بخشی از مقاله
چکیده
امروزه و با گسترش پدیده اقتصادمحوری در قرن بیست و یکم زمینه برای جایگزینی تدریجی استراتژی های ژئواکونومیکی به جای استراتژی های مبتنی بر ژئوپولیتیک سنتی فراهم گردیده است. بدین ترتیب، بدون داشتن روابط تجاری اقتصادی توانمند و پایدار، منطق ژئواکونومیکی در سیاست خارجی کشورها، از جایگاه شایستهای برخوردار نخواهد بود. بنابراین، توسعه روابط تجاری اقتصادی و به تبع آن، حجم تأثیرگذاری و تأثیرپذیری قدرت یک دولت درحوزههای پیرامونی و...، تعبیر اقتصادی توسعه فضایی مرزهای ژئوپلیتیکی کشورهاست. این مقاله با بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای سعی دارد تا به تحلیل توانمندی های ژئواکونومیکی شهرستان مرزی آستارا بپردازد.
اهداف اصلی این مقاله تبیین موقعیت ژئواکونومیک شهرستان آستارا شناسایی مولفه های تاثیرگذار بر جایگاه ژئواکونومیک این شهرستان و نیز تبیین موانع تحقق اهداف ژئواکونومیکی در آن می باشد. مطالعات صورت گرفته حکایت از آن دارد که شهرستان آستارا با بهره گیری ازمؤلفه هایی چون: موقعیت جغرافیایی مناسب، واقع شدن در منطقه مرزی - ایران و جمهوری آذربایجان - ، برخورداری ازجاذبه های متعدد توریستی، استقرارگمرک وبازارچه مرزی ازجایگاه ژئواکونومیکی مهمی برخوردارند، لذا بابرنامه ریزی، سرمایه گذاری وسیاست گذاری مناسب می توان ازدرآمداین بخش در توسعه اقتصادی اجتماعی منطقه سود جست.
کلید واژه ها: آستارا، بازارچه های مرزی ، توسعه، ژئواکونومی
مقدمه
بنیان قلمروهای ژئواستراتژیک در دوران جنگ سرد که بر اساس توان نظامی، فضای جغرافیایی و گستره ایدئولوژیک بنا شده بود به دلایل فراوان از جمله هزینه بسیار بالای تسلیحات نظامی و پشتیبانی از کشورهای اقمار، ظهور انقلاب تکنولوژیک و گسترش ارتباطات، با فرو ریختن دیوار برلین از هم پاشید. در این بین با کاهش نقش مسائل نظامی و ایدئولوژیک، جناح بندی ها و رقابت هایی که بین دو ابرقدرت و هم پیمانان آنها بر پایه عامل نظامی تعریف و تفسیر می شد، سستی گرفت و »عوامل انسانی و منابع اقتصادی« به عنوان شاخص » توسعه و قدرت برتر« معرفی گردید. هم اکنون مناطق ژئواکونومیک بر پایه میزان تولید ناخالص ملی، منابع انسانی و منابع طبیعی دسته بندی می شوند.
باتوجه به تحولات صورت گرفته در مجاور مرزهای شمالی ایران استان گیلان و اردبیل به عنوان نوار مرزی در حاشیه دریای کاسپین و شمال غرب ایران از اهمیت به سزایی برخوردار شدند و دو شهرستان آستارا و بیله سوار در این استان هابه واسطه قرار گرفتن در نوار مرزی، مجاورت باکشور آذربایجان، دارا بودن مرز آبی وخشکی، وجود بازارچه های مرزی گسترده و برخورداری از گمرک فعال از لحاظ مسائل ژئواکونومیک دارای موقعیت ویژه ای درشمال کشور می باشند از سویی شهرستان آستاراتنها شهری در حاشیه دریای کاسپین تلقی می شود که به صورت ترانشیب وترانزیت عمل می کند.
این شهر از طریق پل گمرکی به تمام کشورهای آسیای مرکزی و اروپای شرقی و غربی ارتباط جاده ای دارد. مسیرهای حمل و نقل بین المللی موجود می تواندعلاوه برتجارت کالاهای صنعتی، صادرات و واردات کالاهای کشاورزی را نیز با هزینه ی حمل و نقل پایین دریایی و جاده ای در حداقل زمان انجام دهند. پژوهش حاضر سعی دارد ضمن معرفی موقعیت جغرافیایی شهرستان آستارا، به تبیین توانمندی های ژئواکونومیک واقتصادی و عوامل تأثیرگذار بر این شهرستان پس ازفروپاشی شوروی سابق بپردازد.
-1روش تحقیق
روش تحقیق در این پایان نامه از نوع مطالعات توصیفی، تحلیلی می باشد و به روش کتابخانه ای و میدانی انجام می پذیرد ×؟اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای از طریق مراجعه به کتب، مجلات علمی وپژوهشی، مقالات و سایت های اینترنتی گردآوری شده است؟
-2مبانی نظری
در دوران جنگ سرد قلمروهای ژئواستراتژیک بر اساس اهداف نظامی تعیین میشدند و در نتیجه مناطق ژئوپلیتیک توجیه کننده اهداف نظامی بودند. دراین دوران همه ی نظریه های ژئوپلیتیکی که توسطصاحب نظران و جغرافی دانان مطرح می شدجنبه ژئواستراتژیکی داشتند وغالباً برای کسب قدرت بر فضای جغرافیایی تأکید داشتند. دراین دوره در مورد عوامل جغرافیایی که برای شکل گیری قدرت به عنوان پایه فرض می شدند نظریات متفاوتی ارائه گردید.
عده ای از نظریه پردازان بر نقش خشکی در ساختار قدرت جهانی، عده ای دیگر بر نقش دریا و فضا در ایجاد قدرت تأکید داشتند و هرگروه برای اثبات نظر خود از واقعیت های تاریخی شواهدی نقل می کردند - روشن و فرهادیان،:1385 - 121 ، رویکردهای سنتی تحلیل قدرت در روابط بین الملل در این دوران مبتنی بر قدرت عناصر ملی بود که میزان قدرت کشورها رابرحسب عواملی همچون جمعیت،سرزمین،رفاه مادی،میزان نیروی نظامی و قدرت دریایی محاسبه میکرد - وحیدی،. - 697 :1386در قرن بیست و یکم توانمندی اقتصادی در سطح بین الملل، کنترل تولید و بازار مصرف کالاهای اقتصادی بسیار مهم است.
بنابراین بعد از جنگ سرد و افول دوران ژئواستراتژی،عوامل متفاوتی که رشدتدریجی وتکاملی داشتند در طرز تلقی تفکر و عملکردهای بین المللی به وجود آمده اند که نشان دهنده تدریجی استراتژی ژئواکونومی به جای استراتژی های مبتنی برژئوپلیتیک سنتی می باشند. در قرن حاضر شاخص قدرت رهبری برای کشورهای قدرتمند در صحنه بین المللی فقط قدرت نظامی نیست، زیرا هرچه از قرن بیستم که در آن ژئواستراتژی حاکم مطلق بود فاصله می گیریم، به عصری وارد می شویم که در آن نزاع مستقیم بین قدرت های بزرگ که نیازمند پشتیبانی نیروهای نظامی باشد، فرصت بروز نخواهد یافت - اخباری، . - 159 :1387
