بخشی از مقاله
مقدمه
نقص در کارکردهاي شناختی یکی از مهمترین مشخّصههاي اسکیزوفرنی است (جانسما1 و
همکاران، .(2004 در میان این کارکردها حافظه فعال2 بیشترین سهم اختلال را به خود اختصاص داده است (جانسما و همکاران ،.(2004 این بیماران در آزمایههایی که مستلزم به
کارگیري حافظه فعال است عملکرد ضعیفی از خود نشان میدهند. قبل از بررسی ماهیت این حافظه در اسکیزوفرنی، شرح اجمالی نظریههاي شناختی و نوروبیولوژیکی موجود، ما را در
شناخت هر چه عمیقتر این نظام حافظه یاري خواهد داد.
1- Jansma, J. M. 2- working memory
٧٠
حافظه فعال نظامی از حافظه است که به طور همزمان به اندوزش و پردازش ّاطلاعات می-
پردازد (بدلی1، .(1983 یکی از الگوهایی که بدلی درخصوص حافظه فعال مطرح کرده الگوي چند مؤلفهاي2 است. این الگو شامل دو نظام اندوزشی مدار آوایی3 و صفحه دیداري فضایی4،
یک حایل دورهاي5 و یک نظام اجرایی مرکزي6 است (ریپاوز7 و بدلی .(2006 مدار آوایی خود به دو مؤلفه تقسیم میشود: مؤلفه اول اندوزش آوایی است که ردهاي حافظـه را بـه صـورت شنیداري یا آوایی به مدت چند ثانیه حفظ میکند و مؤلفه دوم در حقیقت یـک فرآینـد مـرور کلامی8 است که مشابه گفتار درونی9 است (بدلی (1983 .برخی از مطالعات حاکی از آن است
که در فرآیند مرور کلامی، ناحیه شکمی جانبی پري فرونتـال چـپ فعالیـت دارد. ایـن ناحیـه مناطق 44 و 45 برادمن را در بر میگیرد. نتایج حاصل از fMRI نیز تأییدي بـر فعالیـت ایـن نواحی در فرآیند مذکور است (بارك10، . (2006 در مقابـل بـر اسـاس یافتـههـاي حاصـل از پژوهشهاي تهاجمی و fMRI پردازش11 و اندوزش12 بازنماییهاي آوایی به فعالیـت ناحیـه خلفی آهیانه چپ بستگی دارد (بارك، .(2006
در حالی که مدار آوایی به منظور نگهداري13 اطّلاعات شفاهی و کلامی اختـصاص یافتـه، صفحه دیداري فضایی مسؤولیت نگهداري و دستکاري14 اطّلاعات دیداري فضایی را که براي عملکرد دامنه وسیعی از تکالیف شناختی ضروري هستند، عهدهدار است (رپوز و بدلی (2006،
این نظام از حافظه فعال داراي دو مؤلفه راهبرد فـضایی15 (کنتـرل، دسـتکاري و سـازماندهـی
1- Baddeley, A. D. 2- multicomponents 3- phonological loop
4- visuospatial scratchpad 5- episodic buffer 6- central executive
7- Repoves, G. 8- articulatory rehearsal 9- inner speech
10- Barch, D. M. 11- process 12- storage 13- maintenance 14- manipulation 15- spatial strategy
٧١
اطّلاعات فضایی) و فراخناي فضایی1 (ظرفیت اندوزش اطّلاعات فضایی) است. همگام با این فرضیه یافتههاي به دست آمده از fMRI، فعالیت شبکه نورونی فرونتال - استریاتال - آهیانه را در حافظه فعال دیداري فضایی نشان میدهد. از میان مناطق فعال در این شبکه میتـوان بـه کورتکس پري فرونتال به ویژه کورتکس پشتی جانبی پريفرونتال و آهیانه خلفی اشـاره کـرد
(ونس2 و همکاران، (2006 .آسیب به این ناحیه منجر به اختلالهـایی در ایـن مؤلفـه حافظـه
فعال میشود (پیزلا.(2004 3 یافتههاي حاصل از PET نیز دلالت بر فعالیت کورتکس پـشتی جانبی پريفرونتال میانی در مؤلفه راهبرد فضایی و کورتکس شکمی جـانبی پـريفرونتـال در
مؤلفه فراخناي فضایی دارد (ونس و همکاران، .(2006
مؤلفه اجرایی مرکزي مهمترین و در عین حال ناشناختهترین مؤلفه حافظه فعال است. ایـن مؤلفه دامنه وسیعی از عملکردهاي شناختی نظیر کنترل نظـام مـدار آوایـی و صـفحه دیـداري فضایی، توجه و کنترل رفتار، انتخاب واکنشهاي مناسب، شرکت در فرآیند حلّ مسأله و ... را به عهده دارد (بدلی 1986، بدلی .(1996 پژوهشها نشان میدهند بسیاري از فرآیندهاي مؤلفه اجرایی مرکزي وابسته به فعالیت ناحیه پشتی جانبی کورتکس پريفرونتال به ویژه نـواحی دو طرفه 9 و 46 برادمن هستند. یافتههاي تجربی فراوانی که از مطالعـات تهـاجمی و fMRI بـه دست آمده، از نقش این ناحیه از مغز در فرآیندهاي وابسته به مؤلفه مذکور حمایت مـیکننـد
