سازمان در توصیه نامه دیگری که در 1944 تحت شماره 71، بتصویب رسید2، بندهای مختلفی را به اشتغال افراد دارای معلولیت اختصاص اختصاص داده است. بند نخستین این توصیه نامه بر لزوم آموزش و استخدام کارگران معلول فارغ از نوع معلولیت تاکید می ورزد و خواستار همکاری بین خدمات بهداشتی برای معلولین و توانبخشی شغلی و خدمات کاریابی میشود.
در بندهای بعدی اعلام می کند که راهنمایی تخ ص صی شغلی بمنظور صلاحیت شغلی هر معلول باید انجام گیرد و کارگران معلول در صورت امکان با کارگران سالم ، تحت همان شرایط و پرداختی آموزش ببیند و آموزش باید تحت نظارت پز شک منا سب تا نقطه ای ادامه یابد که فرد معلول قادر به اشتغال باشد. در بند 43 بر اطمینان از حصول اقدامات ویژه به منظور برابری فرصت شغلی برای کارگران معلول بر اساس ظرفیت کاراییشان اشاره و اعلام میکند که کارفرمایان باید با تبلیغات گسترده و در صورت لزوم اجبار، به استخدام یک سهمیه معقول از افراد معلول، اقدام نمایند و در مشاغل خاص که مناسب برای افراد معلول است، اولویت با افراد معلول باشد و بدین علت باید همکاری نزدیکی بین سازمانهای کارگری و کارفرمایی انجام گیرد. در انتها اشاره می کند که اطلاعات مشاغل باید توسط خدمات استخدام با توجه به اشتغال انواع و اندازه معلولیت اعلام شود.
توصیه نامه دیگری با عنوان تجدید تربیت آموزش حرفه ای معولین با شماره 3 99در جلسه 38 یعنی در 22 ژوئن 1955 به تصویب رسید. این توصیه نامه با اینکه از نظر شکل و محتوا الزام آور نیست اما در اغلب کشورها تاثیری همانند یک مقاوله نامه به جای گذاشت.4 توصیه نامه مذکور بیان میدارد که باید هرگونه اقدام لازم و قابل اجرا به منظور تاسیس یا توسعه دوایر تخصصی راهنمایی حرفه جهت اشخاص معلول که نیازمند ا ستعانت در طریق انتخاب یا تعویض م شاغل خود می با شند، انجام گیرد و تا جایی که امکان پذیر ا ست افراد معلول را برای یک فعالیت اقتصادی که می توانند در انجام آن از اطلاعات و معلومات حرفه ای و استعداد خود در زمینه مشاغل آتی استفاده کنند، آماده سازند و این روند باید تا آنجا ادامه یابد که شخص معلول، مهارت لازم را برای کار عادی و بر پایه مساوی با کارگران غیر معلول ، فرا گیرد و در صورتی که شدت معلولیت در حدی با شد که فرد نتواند به همراه ا شخاص غیر معلول تحت تعلیم قرار گیرد، باید تدابیر و و سایل مخ صوص اتخاذ گردد. برای توانبخشی شغلی معلولین این توصیه نامه تدابیر متنوعی را بیان می دارد که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
حرفه انتخابی پس از مشاوره بگونه ای باشد که معلولیت تاثیری حداقلی داشته و باعث تشدید معلولیت نگردد. در صورت امکان و اقتضاء تعلیمات حرفهای باید در کارگاههایی که شخص معلولقبلاً در آن کارها یا خدمات منت سب به آن ا شتغال دا شته صورت بگیرد و در صورت
