دانلود مقاله دستیابی به سبک زندگی اخلاقی در جامعه اسلامی معاصر

بخشی از مقاله

مقدمه

» سبک زندگی« از دهه 1990 میلادی مورد اقبال بیشتری قرار گرفت. سبک زندگی به عنوان مجموعه ای از الگوهای رفتاری فردی و اجتماعی، برآمده از نظام معنایی متمایزی است که یک فرهنگ در یک جامعه انسانی ایجاد می کند. بنابراین، می توان

گفت تمام اجتماعات انسانی، از ابتدای تاریخ تاکنون دارای سبک زندگی خاص خود بوده و از الگوهای رفتاری متناسب با

شاخص های فرهنگی خود برخوردار بوده اند.

براساس چنین رویکردی، بحث از سبک زندگی و الگوهای نظام مند رفتاری، بحث تازه ای نخواهد بود و یکی از ابعاد پیشرفت

با مفهوم اسلامی، زندگی کردن به سبک رفتار اجتماعیBاخلاقیBروش زیستن، رسیدن به رستگاری است. آنقدر ضروری است که حتی اگر به معنویت و رستگاری معنوی اعتقادی هم نداشته باشیم، برای زندگی راحت، زندگی برخوردار از امنیت روانی و

اخلاقی، توجه به سبک زندگی مهم است.

سبک زندگی گام نهادن در راهی است که صراط مستقیم است که به اسلام الهی منتهی می شود. انتخاب سبک زندگی اخلاقی

بر مبنای اسلام، اینکه انسان تمام انگیزه ها را در مسیر کسب رضای الهی قرار می دهد. انسان از ظلمات و تاریکی ها و زشتی ها و...نجات پیدا می کند. با انتخاب این سبک زندگی به پیشرفت های زیادی در همه زمینه ها اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و...خواهیم رسید. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) ملت ایران سبک زندگی اخلاقی را مطابق تعالیم اسلام، قرآن انتخاب کردند. مکتب توحیدی اخلاقی اسلام را مبنای کار خودشان قرار داده اند؛ ایدئولوژی ما اسلام است.

تعریف سبک زندگی

سبک زندگیٌ تابع تفسیرمان از زندگی است یعنی هر هدفی که ما برای زندگی معین کنیم یا برای خودمان ترسیم کنیم، به طور طبیعی، متناسب با خود، یک سبک زندگی به ما پیشنهاد می شود. در این میان اخلاق نقش مهمی در انتخاب سبک زندگی هر شخص ایفا می کند. پس ابتدا باید برای روشن شدن این عنوان تعاریفی از سبک زندگی از دیدگاه های مختلف داشته باشیم.

سبک زندگی نظام واره و سیستم خاص زندگی است که به یک فرد، خانواده یا جامعه با هویت خاص اختصاص دارد. این

نظام واره هندسه کلی رفتار بیرونی و جوارحی است و افراد، خانواده ها و جوامع را از هم متمایز می سازد. سبک زندگی را

می توان مجموعه ای کم و بیش جامع و منسجم از عملکردهای روزمره یک فرد دانست که نه فقط نیازهای جاری او را برآورده می سازد، بلکه روایت خاصی را که وی برای هویت شخصی خویش بر می گزیند، در برابر دیگران مجسم می سازد. سبک

زندگی کاملا قابل مشاهده یا قابل استنتاج از مشاهده است. سبک زندگی شامل نظام ارتباطی، نظام معیشتی، تفریح و شیوه های

گذران اوقات فراغت، الگوی خرید و مصرف، توجه به مد، جلوه های عینی شأن و منزلت، استفاده از محصولات تکنولوژیک،

1- life style

3

نحوه استفاده از صنایع فرهنگی، نقاط تمرکز علاقه مندی در فرهنگ مانند دین، خانواده، میهن، هنر، ورزش و...امثال آن می شود.(مهدوی کنی،دین و سبک زندگی: (78-46
فهرست رفتارها، نوع چینش آنها، نحوه تخصیص وقت، ضریب ها و تأکیدها از جمله متغیرهایی هستند که در شکل گیری

سبک زندگی دخیل اند. مثلا سبک زندگی ثروتمندان و اشراف، سبک زندگی نظامی ها و کشاورزها، سبک زندگی آمریکایی،

ایرانی، چینی، از لحاظ این متغیرها متفاوت است. (اندی بنت، فرهنگ و زندگی روزمره: (97

سبک زندگی شکل مدرن گروه بندی های اجتماعی و منبع هویت انسان است و مانند طبقه یا قومیت به انسان معنی یا حس هویت می دهد. مثلا برای فرد مهم است که مانند فلان شخصیت زندگی کند، دیوار خانه اش را فلان رنگ کند، یا تفریح خاصی

داشته باشد. (شریفی، همیشه بهار: (40

» سبک زندگی «، روش نوعی زندگی فرد، گروه یا فرهنگ گویند. (743 :merrian-websters)

سبک زندگی به مثابه مجموعه منسجمی از انتخاب ها، ترجیحات و رفتارهای مصرف گرایانه است. (چاوشیان، اباذری، مجله نامه علوم اجتماعی،ش(24 :20 محمد فاضلی در کتاب »مصرف و سبک زندگی« معنای این واژه را عبارت می داند از » طیف رفتاری ای که اصلی انسجام

بخش بر آن حاکم است و عرصه ای از زندگی را تحت پوشش دارد و در میان گروهی از افراد جامعه قابل مشاهده می باشد و

الزاما برای همگان قابل تشخیص نیست) .« فاضلی، مصرف و سبک زندگی: (83

نویسنده »کتاب دین و سبک زندگی« می نویسد: »سبک زندگی عبارت است از الگوی هم گرا (کلیت تامی) یا مجموعه منظمی از رفتارهای درونی و بیرونی، وضع های اجتماعی و دارایی ها که فرد یا گروه بر مبنای پاره ای از تمایلات و ترجیح ها (سلیقه
اش) و در تعامل با شرایط محیطی خود ابداع یا انتخاب می کند. یا به اختصار، سبک زندگی: الگو یا مجموعه نظام مند کنش

های مرجح است.« (مهدوی کنی، دین و سبک زندگی: (78 مولف کتاب »سبک زندگی و ابزار سنجش آن« سبک زندگی را شیوای نسبتا ثابت که فرد اهداف خود را به آن طریق دنبال می کند. (کاویانی، سبک زندگی اسلامی و ابزار سنجش آن: (16 تعریفی که از سبک زندگی ارائه می شود برحسب نگاهی که به انسان وجود دارد، متفاوت خواهد بود و نوع نگاه به انسان نیز خود در درجه اول منبعث از نوع نگاه و جهان بینی است که مکتب و آیین مسلط در جامعه ارائه می دهد و در درجه دوم، ناشی

از شناختی است که خود انسان از کارکردها، ویژگی ها، شاخص ها، فلسفه (وجودی)ٌ و اهداف خویش از مبحث سبک زندگی

انتظار دارد. (ولی زاده،فصلنامه علمیBتخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی، ش(3056 :75

پارنلٍ و همکارانش در تعریف سبک زندگی معتقدند: تعریف ساده سبک زندگی یعنی اینکه یک نفر چگونه زندگی می کند که

خود عبارت است از اینکه فرد از چه محصولاتی استفاده می کند، چگونه از آنها استفاده می کند. سبک های زندگی بیان

برداشت فرد از خود و ارزش های فردی ای است که در انتخاب ها و رفتار مصرفی افراد بازتاب می کند. به بیان دیگر سبک های زندگی مظهر یا الگوهای واقعی رفتاری اند که به وسیله فعالیت ها، علایق و عقاید مصرف کننده تبلور می یابد.

(Parnell_Johene_Spillan_2006)

1_ Existential philosophy 2- Parnell

4

برگرٌ معتقد است برای تعریف مفهوم سبک زندگی، با واژه فراگیری روبه روییم که از سلیقه فرد در زمینه آرایش مو و لباس تا سرگرمی و تفریح و ادبیات و موضوعات مربوط دیگر را شامل می شود. (برگر، روش های تحلیل رسانه ها: (338B321

مهدوی کنی سبک زندگی را شامل نظام ارتباطی، نظام معیشتی، تفریح و شیوه های گذران اوقات فراغت، الگوی خرید و

مصرف، توجه به مد، جلوه های عینی شأن و منزلت، استفاده از محصولات تکنولوژیک، نقاط تمرکز علاقه مندی در فرهنگ

مانند دین، خانواده، هنر، ورزش و امثال آن می داند. (مهدوی کنی، مفهوم سبک زندگی و گستره آن در علوم اجتماعی:

(230B199

نظریاتی که سبک زندگی در رابطه با نوع مصرف کالا به ویژه کالاهای فرهنگی تعریف می کنند و نظریاتی که »تعریف سبک

زندگی را فراتر از الگوی مصرف می برند و تعاریفی را ارائه می دهند که نشان دهنده توجه به سامان کلی زندگی است« و

عرصه های مختلف زندگی چون عرصه کار، فعالیت سیاسی، فرهنگی... را نمادی از سبک زندگی می دانند. (خادمیان، سبک

زندگی و مصرف فرهنگی: (29B24

گیدنزٍ سبک زندگی را به مجموعه ای از رفتار تعبیر کرده است که فرد آنها را به کار می گیرد تا نه فقط نیازهای جاری خود را برآورد، بلکه روایت خاصی را که وی برای هویت شخصی خود برگزیده است در برابر دیگران نیز مجسم سازد. (گیدنز، تجدد و تشخص: (120

بوردیوَ : سبک زندگی شامل اعمال طبقه بندی شده و طبقه بندی کننده فرد در عرصه هایی چون تقسیم ساعات شبانه روز و

آداب سخن گفتن...است. سبک های زندگی، شیوه های مصرف عاملان اجتماعی است مصرف خود راهی برای ایجاد تمایزات است. (باکاک، مصرف: (96

از نظر آدلرُ »سبک زندگی« یعنی کلیت بی همتا و فردی زندگی که همه فرایندهای عمومی زندگی، ذیل آن قرار دارد« (برزگر،

روانشناسی سیاسی: (30 با توجه به اینکه در حوزه های مختلف با توجه به جهان بینی خویش تعریف های متعددی از سبک زندگی ارائه کرده اند،

توافقی تجربی یا نظری بر سر تعریف سبک زندگی وجود ندارد و در بسیاری موارد اصطلاح سبک زندگی به هیچ وجه تعریف نشده و درصورت مشخص بودن، دامنه ای از تعریف های متناقض تا جزئی را در بر می گیرد.

(Grunert_Klausg_Karen:1993: 140)

ن عَرَفَ نَفسَهُحدیث» فَقَد عَرَفَ رَبَهُ» «هر که خود را شناخت، رب خود را شناختهسَنُریهِماست«،» آیاتِنا فِی الآفاقِ وَ فی یَتَبَیًنَم لَهُمیَکفِاَنًهُبِرَبِّکَالحَقﱡ ااَنَّهُوَلَ عَلی کُلِّ شَیءٍ شَهیدٌ « (سوره فصلت،آیه» (35به زودی می نمائیم ایشان را
آیت های خود را در آفاق و در خودشان تا آشکار گردد ایشان را که او حق است آیا کافی نیست به پروردگارت که او بر همه

چیزی گواه است« حق تعالی در همه چیز و همه جا حضور دارد و شاهد است، الگو است و آدمی نیز می تواند همین حالت را پیدا کند و انسانی که اینگونه شد خلیفه می شود، نتیجه عبد شدن انسان، خلیفه شدن او خواهد بود. بنابراین غایت سبک زندگی

اسلامی، تحقق خلافت الهی است.

1- Berger 2- GiddensS 3- Bourdieu 4- Adler

5

بنابراین تعریف های زیادی درباره سبک زندگی چنانکه معلوم شد مطرح شده و احیاناً برخی از آنها دارای تناقضاتی هستند اما با توجه به روایات و حدیث و قرآن و با توجه به جاودانه بودن انسان از نظر متون دینی می توان سبک زندگی را چنین

تعریف کرد: سبک زندگی اسلامی از تعالیم پیامبر اکرم (ص) است و شخصیت امت پیامبری در قرآن به اخلاق ستوده شده

تعالیم پیامبر با روش اخلاقی است. سبک زندگی یعنی انسان زندگی اش را تغییر دهد. از اینرو سبک زندگی به اخلاق مرتبط

می شود اخلاق هم با فرض اراده و اختیار انسان معنا دارد. اسلام سبک زندگی را منحصراً مادی تلقی نمی کند برخلاف اکثر

تعاریف فوق که همه به انسان به عنوان یک موجود مادی نگاه می کنند.

ویژگی های سبک زندگی

با بررسی ویژگی های سبک زندگی به مفهوم های بهتری از سبک زندگی دسترسی پیدا کنیم پس ویژگی هایی که درباره سبک

زندگی بیان شده اند تک تک بررسی کرده سپس تک تک نتیجه این ویژگی ها را به مفهوم جامع سبک زندگی رهنمون می

سازیم. برای دریافت بهتر مفهوم سبک زندگی بهتر است که ویژگی های آن را مورد بررسی قرار دهیم:

(1 سبک زندگی، ترکیبی از صورت (سبک) و معنا (زندگی) است؛ رفتاری برآمده از باورها و پسندها و مبتنی بر دیدگاهی
آگاهانه یا نیمه خودآگاه در فلسفه حیات است. اینکه شخص بندگی خاصی را آرزو می کند یا زندگی خاصی را به
مسخره می گیرد، نشان دهنده نظام ارزشی او است و در انتخاب سبک زندگی بسیار تأثیرگذار است. (شریفی، همیشه
بهار: (31B29