بخشی از مقاله
چکیده
رشد اقتصادي در نواحی مرزي متغیر اصلی در فرایند توسعه منطقه اي و امنیت خطوط مرزي است. فرصت هاي
موجود در نواحی مرزي، خط گسل بین ناامنی و امنیت اجتماعی، اقتصادي و کالبدي است. با بهره گیري از فرصت
هاي موجود می توان تهدیدها را به حداقل رسانده و در راستاي بهسازي امنیتی و اقتصادي این نواحی و انسجام اجتماعی در سطح منطقه اي و ملی امیدوار بود و در عین حال به انتقال ارزشهاي اجتماعی و فرهنگی نیز در حوزه هاي پیرامرزي امیدوار بود.
این تحقیق به تحلیل چالش ها و نگرش مردم نسبت به رهیافت هاي تاثیر شاخص هاي اجتماعی، اقتصادي و کالبدي بر امنیت مرزي در بازراچه هاي مرزي پرداخته است. بر این اساس بازراچه مرزي آستارا در استان گیلان، به عنوان نمونه انتخاب گردید و داده ها از طریق پرسشنامه، مطالعات کتابخانه اي و پیمایش میدانی در محیط SPSS با روش توصیفی تحلیل گردیده است. جامعه آماري این پژوهش 11440 خانوار ساکن در شهر آستارا است. براي نمونه گیري از شیوه خوشه اي استفاده شده است. درضمن با استفاده از روش مورگان حجم نمونه ها 380 نفر برآورد گردیده است.
یافته هاي تحقیق بیانگر رابطه معنی دار و مثبت بین نگرش مردم در بازارچه مرزي آستارا نسبت به ایجاد امنیت و ارتباط آن با شاخص هاي اجتماعی و اقتصادي و عدم رابطه معنی دار آن با شاخص هاي کالبدي است. علاوه بر آن 11چالش در یک فرآیند پیمایشی، مورد ارزیابی، وزن دهی و درصد احتمال وقوع آن تعیین و جهت مقابله با نتایج زیان بار اولویت بندي گردیده است.
واژگان کلیدي: مناطق مرزي، بازارچه مرزي، توسعه نوار ساحلی، بازارچه استارا، گیلان
-1 مقدمه
امنیت اجتماعی مقوله اي است که در هر جامعه اي خصوصا نواحی مرزي حساست هاي ویژه خود را داشته و همواره ذهن برنامه ریزان فضایی را به خود مشغول کرده است. از یک سو این امنیت با میزان اقتدار ملی و از سوي دیگر با حجم مبالات و سطح سرمایه گذاري ها ارتباط مستقیم دارد. بنابراین روند تغییرات شهرهاي مرزي بشدت تاثیر مقوله هاي اقتصادي و اجتماعی و خود آنها متاثر از شاخص هاي امنیتی و مراودات بین مرزي است. بنابراین امنیت پیش زمینه یک اجتماع سالم و احساس امنیت بستر ساز، توسعه جوامع انسانی است(کامران، شعاع برآبادي، .(26 :1389
٣٦٩
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
هدف این مقاله تحلیل نگرش مردم نسبت به چالشها و رهیافتهاي امنیتی و اقتصادي در شهرهاي داراي بازراچه هاي مرزي خصوصا آستارا است تا به درك درست از تاثیر متقابل امنیت، فضا و فعالیت هاي اقتصادي نایل گردد.
شهرستان آستارا یکی از شهرهاي مرزي ایران بوده که در شمالی ترین نقطع استان گیلان واقع شده است. این شهرستان از شمال به جمهوري آذربایجان، از جنوب به شهرستان تالش، از غرب به استان اردبیل و از شرق به دریاي خزر محدود شده است و آخرین نقطه مرزي ایران و جمهوري آذربایجان می باشد. رود آستارا که از کنار راه شوسه آستارا- اردبیل می گذرد، آستاراي ایران را از آستاراي جمهوري آذربایجان جدا می سازد. شیب کلی این شهرستان از جهت غرب به شرق می باشد. مرز ایران و آذربایجان در طول رودخانه آستارا چاي35 کیلومتر است.
شهر آستارا در سرشماري سال 1385 داراي 41062 نفر جمیعت و داراي 11440 خانوار است(مرکز آمار ایران، سرشماري عمومی نفوس و مسکن، (1385 از سال 1377 در نزدیکی سواحل دریاي خزر در حومه شهر آستارا ، 900 واحد مغازه (غرفه)
براي ساماندهی مبادلات مرزي نشینان ساخته شده و با رونق گرفتن مبادلات مرزي در شهر آستارا طی 10 سال اخیر ، اطراف بازارچه ساحلی و مرزي آستارا حدود 60 پاساژ و بیش از یکهزار و 200 مغازه احداث شده که وجود این میزان واحد تجاري نشانگر رونق این بازار و پیوند آن با بازراچه مرزي در شمال غربی استان گیلان است(نقشه هاي 1 و .(2 آستارا به سبب واقع شدن در گلوگاه حیاتی دریاي خزر و همچنین نزدیکی به مرکز کشور (نسبت به دیگر نقاط مرزي کشور) با فاصله 530
کیلومتر از تهران و 190 کیلومتر از مرکز استان گیلان از ویژگی هاي طبیعی منحصر به فردي سود می برد .(http://iranurbanstudies.com)که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-1 قرار داشتن در نقطه مرزي ایران با جمهوري آذربایجان؛
-2 همسایگی با 4 کشور تازه استقلال یافته شوروي سابق؛
-3 تنها راه ترانزیتی زمینی خلیج فارس با کشورهاي آسیاي میانه؛
-4 اتصال آستارا (ایران) به آستارا (آذربایجان) از طریق راه آهن در آینده نزدیک؛
-5 دسترسی آسان به امکانات خطوط انتقال گاز و برق؛
-6 طبیعت ملایم و مساعد و گردشگري مناسب؛
-7 دریایی ملایم با 120 روز آفتابی و با شیب کم.((http://iranurbanstudies.com
٣٧٠
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
نقشه هاي شماره 1 و 2 ـ موقعیت شهرستان و شهر آستارا.(مĤخذ: طرح مقدماتی آمایش استان گیلان، ص (110-109
-2 مواد و روش ها:
-1-2 مسئله پژوهش:
یکی از مسائل شهرهاي مرزي مساله بیکاري، کمبود منابع درآمدي پایدار و توسعه فرصت هاي شغلی به آنها بروز چالش هاي امنیتی است. در سال UNDP 2000 طبق بررسی هاي بعمل آمده در بین شهرداران شهرهاي(151 کشور)، مساله بیکاري و درآمد را به عنوان مهمترین مشکل شهرهاي جهان ذکر کرده است(رضویان، .(35 :1381 در ایران نیز مساله پایداري اجتماعی و اقتصادي شهرها و دستیابی به شاخص هاي امنیتی بطور اعم در شهرهاي کشور و بطور اخص در شهرهاي مرزي به جد دنبال شده است. در این راستا رشد فرصت هاي شغلی و درآمدي از طریق توسعه بازارچه هاي مرزي یکی از راهبردهاي توسعه شهري محسوب می گردد. توسعه واحدهاي تجاري شهر رابطه مستقیمی با تراکم مکانی جمعیت، تقاضاي موثر براي دریافت کالاها، میزان مراجعات مردم از سایر مناطق، فرهنگ شهري، میزان توسعه فیزیکی شهر، درآمد، وضعیت اقتصادي حوزه نفوذ شهر در پیرامون خود، ارزش زمین، موجودي املاك، نگرش سرمایه گذاران در سطح منطقه اي، دسترسی به مسیرهاي ارتباطی و معابر اصلی شهر و میادین، دسترسی به پارکینگ و نقش شهر بعنوان یک شهر بازاري، خدماتی و گردشگري و ....
٣٧١
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
دارد. شهرهاي مرزي همواره با مسایلی از قبیل کارآیی بازارچه ها، مکان یابی مناسب آنها، استفاده از حداکثر زمین جهت گسترش آنها با چالش هایی مواجه اند. از دیگر سو ایجاد مراکز بازاري از نظر ظرفیت هاي اقتصادي شهر، تامین پارکینگ مناسب و کیفیت احداث آنها، و مساله ایمنی و امنیت عمومی داراي چه تاثیراتی بر شهر هستند که همواره ذهن مدیران شهري را به خود جلب کرده است. بطور کلی اقتصادي نواحی مرزي نقش مهمی در توسعه اقتصادي نواحی مرزي و بهبود سطح زندگی مردم، کیفیت رفاه، کاهش فقر، توزیع مناسب درآمد، تعاملات بین مرزي دارد (Chandoevwi,2004: 2004-2005)
