دانلود مقاله روستای ابیانه

بخشی از مقاله

روستای ابیانه

ابيانه :
در ۴۰ كيلومتري شمال غربي نطنز از استان اصفهان در دامنه كوه كركس روستايي بس كهن واقع است به نام ابيانه. اين روستا را به اعتبار آثار و بناهاي تاريخي پرتنوعش بايد از زمرهٔ استثنايي ‏ترين روستاهاي ايران به شمار آورد. شكوه معماري بومي و سرشار از زيبايي اين روستا، آن را در شمار نمونه‏ هاي كم نظير ديدني‏هاي جهان درآورده است. ابيانه نقطه ‏اي خوش منظره و خوش آب و هوا و داراي موقعيت طبيعي مساعدي است.

موقعيت جغرافيايي ابيانه :

درمورد موقعيت جغرافيايي ابيانه اول بايد موقعيت جغرافيايي استان اصفهان را مورد بررسي قرارداد كه مي توان چنين گفت :
استان اصفهان که در مرکز ايران واقع شده است با 027، 107 کيلومتر مربع وسعت، تقريباً 5/6 % از مساحت کل کشور را در برميگيرد. اين استان از سمت شمال به استانهاي قم و سمنان ، از شرق به استانهاي خراسان و يزد و از جنوب به استانهاي فارس و کهکيلويه و بوير احمد و از غرب به استانهاي چهارمحال و بختياري ، لرستان و مرکزي محدود ميشود.

جغرافياي منطقه:
مختصات جغرافيايي استان اصفهان بين 30 درجه و 42 دقيقه تا 34 درجه و 30 دقيقه عرض شمال و بين 49 درجه و 40 دقيقه تا 55 درجه و 30 دقيقه طول شرقي واقع شده است.

در ادامه موقعيت جغرافيا استان اصفهان به دره ابيانه نطنز مي رسيم كه روستاي ابيانه در ان واقع شده است :
منطقه اي که دره ابيانه در مرکز آن قرار دارد، حوضه آبريز برزرود را در برميگيرد و بين´27 °30 درجه الي´37 °30 درجه عرض شمالي و´30 °51 درجه الي´37 °51 طول شرقي واقع شده است. مهمترين ارتفاعات اين منطقه را کوه زير پل با 3398 متر ارتفاع تشکيل ميدهد. درحد واسط قلل مرتفع و کوههاي کشيده ، دره ابيانه مشاهده مي گردد.

دره ابيانه از نظرشکل وساختمان، منطقه اي چين خورده با رشته کوههاي متعدد است که عموماً ازجنوبِ غرب به شمالِ غرب کشيده شده اند. خانه هاي روستا, بر روي ارتفاعات دامنة شمالي دره واقع شده اند. ارتفاع دره از سطح دريا حدود 2100 متر است و ميتوان موقعيت طبيعي روستا را به شکل بشقاب تو گودِ بيضي بنظر آورد که اطراف آنرا رشته کوههاي ديواره مانندي محصور ساخته است.

تا ريخچه ابيانه :

آنچه اين روستا را حائزاهميت ساخته سابقه تاريخي، خصوصيات زندگي و اخلاقي مردم آن و به ويژه علاقه شديدي است كه اهالي اين روستا به حفظ آداب و رسوم و سنن قديمي خود دارند. وجود اين خصايص باعث گرديده كه ابيانه با حفظ بافت معماري، آداب و رسوم، صنايع دستي و آنچه كه مربوط به فرهنگ گذشتگان است امروزه به عنوان بكرترين روستاي ايران به شمار آيد.

براي تدوين تاريخ ابيانه بايد به آثار و ابنيه به جاي مانده از گذشته اين روستا رجوع كرد. وجود آتشكده «هرپاك» يا «هارپاك» كه قدمت تاريخي آن به بيش از ۲۰۰۰ سال پيش مي رسد و همچنين معبد «هينزا» كه به احتمال زياد «هينزا» همان «ميترا» است. و وجود آتشكده هاي ديگر و آثار به جاي مانده از قلعه كهن و قديمي آن واقع در كوه «چيخمه» كه يكي از قديمي ترين آثار به جاي مانده آن روستا است نشان از آن دارد كه ابيانه در ايران قبل از اسلام محلي آباد بوده است.
كهن ترين بناي اسلامي روستا كه هم اكنون بر جاي مانده مسجد جامع آن است كه تاريخ بناي آن به ۹۵۰ سال پيش مي رسد و منبر و در دولنگه چوبي آنكه قدمتي بيش از ۹۰۰ سال دارند با كنده كاري هاي زيبا از باارزش ترين و زيباترين آثار تاريخي اين روستا به شمار مي روند.

گذشته از مسجد جامع چند حسينيه و بناي امام زاده و منزل مسكوني در اين روستا برجاي مانده كه سابقه چندصدساله دارند و با گذشت قرن ها در دامنه قله هاي بلند كركس و در زير بارش برف و باران بر پاي ايستاده اند تا از هنر معماراني بگويند كه با سنگ و خاك و چوب، فرهنگي ديرينه را براي نسل امروز اين روستا به يادگار گذاشته اند.

علت نام گذاري روستا :

نامگذاري"ابيانه" گاهي در ذهن بعضي ها به صورت:آب يا نه =آب هست يا نه؟ تصور مي شود که تعبير درستي نيست.مردم بومي ابيانه که در روزگاران قديم زرتشتي بودند و امروزه شيعه دوازده امامي هستند روستاي خود را ويونه=ويانه مي نامند و معتقدند ريشه آن همان بيدانه است که در فارسي به صورت ابيانه تعريف شده است.گويش مردم ابيانه :

زبان مردم اين روستا به دوران هخامنشي و ساسانيان باز مي گردد، كه به زبان فارسي پهلوي اشكاني سخن مي گويند و اكثراً بيش از سه فرزند نداشته كه اين نشانه اي از طرز فكر و ميزان روشنفكري اين مردمان است.
پوشش مردم ابيانه :

پوشش مردم ابيانه متعلق به دوران ساسانيان بوده و جامه مردانشان عبارت است از يك پيراهن سفيد معمولي با شلوار سياه بلند و گشاد پوشش, زنان نيز يك پيراهن بلند و چهارقد گلداراست شليته هاي كوتاه و گشاد و روسري هاي گلي رنگ كه رنگ قرمز گل ها در متن سفيد روسري، بسيار تماشايي است ...
شغل رايج ابيانه :
شغل رايج در ابيانه دامداري و كشاورزي بوده و به دليل وجود هفت قنات و خاك حاصلخيز، اين منطقه داراي باغات سيب، آلو، گلابي، زرد آلو، بادام و گردوي مرغوب است.

صنعت قاليبافي در ابيانه :
در سال هاي اخير قاليبافي در ابيانه رواج پيدا كرده و نزديك به 30 كارگاه قاليبافي در آنجا داير شده است. در گذشته گيوه بافي از جمله مشغله هاي پردرآمد زن هاي ابيانه بوده اما امروزه تا حدي متروك شده است.
مساجد ابيانه:

مسجد جامع:
اين مسجد در مکاني از روستا واقع است که به ان "ميان ده " مي گويند.اين مسجد داراي عجايبي از لحاظ تاريخي وزيبايي است که ازجمله ي انها مي توان: درب ورودي – منبر قديمي – ستونهاي زيبا ومحراب چوبي منبت کاري شده را نام برد.
درب ورودي اين مسجد در سال1311 ه ق بوسيله ي استاد صفرعلي بيدگلي ساخته شده است واستاداني ديگر هم درزمانهاي بعد به مرمت خرابيهاي در ( البته با همان سبک قديمي ) پرداخته اند.

درداخل مسجد وروبروي درب ورودي درب دو لنگه اي سياهرنگي وجود دارد که با عبوراز اين دروارد محوطه اي مي شويم که پايين تر از مسجد ( ازلحاظ ارتفاع ) قراردارد اما حسي به انسان القا مي شود که گويي براي لحظه اي عقل وهوش ازوجود انسان رخت برمي بندد.اين همان محراب قديمي مسجد جامع است.سقف چوبي – کف چوبي وستونهاي چوبي هر تازه واردي را به شگفتي وامي دارد.درانتهاي اين سالن کتيبه اي چوبي مشاهده مي شود که برروي ان گل وبوته ونقش ونگارهايي وهمچنين سوره ي يس با خط کوفي حک شده است واين محراب تاريخ 477 ه ق رابر خود دارد و در کنار ان منبر کوچک چوبي به چشم مي خورد. اين محراب چوبي زيبا به دستورابوجعفرمحمد فرزند علي ساخته شده است. .

درشبستان جديد مسجد ستونها ونقش هايي بر روي سقف ديده مي شود که ازنوشته هاي سقف مي توان دريافت که تعميرات سقف اين مسجد در سال477 ه ق وتوسط دو برادر به نامهاي ملا مهدي و ملا ابوالقاسم انجام شده است. وهمچنين منبري بسيار زيبا در اين شبستان وجود دارد که حکايت ازدوره ي سلجوقيان دارد(محرم 466 ه ق )

مسجد حاجتگاه :
اين مسجد در کنار اسياب ابيانه ودربستر کوهي سنگي قراردارد در ورودي ان تاريخ 953 ه ق رابر خود دارد و ايواني نيزدر کنار اين مسجد است که گويي در اداي نذرزني که حاجتش را گرفته بوده ساخته شده است.

مسجد پرزله:
اين مسجد در محله اي به نام پرزله قرار دارد ودر دو طبقه ساخته شده که در سمت شرقي اين مسجد 2 در وجود دارد که تاريخ درب دو لنگه اي شرقي 1508 ه ق وتاريخ درب يک لنگه اي شرقي 701 (ه ق) مي باشد.در طبقه ي دوم دري دولنگه اي بطرف غرب مسجد باز مي شود که تاريخ 1501 ه ق را بر پيکر خود دارد. همچنين اين مسجد ايواني بطرف جنوب روستا دارد که از ان مي توان براحتي طبيعت و کوههاي مقابل روستا را مشاهده کرد.

مسجد يسمان :
از اين مسجد تاريخي که بتوان قدمت انرا تخمين زد وجود ندارد اما از درخت تنومندي که در کنار ان وجوددارد و عمر ان متجاوز از پانصد سال است مي توان دريافت که اين مسجد از بناهاي قبل از دوره ي صفويه است.
(گفته مي شود اکثر مساجد ابيانه قبل از اسلام معبد بوده اند و پس از اسلام به مسجد تبديل شده اند.)

امامزاده ابيانه :
اين امامزاده در محله ي پايين قرار دارد ومدفن دو تن از امامزادگان به نامهاي شاهزاده يحيي وشاهزاده عيسي (فرزندان امام موسي کاظم ع ) است.اين امامزاده داراي چند ايوان است که زيباترين انها ايوان جنوبي است که در برگيرنده ي طبيعت جنوبي روستا است.

اتشكده هارپاك :
يكي از بناهاي تاريخي ابيانه اتشكده هارپاك است. اين اتشکده دروسط روستا ودر دامنه ي کوهي با شيب تند قرار گرفته است و شامل سه طبقه است.اگر کمي به خصوصيات ساختماني اين اتشکده دقت کنيم متوجه مي شويم که اين بنا از عهد ساساني به جاي مانده است.
عده اي نام اين اتشکده را تغيير يافته ي کلمه ي "هرپک" که در گويش ابيانه اي ها به معني "زير پله" است.اما عده اي ديگر اين نام را به هارپاک که چهرهاي بزرگ وبرتر در تاريخ هخامنشي وماد است نسبت مي دهند.در هيچ نقطه اي از ايران اتشکده اي به اين نام وجود ندارد اما دليل وجود داشتن اين اتشکده با اين نام را در ابيانه را مي توان پايبند بودن مردم اين خطه به سنت هايشان دانست.

داستان هارپاك :
هوخشتره ( شاه ماد ) پس از نابود کردن آشور به سال 612 ق.م وايجاد امپراطوري ماد ثروت بزرگي براي فرزندش به ارث گذاشت.اما فرزند وي به جاي محافظت از اين ارزش ها به ظلم کردن و عياشي پرداخت. شبي خواب ديد که از شکم دخترش ( ماندانا ) چشمه اي جوشيد که سراسر اسيا را در بر گرفت. تعبير خواب او چنين بود که دختر او ماندانا پسري به دنيا خواهي اورد که سلطنت را از وي خواهد گرفت.

شاه ماد ماندانا را به کمبوجيه_که مردي نجيب بود_ داد به اميد اينکه از وي فرزندي ارام و نجيب مانند خودش به دنيا خواهد امد. ماندانا کورش را به دنيا اورد و دوباره خواب پادشاه به گونه اي ديگر تکرار شد واين شاه کوروش را به هارپاک _وزير خود_ سپرد تا کورش را نابود سازد و هارپاک نيز از کشتن اين کودک صرفنظر کرد و او را به چوپان دربار (مهرداد ) سپرد و اين طفل در قصر پدرش بزرگ شد.سرانجام روزي شاه ماد فرزند ماندانا را شناخت و درصدد انتقام گرفتن از هارپاک بر امد وتا انجا که دستور داد پسر وي را کشتند و در يک مهماني گوشت بدن پسر به خورد پدر دادندهارپاک با اين وجود که از ماجرا با خبر شده بود ولي سکوت

کرد.هنگامي که کورش در پارس دست به قيام زد شاه ماد هارپاک را به فرماندهي سپاه براي سرکوب کردن کورش برگزيد وهارپاک نيز فرصت را غنيمت شمرد ودر اولين فرصت سپاه را تسليم کورش نمود و کورش نيز پايتخت ماد را فتح کرد و سلسله ي ماد منقرض شد.و کورش به پاس بزرگواري هارپاک دستور داد تا در جاي جاي ايران اتشکده هايي را به نام هارپاک بنا کنند.که يکي از انها احتمالا اتشکده ي ابيانه است.

هينزا :
در ضلع جنوب شرقي ابيانه وپس از گذشتن از تپه اي نسبتا بلند وعبور از کنار باغهاي سرسبزبه دره اي زيبا ودل انگيز مي رسيم که هينزا نام دارد در انتهاي اين دره ساختماني به چشم مي خورد که نظرات مختلفي در مورد ان وجود دارد:
1- گفته مي شود که اين مکان گذرگاه بي بي زبيده خاتون بوده و هنگامي که دشمنان وي قصد کشتن او را مي کنند او به اين کوه پناه مي اورد. درزمان ما نيز از اين مکان بعنوان زيارگاهي براي مردم مورد احترام است.

2- نظرديگري در مورد اين مکان حاکي از ان است که: نام "هينزا" تحريف شده ي نام" ميترا"است و مکاني ست براي پرستش ميترا الهه ي قبل از زرتشت.( دليل ان هم مي تواند اين باشد که ايرانيان باستان بر اساس عقايد خود اين معابد را درکنار نهرويا جوي ها مي ساختند واين بنا نيز در کنار يک جوي اب هميشه روان ساخته شده است.)
طبق اخرين تحقيقات گفته مي شود که نام هينزا برگرفته از هنزاکه در زبان اوستايي به معني جايي که اب از زمين مي جوشد) است مي باشد.

عاشورا در ابيانه :
عاشوراي روستاي ابيانه به دليل تاثير آيين سووشون _ سوگ سياووش _ با عاشوراهاي ديگر در ايران تفاوت دارد. مردم، نخل 60 ساله ابيانه را چند روز پيش از تاسوعا بيرون مي‌آورند و در روز عاشورا با كمك چهار دسته بزرگ چوبي اش، در شهر حركت مي‌دهند. اين نخل، متناسب با ابعاد كوچه‌هاي ابيانه طراحي شده‌است. نخل گرداني در ابيانه به مراسم سووشون كه در آن چادر حامل جنازه سياوش را دور شهر مي گرداندند، باز مي گردد.

چشمه ها :

دو آبي : اين چشمه که مهمترين منبع آب ابيانه است در غرب ابيانه، قرار دارد و در طول سال هميشه روان است.
رئيسون : آب آشاميدني روستا از اين چشمه تأمين مي شود که درغرب ابيانه، کمي بالاتر از آسياب قرا ردارد. در حدودسي سال است که آب آن به صورت لوله کشي به منازل راه يافته است. بنابر اعتقاد مردم ابيانه اين چشمهاز پاي درخت زرشک است و آشاميدن آن باعث طولاني شدي عمر مي شود.