بخشی از مقاله
ركورد توليد پسته در آمريكا نمي تواند به افت قيمت پسته ايران بيانجامد 25
نتیجه گیری 30
منابع ومآخذ 32
تاريخچه كاشت پسته در ايران
محصول پسته از زمان هاي قديم در ميان ايرانيان از ارزش والايي بر خوردار بوده است.جنگل هاي وحشي و خود روي پسته در ناحيه ي شمال شرقي ايران و نواحي هم مرز تركمنستان و افغانستان پيشينه اي باستاني دارد و تصوّر مي رود كه درخت پسته حدود 3-4 هزار سال قبل در ايران اهلي شده و مورد كشت و كار قرار گرفته است .
اولّين ارقام پسته در ايران حاصل پرورش و اهلي كردن درختان پسته ي وحشي بوده است كه تعداد اين ارقام بسيار محدود و شكل ضاهري آن با محصول پسته ي خود رو شباهت داشته است.كم كم بر اثر پيوند و جابجايي اين ارقام و توجّه باغداران از نظر درشتي دانه هاي پسته تا حدودي تحوّل ايجاد شده و ارقام جديدي به وجود آمده است.
كشور ايران در طول سال هاي گذشته باتوجّه به تجزيه ي بخش هاي وسيع و پهناوري از مناطق پسته خيز خود باز از عمده ترين توليد كننده ي پسته ي جهان است.
بدون هيچ ترديدي مي توان گفت هيچ يك از ملل جهان سابقه و تجارت ايرانيان را در باب امور زراعت و تجارت پسته ندارند. مبدا هر درختي بطور مسلّم رويشگاه طبيعي آن است. با توجه به مستندات تاريخي، مبدا درختان پسته محدوده اي در قلمرو ايران بوده است. سرزميني كه بعد ها پارت و سپس خراسان نام گرفته است،حدّ غربي دامنه ي رويش اين گياه تا نواحي نيشابور و حدّ شرقي دامنه ي رويش اين گياه تا نواحي بلخ د ر دو سوي رود جيهون بوده است.دامنه ي اين درختان تا ماوراءالنهر و بخش هايي از خراسان قديم و جمهوري هاي تازه استقلال يافته اي چون تركمنستان ، ازبكستان ،تاجيكستان و قسمتي از افغانستان را تشكيل مي دهد.
سطح زير كشت
در حال حاضر سطح زير كشت پسته در ايران بيش از 420000 هكتار مي باشد كه استان كرمان با مجموع بيش از 270000 هكتار باغ هاي بارور و غير بارور،62/78 درصدمحصول كلّ كشور را توليد و به عنوان مهمترين منطقه ي پسته كاري ايران و دنيا محسوب مي شود و مقام اول را داراست.ضمنا سايراستان هاي پسته خيز عبارتند از:يزد، خراسان رضوي، فارس، سمنان، سيستان و بلوچستان، قزوين، مركزي، اصفهان و قم مي باشند كه بيش از 90000 هكتار سطح زير كشت باقيمانده را به خود اختصاص مي دهند.
دو استان يزد و خراسان به ترتيب با92/7 و00/5 درصد مقامهاي دوم و سوم سطح را به خود اختصاص داده اند.سه استان مزبور جمعا" 54/91 درصد سطح بارور پسته كشور را و 18 استان ديگر پسته كار 46/8 درصد سهم در سطح بارور اين محصول را داشته اند.
ميزان توليد
ميزان توليد پسته كشور حدود 235 هزار تن مي باشد. استان كرمان با 10/65 درصد از نظر توليد پسته كشور در جايگاه نخست قرار گرفته است.استانهاي يزد،خراسان،فارس و سمنان به ترتيب با 81/12 ،46/8 ،24/4 ،71/3 درصد سهم در توليد اين محصول مقامهاي دوم تا پنجم را به خود اختصاص داده اند.
پنج استان مزبور جمعا" 31/94 درصد پسته كشور را توليد كرده اند.
عملكرد در هكتار
عملكرد پسته آبي كشور 753 كيلوگرم و پسته ديم كشور 118 كيلوگرم در هكتار مي باشد. بيشترين عملكرد پسته آبي با 2642 كيلوگرم متعلق به استان تهران و كمترين آن با 100 كيلوگرم در هكتار به استان گستان تعلق دارد. پسته بارور ديم فقط در استان خراسان كشت مي شود كه راندمان توليد آن 118 كيلوگرم در هكتار بوده است.
از 60-50 سال قبل احداث باغات پسته افزايش يافته كه دليل آن صادرات محصول، ارزش اقتصادي بالا و تحمل گياه نسبت به شرايط نا مساعد محيطي مخصوصا شوري آب و خاك مي باشد.
عملكرد
(كيلوگرم در هكتار) ميزان توليد
(تن) بارور غير بارور
ديم آبي ديم آبي جمع ديم آبي جمع ديم آبي
. 29957 . 14 47 . 47 214 . 214 آذربايجان شرقي
. 83333 . 5 6 . 6 36 . 36 آذربايجان غربي
. 50000 . 2 4 . 4 4 . 4 اردبيل
. 143979 . 2602 1807 . 1807 2473 . 2473 اصفهان
. 264247 . 1316 498 . 498 1658 . 1658 تهران
118 127460 1 19898 15616 5 15611 10776 15 10761 خراسان
. 100000 . 22 22 . 22 12 . 12 زنجان
. 150414 . 8717 5795 . 5795 7192 . 7192 سمنان
. 67396 . 1367 2028 . 2028 3348 . 3348 سيستان وبلوچستان
. 119540 . 9974 8344 . 8344 7912 . 7912 فارس
. 83991 . 2045 2435 . 2435 1258 . 1258 قزوين
. 30000 . 210 700 . 700 3609 . 3609 قم
. 62358 . 153113 245539 . 245539 54074 . 54074 كرمان
. 80000 . 2 2 . 2 5 . 5 كرمانشاه
. 10000 . 2 21 . 21 21 . 21 گلستان
. 50000 . 1 2 . 2 . . . گيلان
. 109231 . 23 21 . 21 31 . 31 لرستان
. 121135 . 5220 4310 . 4310 3387 . 3387 مركزي
. 150000 . 450 300 . 300 350 . 350 هرمزگان
. 121876 . 30136 24727 . 24727 11467 . 11467 يزد
. 100000 . 93 93 . 93 10 . 10 منطقه جيرفت وكهنوج
118 753013 1 235211 312315 5 312310 107837 15 107821 كل كشور
كشور هاي توليد كننده پسته
اعتقاد اكثر محققين اين است كه پسته،بومي آسيا ي مركزي است و بعد به نواحي مديترانه منتقل شده است.در سال 1856 به اروپا و در سال 1890 از اروپا به آمريكا برده شده است.
ميزان توليد ساليانه(تن)
سطح زير كشت نام كشور
226000 360000 ايران
81000 26500 آمريكا
60000 34900 تركيه
29000 18000 سوريه
28000 16600 چين
5000 5050 يونان
3000 3500 ايتاليا
1600 2700 افغانستان
1150 2170 تونس
ارزش غذايي
دانش امروز برتريهاي پسته را از پاره اي جهات بر بسياري از خوراكي هاي مقوي و مغذي از جمله:ميگو،گوشت قرمز و سفيد و... را به اثبات رسانيده است.
جدول زير مواد و عناصر موجود در 100 گرم مغز پسته را نشان مي دهد،كه مقدار انرژي حاصل از 100 گرم مغز پسته حدودا 626 كيلو كالري مي باشد.
430 ميليگرم فسفر 6/5 گرم آب
140 ميليگرم كلسيم 8/19 گرم پروتئين
7/7 ميليگرم آهن 5/53 گرم چربي
972 ميليگرم پتاسيم 2/16 گرم هيدرات كربن
150 ميليگرم منيزيم 5/0 گرم فيبر
8/2 گرم عناصر معدني
گياه شناسي پسته
درخت پسته ي اهلي(Pistacia Vera L.) متعلق به تيره ي سماق(Anacardiaceae ) است.
جنس Pistacia داراي 11 گونه است كه همگي آنها از خود ،تربانتين يا سقز ترشح مي كنند.گياه اين تيره به صورت درخت يا درختچه هستند.
درخت پسته داراي برگهاي مركب شانه اي است وهر برگ يك جوانه ي جانبي را در بر مي گيرد.اكثر جوانه هاي جانبي به گل آذين اوليه مبدل مي شوند و يك محور اصلي را تشكيل مي دهند كه در سال بعد خوشه ي پسته توليد مي كنند.بنابر اين خوشه هاي پسته به صورت جانبي بر روي شاخه يكساله ديده مي شوند.
تعداد برگچه ها در گونه هاي مختلف 12-3 عدد بوده كه در ارقام مختلف پسته ي اهلي برگچه 5-3 تايي مي باشد برگهاي ساده ي پسته در دوره ي نهايي ديده مي شود و در صورت عدم تامين نياز سرمايي، برگهاي درختان مسن نيز ممكن است به صورت ساده يا نرمال در آيند.
در هر گره يك عدد برگ مركب و در محور برگ با يك عدد جوانه وجود دارد كه اين جوانه ها در طي ماه هاي فروردين و ارديبهشت توسعه پيدا ميكنند و به جوانه هاي گل تبديل مي شوند.اين جوانه ها در اوايل تير ماه به اندازه نهايي خود مي رسند.انتهايي ترين جوانه ها،جوانه ي رويشي مي باشند و جوانه هاي پاييني به گل تبديل مي شوند.
جوانه هاي گل روي شاخه هاي فصل جاري تشكيل مي شود وگلدهي روي شاخه ي يكساله صورت مي گيرد.علائم تشخيص جوانه هاي رويشي،كوچك و نوك تيز بودن و در جوانه هاي زايشي،متورم و درشت و گرد بودن مي باشد.
از نظر گياه شناسي ميوه پسته در رديف ميوه هاي شفت طبقه بندي مي شود . ميوه ي شفت متشكل از سه قسمت:لايه ي برون خارجي،لايه ي ميان گوشتي و لايه ي درون بر سخت هستند كه درون بر،هسته را مي پوشانند.تفاوت ميوه هاي شفت در بخش خوراكي آنها است.در پسته و بادام،هسته به صورت خوراكي مي رسد،در حالي كه ساير ميوه جات شفت (زرد آلو،هلو)،هسته ي سخت دارند و ميان بر گوشتي بخش خوراكي ميوه مي باشد.
درخت پسته دو پايه است،يعني براي توليد ميوه به وجود هر دو پايه نر و ماده نياز مي باشد وتشخيص درخت نر و ماده از يكديگر به جز از روي گل آنها (آن هم در فصل بهار و به هنگام گل دادن)ميسر نيست.درخت نر در فروردين ماه حدود 5 تا 7 روز زودتر از درخت ماده به گل مي نشيند كه گلهاي آن به صورت خوشه اي بوده و هر خوشه،توده اي از گلهاي متراكم مي باشد. گلها بدون گلبرگ و كاسبرگ حقيقي هستند.هر گل نر مشتمل بر 5 پرچم بيضي شكل با ميله ي كوتاه سبز رنگ است. در جدول ذيل ساختمان گل در گلهاي نر و ماده ي پسته مقايسه مي گردد:
درخت درخت نر اندامهاي
2 عدد 2 عدد گوشوارك
5-2 عدد 5-2 عدد كاسبرگ
- - گلبرگ
- 5-2 ميله هاي كوتاهي دارد پرچم
فوقاني،كروي شكل و داراي يك تخمك - تخمدان
كوتاه و سه قسمتي - خامه
5 قسمتي،سبز رنگ،چسبناك،بعد از لقاح قهوه اي - كلاله
البته كارشناسان و باغداران با تجربه از روي اندازه ي درخت،شكل برگها،شكل نر را از ماده به راحتي تشخيص مي دهند.
گلها فاقد گلبرگ و غده هاي شهد ساز بوده،بنابر اين زنبور عسل را به خود جلب نمي كند وگرده ي گل توسط باد پراكنده مي شوند.درخت پسته برگ ريز است،بدين معنا كه در پاييز خزان نموده وزمستان را در خواب مي گذراند.
ريشه زايي درخت پسته به صورت محوري و عمودي است وتا عمق بيش از دو متر داخل خاك فرو مي رود.سيستم ريشه زايي عمقي درخت را قادر مي سازد تا به اعماق خاك نفوذ كرده و از آب و مواد موجود در آن به خوبي تغذيه نمايد و از اين رو درختان پسته قابليت سازش با دوره هاي طولاني خشكسالي را دارند.قدرت توليد ريشه ي فرعي در درخت پسته خيلي ضعيف است و هر گاه انتهاي ريشه ي اصلي قطع شود،درخت خشك شده و از بين مي رود.
مرحله ي نو نهالي درخت پسته طولاني است. تا قبل از پنج سالگي،درختان ميوه ي كمي توليد مي كنند و از 10 تا 12 سالگي بار دهي كامل و اقتصادي درخت آغاز مي شود.
در خت پسته عادت به رشد عمودي دارد،به نحوي كه رشد سريع جوانه انتهايي از رشد جوانه هاي جانبي در درختان مسن تر جلو گيري مي كند.اين ويژگيها بر نحوه ي تربيت نهالهاي جوان،هرس درختان بالغ و جوان سازي درختان مسن تاثير زيادي دارد.
گونه هاي پسته در ايران
از گونه هاي جنس Pistacia تنها P.vera (پسته ي اهلي) P.khinguk (چاتلانقوش،كسور،گلخونك يا خنجك) وP.mutic (بنه)موجود است.چاتلانقوش و بنه پايه هاي مناسبي براي پيوند درختان پسته ي اهلي به شمار مي روند.
P.vera در بين گونه هاي فوق تنها درختي است كه به صورت اهلي در آمده نوع وحشي آن نيز در جنگلهاي سرخس واقع در منطقه ي مرزي شمال شرقي كشور يافت مي شود.
مهمترين ارقام پسته
مهمترين ارقام پسته در ايران غبارتند از: اكبري ، كله قوچي،احمد آقايي،اوحدي،بادامي زرند،ممتاز خنجري دامغان،شاهپسند سفيد پسته نوق و قزويني.
پسته رقم اكبري
يكي از ارقام تجاري پسته است كه از نظر اقتصادي داراي بالاترين ارزش مي باشد.ميوه هاي آن بادامي شكل،كشيده و درشت هستند.از خصوصيات اين رقم رشد رويشي زياد،برگهاي متراكم،سطح وسيع برگ،محصول زياد،دير گلي و دير رسي بوده كه در دهه سوم شهريور ماه قابل برداشت مي باشد.
پسته رقم كله قوچي
درشتي ميوه،فندقي شكل و عملكرد خوب اين رقم سبب شهرت و گسترش آن شده است.اين رقم نسبت به كمبودي آب و مواد غذائي حسّاس بوده و اكثريّت برگهاي آن مركب 5 برگچه اي هستند و برگچه ي انتهايي بزرگتر از برگچه هاي جانبي مي باشد.رقمي زود گل بوده و به همين دليل بيشتر در معرض خطرسرماي دير رس بهاره و خسارت ناشي از آن قرار دارد.اين رقم در دهه دوم شهريور ماه قابل برداشت است و از اين نظر جزو ارقام متوسط رس مي باشد.
پسته رقم احمد آقائي
درشتي ميوه،بادامي شكل و سفيدي پوست استخواني اين رقم سبب گسترش آن شده است. اكثريّت برگهاي آن مركب سه برگچه اي هستند،رقمي متوسط گل بوده ودر دهه سوم شهريور ماه قابل برداشت است ،از اين نظر جزو ارقام دير رس مي باشد.
پسته رقم اوحدي
يكي از گسترده ترين ارقام تجاري پسته كشور محسوب مي شود.بسيار معروف و سازگار براي اكثر مناطق پسته كاري است كه طيّ 50 سال گذشته احداث شده اند.اكثريّت برگهاي آن مركب سه برگچه اي هستند و برگچه ي انتهائي آن بزرگتر از برگچه هاي جانبي مي باشد.رقمي متوسط گل بوده و در دهه اول شهريور ماه قابل برداشت است و از اين نظر جزو ارقام زود رس مي باشد.
پسته رقم ممتاز
ميوه هاي اين رقم بادامي شكل و مغز آن نسبت به ساير ارقام تجاري خوشمزه تر مي باشد.اكثريّت برگهاي آن مركب سه برگچه اي هستند رقمي زود گل بوده و در دهه سوم شهريور ماه قابل برداشت است و از اين نظر جزو ارقام دير رس به حساب مي آيد.
پسته رقم سفيد پسته نوق
اين رقم پسته از زمانهاي دور در منطقه ي رفسنجان وجود داشته،به ويژه در منطقه ي نوق كه آب و هواي گرمتري نسبت به رفسنجان دارد،گسترش بيشتري يافته است.ميوه ي اين رقم بادامي شكل و زود گل بوده كه در دهه سوم شهريور ماه قابل برداشت است و از اين نظر جزو ارقام دير رس مي باشد.
پسته رقم بادامي
ميوه ي اين رقم بادامي شكل،ريز و خنجر مانند است،كه رنگي كدر دارد.منشا آن از باغات قديمي واقع در منطقه ي زرند كرمان مي باشد.اكثريّت برگهاي آن 5 برگچه اي هستند.رقمي زود گل بوده ود رنيمه ي اول مرداد ماه قابل برداشت است و از اين نظر جزو ارقام زود رس مي باشد.
پسته رقم خنجري دامغان
اين رقم يكي از ارقام تجاري پسته در منطقه دامغان است كه ميوه آن بادامي شكل مي باشد. اكثريت بر گهاي آن مركب از 3 برگچه اي هستند و برگچه انتهايِِي بزرگتر از برگچه هاي جانبي است. رقمي دير گل بوده و در دهه دوم شهريور ماه قابل برداشت است از اين نظر جز ارقام متوسط رس مي باشد.
پسته رقم شاه پسند
اين رقم نيز يكي از ارقام تجاري پسته در منطقه دامغان بوده كه ميوه آن بادامي شكل مي باشد. اكثريت برگهاي آن مركب از 3 برگچه اي هستند. رقمي دير گل بوده و در دهه دوم شهريور ماه قابل برداشت است از اين نظر جز ارقام متوسط رس مي باشد.
پسته رقم قزويني
منشا آن در منطقه قزوين بوده و در آن جا به نام پسته كله بزي معروف است. ميوه آن بادامي شكل، ريزو داراي مغز نسبتا سبز رنگ است. تعداد ميوه موجود در هر خوشه بسيار زياد است و اكثريت برگهاي آن مركب 3 برگچه اي هستند. رقمي دير گل بوده و در اواسط مرداد ماه قابل برداشت است از اين نظر جز ارقام خيلي زود رس مي باشد.
وضعيت صادرات پسته در ايران
از حدود 200 سال پيش مازاد پسته ايران به خارج صادر مي شده است و با فزوني گرفتن ميزان محصول پسته در نواحي كرمان مازاد اين محصول از طريق بندر عباس به انگلستان و مستعمرات آن صادر مي شده است.عمده ترين مشتريان ايران در اوايل قرن پيش دو امپراطوري بزرگ روس و انگليس بوده اند كه تقريبا 80 تا90 درصد پسته صادراتي ايران به آنها اختصاص داشته است پس از آن امپراطوري عثماني و كشور آلمان مقاديري پسته از ايران خريداري كرده اند.هم اكنون كشور تركيه به رقيبي براي پسته ايران تبديل شده است و ايالات متحده آمريكا نيز در زمره رقباي سرسخت ايران است.
پسته آمريكا هر چند از نظر كمّي به پاي پسته ايران نمي رسد ولي از نظر ظاهر با پسته ايران رقابت مي كند. بعد از قطع روابط سياسي و اقتصادي ايران با آمريكا،آمريكائيان دو اقدام منفي عليه بازار جهاني پسته ايران اعمال كرده نخست:شايع كردن آلودگي پسته ايران به سمّ افلاتوكسين،دوم:خريد پسته به طور غير مستقيم از ايران توسط بازرگانان و كمپانيهاي پسته آمريكايي از شيخ نشين ها و فروش پسته خريداري شده به نام پسته كاليفرنيا، علاوه بر اين پسته كاليفرنيا به دلايلي چون سازماندهي تشكيلات منظّم و داراي برنامه و همچنين داشتن پشتوانه تجربي از نظر بازار يابي، بسته بندي و تبليغات براي رقابت با پسته ايران در خور اهمّيت است.
ايران بزرگترين توليد كننده و صادر كننده پسته در جهان است. گمرك ايران گزارشي از وضعيّت صادرات پسته منتشر كرده كه نشان مي دهد به دليل محدوديّت هاي ورود پسته ايران به اروپا، بازارهاي هدف پسته صادراتي ايران از اروپا به آسيا تغيير جهت داده و كشور هاي آسيايي به بزرگترين مشتريان پسته ايران تبديل شده اند. كاهش توليد و تغيير بازارهاي هدف باعث افزايش قيمت پسته صادراتي شده و با افزايش ارزش صادراتي اين محصول بخشي از كاهش حجم صادرات جبران شده است.توليد پسته به عنوان يكي از مهمترين كالاهاي صادراتي ايران به دليل سرمازدگي كاهش يافته است.بر اساس گزارش گمرك، نيمي از پسته صادراتي ايران به كشور هنگ كنگ و امارات متّحده عربي صادر شده كه تا كنون بازار قابل توجّهي به حساب نمي آمدند و دو كشور آلمان و ايتاليا پيش ازاين در صدر فهرست خريداران پسته ايران قرار داشتند.
محدوديت هاي اروپا
تغيير بازارهاي صادراتي در پي محدوديت هايي صورت گرفته است كه اتحاديه اروپايي هشت سال پيش بر واردات پسته ايران اعمال كرده و هنوز كما بيش ادامه دارد. براساس گزارش گمرك، نيمي از پسته صادراتي ايران به كشورهاي هنگ كنگ و امارت متحده عربي صادر شده كه تاكنون بازار قابل توجهي به حساب نمي آمدند. به علت محدوديت ها و سختگيري هايي كه اتحاديه اروپا براي اطمينان از سلامت و بهداشتي بودن،
سر راه پسته ايران قرار داده صادرات به اين اتحاديه به شدت افت كرده است. اتحاديه اروپا شهريور ماه سال يييي( سپتامبر يييي ( واردات پسته ايران را به دليل آلودگي به « افلاتوكسين» كه گفته مي شود سرطان زا است، ممنوع كرد. اين ممنوعيت چهار ماه بعد در حالي برداشته شد كه هياتي اروپايي با سفر به ايران گزارشي از وضعيت بهداشتي پسته ارائه كردند. گزارش اين هيات با توصيه هايي براي افزايش كيفيت بهداشتي پسته در مراحل كاشت، داشت و برداشت همراه بود و سبب شد اتحاديه اروپا با تعيين مبادي ورودي معيني، مجوز واردات پسته ايران به اروپا را صادر كند. اتحاديه اروپا صادركنندگان پسته را ملزم كرد براي محموله هاي پسته گواهينامه رسمي دولت ايران را ارائه كنند و در صورتي كه ثابت شود گواهينامه هاي صادر شده قابل اعتماد است، آنگاه از حجم بازرسي ها كاسته خواهد شد.
همزمان ايران نيز برنامه گسترده اي را براي اطمينان از رعايت استانداردهاي مورد نظر اتحاديه اروپا به اجرا گذاشت و تلاش كرد جلوي صادرات پسته آلوده را به هر شكل ممكن بگيرد. اما گزارش هايي كه هر ساله درباره پس فرستادن محموله هاي صادراتي پسته از اتحاديه اروپا منتشر مي شود، نشان مي دهد كه مشكل آلودگي برطرف نشده و به همين علت پسته صادراتي ايران همچنان با محدوديت هايي براي ورود به اتحاديه اروپا مواجه است.
تغيير بازارهاي هدف:
شواهد حاكي از آن است كه ايران به عنوان بزرگترين توليد كننده ي پسته جهان كه زماني بيشتر از سي درصد بازار پسته اروپا را در دست داشته،در شرايط جديد بخش عمده اين بازار را به رقيب خود آمريكا واگذار كرده و براي خود بازار هاي جديدي در كشورهاي حاشيه خليج فارس و شرق آسيا دست و پا كرده است.به نظر مي رسد سختگيريهاي اتحاديه اروپا و موانع موجود بر سر واردات پسته به كشور هاي عضو اين اتحاديه، ايران را واداشته بازارهاي هدف خود را تغيير دهدو مشتريان تازه اي براي اين محصول صادراتي بيابد.
البته مقررات آسان تر ورود پسته به كشورهاي حاشيه خليج فارس و آسياي جنوب شرقي در موفقيت ايران براي بازار يابي اين محصول نقش اساسي ايفا كرده است.ايران بزرگترين توليد كننده و صادر كننده پسته در جهان است و آمريكا بعد از اين كشور دومين توليد كننده پسته است.پسته بعد از فرش مممترين كالاي صادراتي غير نفتي ايران است كه درآمد ارزي قابل توجهي را نصيب اين كشور مي كند .
شايد پسته در ايران قدمتي250 ساله دارد،توسعه باغات پسته بيشتر از نيم قرن در حال پيگيري است و كماكان پسته ايران يكي از برترين هاي جهان است،امّا رشد كشورهاي رقيب در مقابل كوتاهي ايران اين انحصار را كاهش داده است.در سال 57 توليد پسته ايران معادل 69 تن بود كه سهمي معادل 80 درصد را به ايران اختصاص مي داد،اما در سال 81 اين سهم به 56 درصد رسيد و در مقابل سهم آمريكا،رقيب اصلي پسته ايران،كشوري كه در سال 60 وارد كننده پسته بود،به 25 درصد رسيد.
گرچه در همان سال براي اولين بار بيش از 50 درصد ارزش صادرات كشاورزي كشور به پسته اختصاص يافت اما به هر حال صادرات پسته به دليل موانع غير تعرفه اي و حسّاسيت اتحاديه اروپا در خصوص ميزان ‹‹آفلا توكسين›› آن در اين دوره كاهش يافت.در مطالعات انجام شده موسسه پژوهش هاي برنامه ريزي و اقتصاد كشاورزي در خصوص پسته عمده ترين محصول صادراتي كشاورزي دز سال هاي 1370-1381 پسته با دو سري نوسانات روبه رو بود.بخشي از اين نوسان ها ناشي از كمبود توليد بوده وبخش ديگر ناشي از رشد سريع رقيبان در بازار كه همچنان ادامه دارد. در اين دوره كمترين و بيشترين ارزش صادرات پسته متعلق به سال هاي 76 و81 است.سال 76 ارزش صادرات پسته ايران197/3 ميليون دلار بود و سال 81 اين به 497/9 ميليون دلار رسيد.
يعني متوسط ارزش صادرات پسته طي دوره 1370 تا1381 ،383/4 ميليون دلار بر آورد شده و متوسط سهم ارزش صادرت پسته در كل صادرات كشاورزي حدود 43 درصداست.اما ارزش صادرات آن در در سال قبل با توجه به توليدي معادل 129/3 هزار تن،532/8 ميليون دلار بود كه نسبت به دوازده ماهه سال 82 كاهش وزني 37/5 درصدي و كاهش ارزش 33/7 درصدي داشته است.
هر چند موانع تعرفه اي وكيفيت نامطلوب پسته در اين جران بي تاثير نبوده است وتا زماني كه در توليد بهداشتي و كيفي پسته تلاش نشود ادامه خواهد داشت.مطابق آمار گمرك در چهار ماهه اول سال از مجموع 214/5 هزار تن انواع كالاهاي صادراتي كشاورزي،پسته و مغز پسته35/8 درصد از سهم آن را به خود اختصاص داده اند كه اين ميزان 105/3 ميليون دلار ارزش صادراتي دارد.
