بخشی از مقاله
بررسی نگرش دانشجويان نسبت به امر تحقيق در دانشگاه علوم ﭘزشکی
بدون شک , توسعه و ﭘيشرفت صنعتي , اقتصادي اجتماعي هر جامعه مرهون ﭘژوهش و تحقيق مستمر در همه زمينه ها مي باشد . نگاهي اجمالي به سير تحولات صنعتي و اقتصادي در كشورهاي صنعتي مانند ژاپن نشان مي دهد رشد و شكوفايي اين كشورها به موازات سرمايه گذاري در بخش تحقيقات پيش رفته است (6) . در سال 1991 ميزان اعتبارات پژوهشهايي كه دانشگاههاي آمريكا با هزينه مؤسسات صنعتي انجام دادند به 12 برابر رسيد(8).
در ايران پژوهش يك نهال تازه غرس شده در نظام آموزشي است ، بايد براي رشد و شكوفايي آن در صدد تقويت هر چه بيشتر بستر يا خاستگاه آن برآمد . در نظام آموزشي نياز گسترده اي به تربيت نيرو انساني پژوهشگر وجود دارد ، روشن است كه اگر نسبت به رفع اين نقيصه اهتمام كافي نشود ، هيچ گاه پژوهش به عنوان يك فعاليت درون زا در نظام
آموزشي قلمداد نخواهد شد (5) . نتايج تحقيقات بكرائي (1373)، در بخش تحليلي وضعيت پژوهش در گذشته و حال نشان داد كه تاريخ سرزمين ايران در گذشته شاهد آثار بزرگ علمي بوده است. نظام آموزش عالي به عنوان نهاد توليد كننده و اشاعه دهنده علم ودانش نقش اساسي در رشد و توسعه تحقيقات در كشور دارد . تحقيقات در دانشگاه يكي از اركان بنيادي آن بوده اما متأسفانه اين ركن اساسي در عمل با مشكلات وموانعي روبروست ، براي از ميان برداشتن اين مشكلات بايد به شناخت اين موانع اقدام كرد ، آگاهي از موانع
تحقيقات از اهم برنامه هايي است كه دست اندركاران تحقيقات در دانشگاه علوم پزشكي ايلام بايد به آن بپردازند . تربيت نيروي انساني جامعه ، رشد و اعتلاي دانش ، شناسايي مسائل و مشكلات و … جز از طريق توسعه در امر تحقيقات در دانشگاه ميسر نيست و اين توسعه نيازمند آگاهي از موانع تحقيقات است . پژوهش حاضر در صدد است كه علل تأثير برنامه ريزي آموزش در پژوهش ، فعاليت جمعي پژوهش ، منابع و امكانات كتابخانه و جايگاه محقق در جامعه و متغير نگرش دانشجو را مورد ارزيابي قرار دهد و پيشنهادات لازم را به مسئولين ارائه نمايد .
بیان مسئله :
امروزه زندگی در جامعه ای که با آمار بسیار بالار بیکاری در قشر تحصیل کرده مواجه می باشد باعث ایجاد نوعی بی اهمیتی نسبت به بار علمی در دانشجویان شده است که دانشجویان و برای آموخت مطالب و مباحث جدید علمی نمایلی از خود نشان نمی دهند ، شاید موضوع را اینگونه بهتر و بهینه تر بتوان بیان نمود که : دانشجو می داند یا تصور می نماید که با مدرک تحصیلی و تحقیقات علمی و پژوهشی در زمینه های مختلف در رشته خود در آینده موفقیتی کسب نخواهد کرد و لذا این تصور باعث عدم گرایش به تحقیق و پژوهش در دانشگاههای کشور شده است .
اهمیت و ضرورت تحقیق :
همانگونه که میدانید ما در کشوری در حال توسعه زندگی می کنیم ، نیاز هر کشوری برای پیشرفت و توسعه در زمینه های مختلف علمی و پژوهشی صرفا با پرورش نیروهای متخصص و ویژه در زمینه های مختلف فراهم می گردد ، در واقع این تحقیق و پژوهش است که می تواند محققین و پژوهش گران را به درجات بالایی از کمال علمی رساند و متعاقبا جامعه های کوچک و بزرگ را نیز به سوی پیشرفت و سازندگی و استقلال سوق دهد و باعث ایجاد مشاغل جدید و کم شدن نرخ بیکاری گردد .
هدف های کلی تحقیق :
هدف های مشخص شده در این پژوهش مطالعه و بررسی علل و عوامل عدم گرایش دانشجویان به امر تحقیق و ارائه راهکارهای مناسب در جهت برطرف نمودن این مشکل می باشد . لزوم تحقیق و پژوهش در شاخه های مختلف علمی و دانشگاهی و لزوم پیشرفت در علوم مختلف علمی و تکنولوژی با استفاده از تحقیق می تواند هدف های گوناگونی را در این پژوهش بوجود آورد .
فرضیه ها :
فرضیه اول :
فرضیه اول در این پژوهش بر این است که بیش از 50 درصد دانشجویان در دانشگاههای کشور در رشته های تحصیلی مختلف و در مقاطع مختلف گرایش بسیار کمی به امر تحقیق و پژوهش دارند و در واقع بدلیل اینکه رشته تحصیلی خود را کارآمد و موثر در زندگی آینده خود نمی دانند ، برای دانستن مطالب بیشتر و فوق برنامه تحقیقاتی و پژوهشی تمایلی از خود نشان نمی دهند .
فرضیه دوم :
فرضیه دوم را بر این موضوع قرار می دهیم که آمار بیش از 50 درصد دانشجویان شامل تمامی دانشگاههای و یا تمامی رشته های تحصیلی و یا تمامی مقاطع تحصیلی نمی باشد و در برخی از دانشگاهها این آمار بسیار پائین تر میباشد و یا اینکه در رشته های فنی و تخصصی و یا رشته های پزشکی که بازار کار بسیار بهتری نسبت به سایر رشته ها دارند و دانشجو نسبت به وضعیت آینده خود اطمینان بیشتری دارد با آمار بسیار پائین تری روبرو میباشیم .
فرضیه سوم :
فرضیه سوم را اینگونه در نظر میگیریم که عدم گرایش به تحقیق و پژوهش های علمی مختص دانشگاهها و مراکز و موسساتی میباشد که به لحاظ بار علمی در سطح قابل قبولی نمی باشند . و درواقع این دانشگاه است که باعث ایجاد عدم گرایش به تحقیق و پژوهش و درواقع نوعی کاهلی در دانشجویان مرگردد .
فرضیه چهارم :
فرضیه چهارم را بر این مبنای فکری بنا می کنیم که بیکاری و عدم اشتغال مناسب افراد با تحصیلات دانشگاهی از یک سو و اشتغال کاذب و آزاد پر درآمد از سوی دیگر دانشجویان را نسبت به فراگیری علوم نوین و متعاقبا امر تحقیق دلسرد نموده است .
فرضیه پنجم :
فرضیه پنجم را اینگونه بیان می کنیم که نبود بستر مناسب برای تحقیق و فعالیت های تحقیقی ، به عنوان نمونه در دسترس نبودن آرمایش گاههای مناسب و یا کارگاههای تحقیقی برای عام دانشجویان و هزینه های بسیار بالای این موراد به صورت آزاد یکی دیگر از دلایل عدم گرایش دانشجویان به تحقیق می باشد .
متغییر های تحقیق :
متغییر مستقل :
گرایش و عدم گرایش دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی
متغییر وابسطه :
در این تحقیق عبارت است از میزان گرایش دانشجویان به امر تحقیق و پژوهش
تعاریف عملیاتی متغییر ها :
دانشجویان :
به آن گروه از افراد جامعه اطلاق می شود که در سنین 18 الی 25 سالگی را در بر گرفته و نوعی واجب التعلیم هستند و باید از بخشی از امکانات کشور برای تعلیم و آموزش آنها به طور رایگان در نظر گرفته شود ، دانشجویان مورد نظر ما در این تحقیق سنین ما بین 18 الی 24 سال را به خود اختصاص داده است .
تحقیق و. پژوهش علمی :
منظور از تحقیق پژوهش علمی ، ارائه طرحی نوین با استفاده از روش های تحقیقی در علوم گوناگون بر روی عنوان مشخصی که توسط دانشجو انجام و ارائه می گردد .
فصل دوم
ادبیات و پیشینه تحقیق
• ادبیات و پیشینه تحقیق
مقدمه :
میان همه پدیده‌های طبیعی در دنیا نوعی كنش و واكنش وجود دارد، یك همبستگی بایسته‌ای میان پدیده‌ها موج می‌زند و به تعبیری دقیق‌تر؛ ارتباط، عامل پیوند دهنده همه پدیده‌ها و موجودات است. جامعه علمی و آموزشی از جمله محیط‌هایی است كه رابطه نقش مهمی در آن ایجاد می‌كند. به واقع اگر ارتباط و تعامل در جامعه علمی وجود نداشته باشد هیچگاه سطح مطلوب كیفیت علمی به دست نمی‌آید و همواره مجهولا‌ت در زندگی آدمی راهبر و پیشرو هستند.
ارتباط در نظام آموزشی ما جایگاه مطلوبی ندارد. ممكن است دانشجویی دوران تحصیل خویش را به اتمام رسانده بدون اینكه با دانشجوی هم رشته خود در دانشگاه دیگر ارتباطی حاصل كرده باشد.
همایش‌ها، سمینارها، كنگره‌ها و ... محیط خوبی برای آشنایی و برخورد نزدیك دانشجویان می‌تواند باشد اما اینگونه مكان‌ها گاهی محلی برای یكه‌تازی اساتید به حساب آمده و دانشجو عنصر خرد و پیش پا افتاده اینگونه مجامع علمی است. برای دانشجوی رشته ادبیات عرب خیلی می‌تواند جذاب باشد اگر بداند درس عروض و قافیه در دانشگاههای دیگر چگونه تدریس می‌شود و هم رشته او در دانشگاه دیگر چه تعبیر و دركی از این درس دارد.
شور و شوق دانشجویان دانشگاههای مختلف وقتی كنار هم قرار می‌گیرند، بسیار دیدنی و آموزنده است چرا كه همیشه در این میان حرفی نو و ایده‌ای نو بیان یا ابداع می‌شود. دانشجویان كشور بیش از اینكه به داشتن اساتید پروازی مفتخر باشند، دوست دارند بدانند در دانشگاههای دیگر چه می‌گذرد؟ به واقع ما استاد را با همه دانشش به این سو و آن سو می‌فرستیم ولی دانشجویی كه باید سالیان درازی به اندوخته‌های تجربی خویش بیفزاید، در محیط دانشگاه محبوس كرده و حق ارتباط را از او گرفته‌ایم. در این میان دانشگاههای خصوصی بی‌توجهی بیشتری به این مساله نشان می‌دهند.
نقاط ضعف، قوت و نكات جدید آموزشی در فرآیند ارتباط‌های علمی صورت می‌گیرد كه ما بدان توجه زیادی نداریم. در نظام آموزش مدرسه پدیده‌ای به نام گروه‌های آموزشی وجود دارد كه معلمان مدارس مختلف یك ناحیه یا شهر گردهم آمده و از تجارب خویش می‌گویند. گروه‌های آموزشی هر درس موظفند بهترین شیوه‌های تدریس، بهترین شیوه‌های مطالعه و ... را برای دانش‌آموزان مشخص نمایند. حال نكته اساسی این است كه پس دانش‌آموز كجاست؟ آیا او را در جلسات و تعیین خط‌ومشی‌های مشاركت داده‌ایم یا دانش‌آموز همچنان براین باور است كه یك موش آزمایشگاهی است؟ این موضوع دنباله‌دار همچنان به دانشگاه كشیده می شود و ما شاهد آن هستیم كه مدیر گروهی در دانشگاه بدون اینكه نیازها وخواسته‌ها و مشكلات دانشجو را شنیده باشد دست به اقدامات متفاوتی می‌زند كه به معنای محو كامل دانشجو از سرنوشت علمی خویش است.
در عرصه‌های بین‌المللی وضع به همین گونه است. میان كشورهای مختلف دنیا تفاهم‌نامه علمی و فرهنگی امضا می‌كنیم و سهم دانشگاهها و دانشجویان از این ارتباط و تعامل علمی، این است كه رشته آموزش زبان فارسی در دانشگاههای خارجی دایر شده و آموزش زبان كشور خارجی نیز در دانشگاههای ما سالا‌نه هزاران مجله معتبر علمی در اقصی نقاط دنیا منتشر می‌كند و سهم ما از اخبار و مقالا‌ت، سهم ناچیزی میباشد. دانشجویان به واسطه عدم ارتباط و یا ارتباط‌های قوی و موثر نمی‌توانند مقالا‌ت و مطالب جدید خود را به راحتی به دنیا معرفی نموده و در كنگره‌ها، همایش‌ها و جشنواره‌های بین‌المللی شركت كنند. در دانشگاههای ما چقدر پایان‌نامه یا رساله‌های دانشجویان خارجی وجود دارد كه دانشجویان كشور از آن استفاده كنند؟ بی‌شك دانشجوی رشته زیست‌شناسی هم دوست دارد و هم می‌خواهد بداند كه دانشجوی رشته زیست‌شناسی دانشگاههای معتبر دنیا با چه وسایلی سلول را می‌بیند و هدفش چیست؟ دانشجوی علوم سیاسی می‌خواهد بداند درس امپریالیسم و نتایج آن چگونه در دانشگاههای انگلستان (یكی از بزرگترین استعمارگران تاریخ) تدریس می‌شود و آیا اصلا تدریس می‌شود یا نه؟
دانشجو می‌خواهد بداند كه هدف علم‌آموزی خودش با دانشجوی خارجی مشترك است یا اینكه نگرشش نسبت به علم، نگرشی متاخر و دور از دسترس است؟
به دلیل عدم ارتباط است كه ما چندین سال از كاروان علمی جهان عقب هستیم. هنوز در بعضی دانشگاههای ما كتاب عهد عتیق تدریس می‌شود! و نظریه‌هایی كه دیگر رد یا باطل شده، بر سرشان جنگ و جدال.
دانشجویان مقاطع بالا‌تر تحصیلی در آرزوی رفتن به دانشگاههای خارجی هستند و اعتبار مدرك علمی خویش را بالا نمی‌دانند. در چنین فضایی، كشورهای زیادی بهشت‌های به ظاهر علمی ساخته و دانشجویان كشور را به سوی خویش می‌كشانند. عدم رابطه در سطوح علمی باعث فقر علمی كشورها و دانشگاههای ضعیف شده و دیری نمی‌پاید كه در تقسیم‌بندی علمی جهانی، به‌عنوان جهان سومی قلمداد شویم. علم موثرترین، مفیدترین و پاكیزه‌ترین ابزار ارتباط انسان‌ها بر روی كره زمین است. با زبان علم و دانش است كه می‌توان به رفع مشكلات پرداخت و دنیایی زیبا ساخت. عدم ارتباط با جوامع علمی دیگر، نباید ما را آنچنان عقب براند كه عده‌ای را صاحبان علم بدانیم و برای ارتباط با آنها وقت زیادی صرف كنیم تا برخوردی نزدیك از نوع سوم داشته باشیم. برخوردی كه نشانه ضعف ما و تكامل آنها باشد. اگر ارتباط را از علم بگیریم، چیزی از علم باقی نمی‌ماند.
پیشینه تحقیق :
آقای بهروز حسن بیگلو در پایان نامه خود با عنوان ( بررسی وضعیت کتابخانه کشور و نقش آنها در گرایش به تحقیق در دانشجویان ) در سال 84 به این نتایج دست یافته اند :
- کمبود فضای های کتابخانه ای و آموزشی و تحقیقاتی در کشور یکی از عوامل موثر بر کاهش میزان گرایش دانشجویان به امر تحقیقات کتابخانه ای می باشد
- سیستم های سنتی و عدم استفاده از سیستم های نوین جهانی در اداره کتابخانه های کشور یکی دیگر از عوامل موثر بر عدم گرایش دانشجویان به امر تحقیق می باشد .
- عدم پاسخگویی کتابخانه ها عمومی و نیز تعداد بسیار معدود آنها در سطح شهر و بی توجهی به امور تحقیقاتی در این اماکن یکی از عوامل بسیار موثر در عدم گرایش دانشجویان به تحقیقات کتابخانه ای میباشد .
آقای محمود سالاری در پایان نامه خود با عنوان ( ضرورت روی آوری کتابخانه ها و مراکز آموزش عالی به امر تحقیق و پژوهش دانشجویی ) در سال 83 به این نتایج دست یافته اند :
- تتبع و پژوهش در عصر امروز ، بيش از هر زمان ديگر به عامل اصلي تحرک و پويايي روابط اجتماعي بدل شده است . پيش از ظهور عصر جديد ، پژوهش اشتغال مدام گروه اندک نخبگان و عموماً معطوف به مسائل ذهني آنان بود “ (مشايخي ، 1373 ، ص 9) . اما در حال حاضر پژوهش ديگر به افراد و مکانهاي خاص تعلق ندارد ، بلکه متعلق به همگان است و به گونه‌اي است که تمامي ارکان زندگي را تحت تأثير قرار داده است .
کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رساني نيز از اين تحول بي‌نصيب نمانده‌اند . کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رساني از اين رهگذر به تناسب آمادگي خود بهره‌گرفته‌اند . آنهايي که زمينه و بستر پژوهشي مناسبتري فراهم کرده‌اند بهتر توانسته‌اند از پژوهش استقبال کنند .
با توجّه به مطالب ارائه شده ، چنانچه کتابخانه ها و مراکز اطلاع‌رساني خواستار تحول و نقش آفريني بيش از پيش باشند ، بي‌ترديد بايد به پژوهش و کند و کاو علمي روي آورند . به نظر اولين گام براي حرکت بسوي وادي پژوهش ، شناخت کافي و صحيح از امر تحقيق است درک اين نکته پشتوانه غني براي ايجاد انگيزه در کتابداران و اطلاع‌رسانان خواهد بود . بعد از رسيدن به شناخت لازم شايسته است ، موانع پژوهشي که مي‌تواند مزاحم روند پژوهش باشد ، شناسائي و در جهت رفع آنها کوشيده شود . به دنبال رفع موانع و مشکلات پژوهشي مي‌توان به بسترسازي و تقويت راهکارهاي پژوهشي در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رساني پرداخت .
در مجموع اگر کتابداران و اطلاع‌رسانان به اين باور رسيده باشند که کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رساني مي‌توانند به عنوان يک پژوهشکده ايفاي نقش کنند ، احتمالاً در آينده نزديک شاهد تحولات و تغييرات چشمگير در جايگاه کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رساني و به تبع آن در نقش کتابداران و اطلاع‌رسانان خواهيم بود .
خانم مرضيه علايي: كارشناس ارشد برنامه ريزي آموزشي دانشگاه علوم پزشكي ايلام و خانم عظيم اعظمي: کارشناس ارشد مديريت خدمات بهداشتي درماني دانشگاه علوم پزشکي ايلام در پایان نامه خود با عنوان (بررسی نگرش دانشجويان نسبت به امر تحقيق در دانشگاه علوم ﭘزشکی ايلام ) در سال 80 به این نتایج دست یافته اند :
- يكي از مهم ترين وظايف مؤسسات آموزشي به ويژه در دوران بازسازي و سازندگي ، رسالت تحقيقات است كه انجام آن نياز به بازنگري و تحليل وسيع و عميق در تنگناهاي موجود دارد . در اين تحقيق محقق درصدد است تنگناهاي موجود را شناسايي نمايد . در اين بررسي 12 درصد از دانشجويان معتقد بودند در انجام تحقيق موانع اجرايي وجود ندارد در حاليكه گرايش اكثريت پاسخها (72 درصد ) به سمت متوسط بود، نتيجه بدست آمده با نتيجه تحقيق سهرابي همسو بود . تحقيق وي نشان داد ، نبودن يك نظام متمركز تحقيقاتي ، شناخت ناكافي
مديران از مشكلات و موانع اجرايي به عنوان مشكلات موجود در انجـــام پژوهش مي باشد (3) . نگرش 73 درصد از دانشجويان نسبت به تواناييهاي علمي و شخصي خود در امر تحقيق به سمت متوسط بود و 17 درصد از دانشجويان نسبت به تأثير برنامه ريزي آموزش در پژوهش داراي نگرش خوب بودند . در حاليكه گرايش اكثريت پاسخها نسبت به تأثير متغير فوق به سمت متوسط بود. در اين راستا نتايج تحقيق يعقوبي و همكاران نشان داد كه از عوامل ماهيتي بازدارنده تحقيق ، عدم همكاري با محققين در انتخاب و تعيين مسئله ، پر درد سر بودن انجام تحقيقات علمي ، دسترسي نداشتن به مشاور و راهنماي مناسب به ترتيب از شدت زيادي برخوردار بودند (7) .
