بخشی از مقاله
چکیده
از جمله متغیرهای دیگر تاثیرگذار در پیشرفت تحصیلی که در این پژوهش به آن توجه شده ،کمال گرایی است. کمال گرایـی یکی از ویژگی های شخصیتی است و نقش مهمی در علت شناسی، استمرار دوره بالینی آسیب شناسی های روانی بازی مـی کند. در این پژوهش سعی می شود رابطهی تیپ شخصیتی درونگرا و برونگرا و کمال گرایـی بـا پیشـرفت تحصـیلی دانـش آموزان بررسی شود. جامعه آماری این پژوهش شامل دانش آموزان رشتهیهای گوناگون ناحیـه 1 ارومیـه کـه 3000 نفـر است، می باشد. بر اساس جدول مورگان حجم نمونه 341 نفر می باشد. روش نمونه گیری این پژوهش تصادفی طبقـه ای است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه می باشد. این پژوهش دارای سه متغیر است که برای اندازهگیری متغیر تیپ شخصیتی درونگرا(($ و برونگرا(%) از پرسشنامه ی 16 عاملی آیزنگ، و عزت نفس کوپر اسمیت و همچنین جهت بررسـی پیشـرفت تحصیلی از معدل تحصیلی ترم قبل دانش آموزان استفاده خواهد شد. در تحقیق حاضر بین تیپ شخصیتی، کمـال گرایـی بـا پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان ارتباط مثبت وجود دارد.
کلمات کلیدی: تیپ شخصیتی درونگرا، تیپ شخصیتی برونگرا، کمالگرایی، پیشرفت تحصیلی، آموزش و پرورش ناحیه 1 شهرستان ارومیه
.1 مقدمه
بعضی از روان شناسان شخصیت را تنها در ارتباط با رفتارهای قابل مشاهده به کار می برند، برخی هم آن را شامل ارتباطات مربوط به درون نگری می دانند و برخی دیگر هم آن را مجموعه ی فردی الگوهای تفکر، انگیزش، و عواطف می دانند (راس، .(1994 یونگٌ معتقد بود که افراد آدمی در تعامل با یکدیگر، دو نوع طرز تلقی و جهت گیری متفاوت از خود نشان می دهند که شامل برونگراییٍ و درونگراییَ می باشد. این تیپ ها، خصوصیات ذاتی فطری اند که در جریان زندگی قابل تغییر و اصلاح هستند (راس، .(1994 هر کس در اصل به یکی از این دو طریق با جهان ارتباط برقرار می کند؛ اگر چه جهت دیگر نیز همیشه برای فرد باقی می ماند. در حالت درونگرایی، جهت گیری اصلی فرد به درون و به جانب خویشتن است (پروین و جان، .(2002 شخص درونگرا غالباً متوجه عوامل درونی و ذهنی است و زیر نفوذ این عوامل قرار دارد. تردیدی نیست که او شرایط و اوضاع و احوال بیرونی را می بیند اما عوامل درونی و عناصر ذهنی در او برتری و مزیت دارند و حاکم بر احوال و رفتار او هستند (کریمی، .(2005 فرد درونگرا، دو دل، متفکر و محتاط است. فرد برونگرا به بیرون و به جهان خارج گرایش دارد و از نظر اجتماعی درگیر، فعال و متهور است (پروین و جان، 2002 ص .(115 در حالت
1- K. G. Young 2- Extraversion 3- Introversion
1
برونگرایی توجه فرد به امور و اشیاء خارج است و سایر اعمال اساسی او صرفاً معلول مناسبات امور و عوامل بیرونی است و نه حاصل ارزیابی ذهنی (کریمی، 2005، ص .(89 از نظر آیزنگٌ، درونگرایان قوی تر از برونگرایان به تحریک حسی واکنش نشان می دهند و حساسیت بیشتری به محرک های سطح پایین نشان می دهند و آستانه ی درد پایین تری از برونگرایان دارند، که این موضوع به اختلاف در سطح انگیختگی مغز مربوط می شود. طبق یافته های او سطح پایه ی انگیختگی مغز برونگرایان پایین تر از درونگرایان است. این تفاوت ها مبنای ژنتیکی دارند (شولتز و شولتر، .(2007 به عقیدهی هالندٍ، بین خصایص شخصیتی افراد و عملکرد تحصیلی رابطه وجود دارد، که بر این اساس افراد را از نظر خصایص شخصیتی به شش نوع واقع بین، جستجوگر، اجتماعی، سنتی، خطرجو، و هنری تقسیم کرده است. روَ، میزان گرایش افراد به مردم و یا علاقه ی آنان به غیر مردم یعنی؛ گرایش به اشیاء را مهم ترین عامل مؤثر در موفیت تحصیلی می داند (شریفی، .(2007 بدین ترتیب، با توجه به مطالبی که بیان شد می توان گفت که نوع شخصیت با موفقیت تحصیلی و عوامل مرتبط با آن رابطه دارد(همان منبع بالا). از جمله متغیرهای دیگر تاثیرگذار در پیشرفت تحصیلی که در این پژوهش به آن توجه شده ،کمال گرایی است. کمال گرایی یکی از ویژگی های شخصیتی است و نقش مهمی در علت شناسی، استمرار دوره بالینی آسیب شناسی های روانی بازی می کند (شفران و همکاران، .(2002 اگر چه قسمت اعظم پیشینه موجود در این زمینه بر کمال گرایی به عنوان عامل غیر انطباقی یا منفی متمرکز شده اند، با این وجو علاقه فزاینده ای در خصوص آزمودن کمال گرایی از هر دو جنبه مثبت و منفی وجود دارد. دلیل آن این است که نه تنها کمال گرایی به عنوان عامل منفی شناخته شده بلکه همچنین به عنوان عاملی مثبت که می تواند در دستیابی به موفقیت کمک کننده باشد مطرح است. کمال گرایی به عنوان سبک شخصیتی در نظر گرفته می شود که در آن افراد برای انجام اعمال بدون نقص تلاش زیادی کرده و معیارهای بالایی را برای ارزیابی رفتار در نظر می گیرند (فلت و هویت، .(2002 از یک سو کمال گرایی نیز ابعادی دارد که عبارتند از: (1 کمال گرایی خود محورُ با مشخصه های مثبت تلاش و رقابت برای پیشرفت، عزت نفس و خودشکوفایی ، ومشخصه های منفی خودشیفتگی، خودسرزنش گری، خودانتقادگری، احساس گناه، افسردگی و نوزورگرایی از سوی دیگر، (2 کمال گرایی دیگرمدارِ با مشخصه های منفی سرزنشگری، اقتدارگرایی، سلطه جویی، ویژگی های شخصیت نمایشی، خودشیفته و ضد اجتماعی و (3 کمال گرایی جامعه مدارّ با نیاز به تأیید دیگران، ترس از ارزشیابی منفی، منبع کنترل بیرونی، بیش تعمیم دهی شکست، خود انتقادگری، خود سرزنشگری و دیگر سرزنشگری، ناهمسازی روان شناختی و ویژگی های شخصیت مرزی، اسکیزوتایپی، اجتنابی، اسکیزوئید و پرخاشگری منفعل و با افسردگی، اضطراب و نوروزگرایی مرتبط است(بشارت،
.(1383
به همین دلیل، در این پژوهش سعی می شود رابطهی تیپ شخصیتی درونگرا و برونگرا و کمال گرایی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بررسی شود.
.2مبانی نظری
صاحبنظران حوزه شخصیت وروان شناسی از کلمه شخصیت تعریفهای گوناگونی ارائه داده اند.از نظر ریشه ای،شده است کـه کلمه شخصیت که برابر معادل کلمه انگلیسی است در حقیقت از ریشه لاتین گرفته شده است که به معنی نقاب یـا ماسـکی
1- H. Eysenk 2. J. Holland 3. A. Rou
4 .Self - oriented perfectionism (SOP) 5 .Other- oriented perfectionism (OOP) 6 .Socially prescribed perfectionism (SPP)
2
بود که در یونان وروم قدیم بازیگران تئاتر بر چهره می گذاشتند. این تعبیر تلویحا اشاره بر این مطلب دارد که شخصـیت هـر کس ماسکی است که او بر چهره خود میزند تا وجه تمیز او از دیگران باشـد(کریمی ، .(1382 در زبـان عامه،شخصـیت بـه معانی دیگری به کار میرود؛مثلا،وقتی گفته میشود که کسی با شخصیت است؛یعنی،اینکه اودارای ویژگیهایی است کـه مـی-تواند افراد دیگر را تحت نفوذ خود قرار دهد یا متانت ووقار ویژه ای دارد. همین طور در نقطه مقابل آن بی شخصیت به معنی داشتن ویژگیهای منفی است که البته باز هم دیگران را تحت تا ثیر قرار میدهد،اما در جهت منفی.همچنین کلمه شخصیت در عرف به عنوان چهره مشهوروصاحب صلاحیت در حوزه های مختلـف بـه کـار میرود،همچـون شخصـیت سیاسی،شخصـیت علمی،شخصیت هنری واز این قبیل(کریمی ، .(1384 اما تعریف قابل قبولی از شخصیت را به صورت زیر ارائه مـیدهـیم: "شخصیت عبارت است از مجموعه ویژگیهای جسمی،روانی،و رفتاری که هر فرد را از افراد دیگر متمایز می سازد" عوامـل ایجاد کننده شخصیت دو دسته اند: عوامل ایجاد کننده ی شخصیت دو دسته اند: عوامل وراثتی که به وجود آورنده ی ویژگی های جسمی هستند و عوامل محیطی که زمینه ساز رشد و توسعه ی جنبه های وراثتی و ایجاد کننده، بسیاری از خصوصیات اکتسابی شخصیت می باشند. می توان گفت که نظریه های شخصیت،از زمانی که بقراط (این طبقه بندی به جالینوس حکیم نیز نسبت داده شده است) حکیم یونانی،افراد انسانی را از نظر غلبه اخلاط چهار گانـه بـه سـنخهای صـفراوی،بلغمی،دموی و سوداوی تقسیم کرد و برای هر یک از این سنخها ویژگی های معینی قایل شد،آغاز شده است. از آن زمـان تـا زمـان حاضـر نظریه های گوناگون با گرایش ها و زمینه های متفاوتی درباه شخصیت انسان عرضه شده است.
الف- نظریه های روانکاوی:شامل نظریه های فروید،یونگ،ادلر،و اریک فروم. ب- نظریه های سنخ شناسی: شامل نظریه کرچمر و شلدون.
ج- نظریه های تحلیل عاملی: شامل نظریه کاتل و نظریه آیزنک. د- نظریه های انسان گرایی: شامل نظریه مزلو.
ه- نظریه های شناختی: شامل نظریه جرج کلی.
و- نظریه های یاد گیری اجتماعی: شامل نظریه جولیان راتر. ز-نظریه های انگیزشی: شامل نظریه هنری موری.
یونگ برای افراد انسانی،بر حسب آنکه بیشتر متوجه عالم درون باشند،یا عالم بیرون،دو سنخ شخصیتی قایـل اسـت:گروه اول را درونگرا وگروه دوم را برونگرا می نامند. در تعریف برونگرایی ودرونگرایی یونگ می گوید:
وقتی" توجه به امور واشیای خارج چنان شدید باشد که افعال ارادی وسایر اعمـال اساسـی آدمـی صـرفاً معلـول مناسـبات اموروعوامل بیرونی باشد ونه حاصل ارزیابی ذهنی،این حالت برونگرایی خوانده می شود.تردیدی نیست که او شـرایط واحـوال بیرونی را می بیند،اما عوامل وعناصر ذهنی دراو برتری ومزیت دارند وحاکم بر احوال ورفتار او هستندشولتز ( 1987 ، ترجمه کریمی ، .(1378
.1-2 کمالگرایی
کمال گرایی تلاش برای رفع نواقص می باشد و کمال گرایان افرادی هستند که می خواهند درهمه ابعاد زندگی افراد کـاملی باشند و یا ویژگی هایی همچون تلاش فزاینده برای بی نقص بودن و تعیین کردن استاندارهای افراطی به طـور مـدام بـرای خود همراه با تمایل برای ارزیابی انتقادی بالا برای رفتارشان مشخص می شوند ( اسنوبرویانگ ، .( 2010 دانشمندان علـوم رفتاری دریافته اند که بعضی افراد جوری بزرگ شده اند که معیارهای موفقیت شان را دست بالا می گیرنـد. آنهـا اسـم ایـن ویژگی شخصیتی را گذاشته اند کمال گرایی. کمال گرایی بستری را آماده می کند که آنها اضطراب زیـادی را تجربـه کننـد. گرفتید؟ در روان شناسی Perfectionism؛ یعنی گرایش افراطی به بی عیب و نقص بودن. روان شناسان ایرانـی امـا واژه
3
درست و درمانی در برابرش نداشتند؛ بعضی ها گفتند »کامل گرایی« که چندان مطلب را نمی رساند، بعضـی هـا هـم گفتنـد »بی نقص گرایی« که یک ملغمه نازیبا از واژه های عربی و فارسی است. البته کمال گرایی با معنـی مـذهبی و عرفـانی آن چندان ارتباطی ندارد.به عبارت دیگر معنای آن»گرایش افراطی فرد به بی عیب و نقص بودن، کوچک تـرین اشـتباه خـود را گناهی نابخشودنی پنداشتن و مضطربانه انتظار پیامدهای شوم شکست را کشیدن.« افراد کمال گرا معیار هـای خیلـی خیلـی بالایی را برای موفقیت در نظر می گیرند و اگر به آن اهداف بلندپروازانه نرسند، خود شان را شکست خورده مـی داننـد(همان منبع بالا).کمال گرایی یکی از ویژگی های شخصیتی است و نقش مهمی در علت شناسی، استمرار دوره بالینی آسیب شناسی های روانی بازی می کند(شفران ،.(2000 اگر چه قسمت اعظم پیشینه موجود در این زمینه بر کمال گرایی به عنوان عامـل غیر انطباقی یا منفی متمرکز شده اند، با این وجو علاقه فزاینده ای در خصوص آزمودن کمال گرایی از هر دو جنبـه مثبـت و منفی وجود دارد. دلیل آن این است که نه تنها کمال گرایی به عنوان عامل منفی شناخته شده بلکه همچنین به عنوان عاملی مثبت که می تواند در دستیابی به موفقیت کمک کننده باشد مطرح است. کمال گرایی به عنـوان سـبک شخصـیتی در نظـر گرفته می شود که در آن افراد برای انجام اعمال بدون نقص تلاش زیادی کرده و معیارهای بالایی را برای ارزیابی رفتـار در نظر می گیرند(فلت و هویت،.( 2000
رایس و دیلوو (رایس ودلوو ، (2002 معتقدند که کمال گرایی را می توان به دو نوع کمال گرایی مثبت و کمال گرایی منفی تقسیم کرد. کمال گرایی مثبت همبستگی معناداری با معیارهای شخصی بالا ، عملکرد مطلوب، سازگاری مثبت، واقع بینی و پذیرش محدودیت های شخصی دارد. در حالی که افراد با کمال گرایی منفی مرتکـب اشـتباهات اساسـی مـی شـوند ودارای سطوح بالایی از خودتردیدی و خودانتقادی می باشند که این عوامل پیش بینی کننده پیامدهای روانشناختی منفـی از جملـه اضطراب، افسردگی، فقدان عزت نفس و شرم درونی می باشد .
.2-2 تعاریف پیشرفت تحصیلی
در مورد پیشرفت تحصیلی تعاریف گوناگونی وجود دارد که به شرح آن می پردازیم: پیشرفت تحصیلی عبارت است از موفقیت دانش آموزان در یک یا چند موضوع درسی(مثل: درک، فهم خواندن یا محاسبه عددی)، چنین پیشرفتهایی توسط آزمودنهـای میزان شده تحصیلی اندازه گیری می شود. همچنین این اصطلاح بر پیشرفت فرد در کلاس، آنطور که در کار مدرسه ارزیابی می شود دلالت دارد(ماهر، 1376، به نقل از دو دانگه، .(1376 پیشرفت تحصیلی به جلوه ای(نمـایی) از جایگـاه تحصـیلی دانش آموزان اشاره دارد که این جلوه ممکن است بیانگر نمره ای برای یک دوره، میانگین نمرات در دوره ای مربوط به یـک موضوع یا میانگین نمرات دوره های مختلف باشد. برای پیشرفت تحصیلی می توان ملاک های گونـاگون را در نظـر گرفـت که مشهورترین آنها میانگین نمرات کلاسی می باشد (پالسون، 1994، به نقل از مهرافروز، .(1387 از پیشرفت تحصیلی به عناون یکی از شاخص های پیشرفت در نظام آموزش و پرورش مفهوم »انجام تکالیف و موفقیت دانش امـوزان در گذرانـدن دروس یک پایه تحصیلی مشخص« یا »موفقیت دانش آموزان در امر یادگیری مطالب درسی« استفاده می شود. وجه مخالف ان اُفت تحصیلی است که یکی از معضلات نظام آموزشی می باشد که به شیوه های گوناگون همچون عدم موفقیـت دانـش
آموزان در دست یابی به هدف های مقاطع تحصیلی مربوطه، مردودی و تکرار پایه هـای تحصـیلی، تـرک تحصـیل زودرس، بیکاری و بلاتکلیفی خود را نشان می دهد(پورشافعی، (1370 باقری((1376 نیل به اهداف آموزشی را با اصطلاح پیشـرفت تحصیلی بیان می کند.
