بخشی از مقاله
چکیده
مجتمعهای مسکونی گستردهترین عناصر و تاثیرگذارترین عوامل زیبایی منظر در یک شهر می باشند، نابسامانی و اغتشاش حاصل از این کویهای مسکونی در بسیاری از شهرهای ایران به مرز شکنندهای رسیده است. در ایجاد اغلب مجتمعهای مسکونی همواره از توجه به بسیاری از اصول و معیارهای معماری و شهرسازی و ارتباط آن با نیازهای روحی و باطنی و حس زیبایی شناسی افراد کاسته شده است. بسیاری از این واحدهای مسکونی با حجمهای زمخت، خشن و ناموزون در جلوه و نمای خود خشونت را ترویج کرده و باعث شده که سراپا، شکل و قامت بسیاری از شهرهای بزرگ به قبرستان سنگ، آهن و شیشه و بتن تبدیل شود.
این مقاله با جستاری کوتاه به بررسی مبانی نظری مرتبط با ابعاد و معیارهای زیبایی شناسی در مجتمعهای مسکونی پرداخته است. تحقیق حاضر با استفاده از مطالعات نظر ی، بررسی و تحلیل تحقیقات انجام شده قبلی در ا ین زمینه ، عوامل اصلی معیارهای زیبایی شناسی بر شکلگیری مجموعههای مسکونی را در دو بعد کالبدی و نمادین بررسی و دسته بندی نموده است.
نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر آن است که توجه به این اصول در طراحی و برنامهریزی میتواند باعث ارتقا کیفی فضاهای شهری و مطلوبیت مجموعههای مسکونی گردد.
واژه های کلیدی: " زیبایی شناسی "، " معماری"، " مجتمعهای مسکونی "
از نخستین سالهای آغاز قرن حاضر، ایران با روند رشد شهرنشینی فزاینده و در پی آن رشد ناگهانی شهرها همراه بوده، که مهمترین اقدام در خصوص پاسخگویی به این نیاز، ایجاد مجتمعها و کویهای مسکونی گسترده در مقیاسهای متفاوت در داخل بافت شهری و حاشیه شهرها بوده است.
زندگی در مجموعههای مسکونی از پیش طراحی شده را میتوان از مهمترین تحولات در فرآیند سکونت در شهرها دانست. گذر از مرحلهای که هر ساختمان مناسب با شرایط یک خانواده طراحی می-شد و رسیدن به مرحلهای که ساخت مسکن را همگام با برنامهریزی متناسب با شرایط عمومی ساکنان میداند، هر چند ساده و بدیهی به نظر میرسد، ولی تحولی بنیادی است. در این نوشتار منظور از مجتمعهای مسکونی، مجموعههایی است که تحت عناوین مختلف به گونهای یکجا و همزمان، برنامهریزی، طراحی و اجرا میشوند. مقیاس این مجموعهها معمولا از چند واحد مسکونی تا ساختمانهای بلند و حتی مجموعههای بزرگ که به صورت ناحیهای از شهر در آمدهاند، متغیر است .[1]
مجموعههای مسکونی به دلیل مقیاس، فرم و خصوصیات ساختمانی تاثیرات گوناگونی بر محیط از لحاظ بصری و سیمای شهری دارند. در
واقع میتوان گفت مجتمعهای مسکونی گسترده ترین عناصر و
تاثیرگذارترین عوامل ز باییی منظر در یک شهر م یباشند. در عصر
حاضر در ا یجاد اغلب این واحدهای مسکونی همواره از توجه به
بسیاری از اصول و مع یارها ی معمار ی و شهرساز ی و ارتباط آن با نیازهای روح ی و باطنی و حس ز باییی شناسی افراد کاسته شده است. این مجموعهها نتیجه تصمیم گیریها و طراحیهای شتابزده، یکنواخت و اجرای سریع در پاسخ به مسئله مسکن است. هر چند در این میان مجموعههای با ارزشی هم اجرا شده یا در حال ساخت است، که در مقیاس ملی مطرح میباشند، ولی آنچه که قابل توجه است شکلگیری بسیاری از مجموعههای ساختمانی با حجم های زمخت، خشن و ناموزون ، که در جلوه و نما ی خود خشونت را ترو یج کرده و باعث شده که سراپا، شکل و قامت بسیاری از شهرهای بزرگ به قبرستان سنگ، آهن و شیشه و بتن تبدیل شود.
توجه به جنبههای زیباشناختی محیط کالبدی و ارزشهای بصری و روانشناختی در احداث تولید انبوه مسکن به صورت مجتمعهای مسکونی میتواند در ایجاد مطلوبیت محیط مسکونی، تعلق خاطر، ارتقا کیفیت بصری منظر شهری و ارتقا کیفیت زندگی شهری، کاستن ناهنجاریهای اجتماعی نقش به سزایی داشته باشد.
محور اصلی مقاله حاضر بررسی معیارهای زیبایی شناسی در طراحی معماری مجتمعهای مسکونی در شهرهای ایران و دستیابی به اصول و راهکارها و توصیههایی در این زمینه میباشد.
در این مقاله ابتدا به تعاریف و دستهبندی مفاهیم زیباییشناسی پرداخته میشود و سپس با بیان معیارها و ضوابطی در ارتباط با
مفاهیم کیفیت زیباییشناسی، در مجموعه مسکونی شهرک اکباتان بررسی و تحلیل میشود.
زیباییشناسی
واژه زیباییشناسی را در سال ًٌِْ الکساندر بلوم گارتن برای بیان مفهوم سلیقه در هنرهای زیبا ابداع کرد. اگرچه این واژه به مفاهیم مربوط به ادراک ربط دارد، بلوم گارتن از آن در ادراک زیبایی شعر، نقاشی و مجسمه سازی استفاده کرد. امروزه این واژه هم در بحثهای محتوایی و هم در جنبههای رویهای چون ساختمان و طراحی اثاث، وسایل خانه و .. به کار میرود . موضوع علم زیباییشناسی تشخیص و درک عواملی است که در ادراک یک شی یا یک فرایند تجربی زیبا یا حداقل خوشایند نقش دارند، و درک توانایی انسان برای ابداع جلوههایی است که از نظر زیباییشناسی خوشایند به حساب میآیند
. [2]
دسته بندی عوامل موثر در طراحی
زیباییشناسی در طراحی کالبدی مجموعههای مسکونی به دو گونه زیبایی شناسی کالبدی و زیبایی شناسی نمادین دسته بندی میشود. زیباییشناسی کالبدی همواره از مهمترین دغدغههای طراحان و معماران در زمانهای مختلف بوده است و زیباییشناسی نمادین با معانی تداعی کننده و لذت بخش محیط سر و کار دارد (نمودار ٌ).
زیبایــــــــــــی ×
شناسی
کالبدی نمادین
ساختار بصری نمادگرایی
محی
ارزشهای معانی تداعی
اشکال و کننده و
سازههای محی لذت بخش محی
× ادراک و
×
احساس افراد
ساختار
فرهنگی
عوامل
نمودار ٌ: دسته بندی زیباییشناسی در طراحی کالبدی (منبع نگارندگان)
مفاهیم زیباییشناسی را نمیتوان صرفا با کالبد و اجزای آن محیط مربوط دانست، چرا که ادراک زیبایی همواره به عواطف شخصی و ادراک شهروندان و ساکنان و زمینههای فرهنگی، اجتماعی نیز بستگی دارد.
