بخشی از مقاله
سازماندهي خدمات مشاوره درسازمان هلال احمر
منابع
شرتزرواستون اصول راهنمايي ترجمه دكتر علي شريعتمداري.
هوش هيجاني ديدگاه سالوي و ديگران ترجمه نسرين اكبرزاده ، تهران ، فارابي، 1383.
-آشنايي با سازمان داوطلبان جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران، چاپ اول زمستان 1384.
مقدمه راهنمايي و مشاوره ترجمه ثنايي.
نواب ، سيد احمد، مقالات همايش بهداشت رواني در حوادث غيرمترقبه، جمعيت هلال احمر شهرضا، اصفهان.
- پيام هلال نشريه جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران، شماره 114 اسفند 1384.
- سايت سازمان هلال احمر WWW.rcs.ir
- يوسفي، اسماعيل فشار رواني يا استرس ماهنامه اصلاح و تربيت ،شماره 31.
- حاتمي، حسين و ديگران كتاب جامع بهداشت عموميتهران ، ارجمند 1383.
- پيام هلال شرية جمعيت هلال احمر شماره 13 بهمن 1384.
- صافي،احمد ، سازماندهي و اداره خدمات راهنمايي و مشاوره، نشر روان ،تهران 1383.
- شفيع آبادي، عبدالله ، فنون و روشهاي مشاوره ، تهران ، نشر ترمه، 1371.
دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي
دانشگاه علامه طباطبائي
« مقدمه »
كشور ما از نظر حادثه خيزي چه در مورد بلاياي طبيعي مثل سيل و زلزله و چه حوادث بشري مثل تصادفات رانندگي و سقوط هواپيما،متأسفانه در بين كشورهاي جهان رتبه دهم را داراست و به اين لحاظ سالانه متحمل خسارات سنگين اقتصادي و مهم تر از آن ضايعات و تلفات انساني چه از ظر مرگ و مير و چه از نظر معلوليت هاي جسمي و رواني ناشي از حوادث و بلايا مي گردد.
كه اين مورد اخير خود در دراز مدت به دليل از بين بردن عملكرد نيروي انساني ، از نظر فيزيكي و رواني مجدداً خسارات اقتصادي هنگفتي را به جامعه ما تحميل مي نمايد. متأسفانه چرخش در اين دايره بسته روز به روز بر مشكلات اقتصادي ، سياسي ، اجتماعي و بهداشتي جامعه مي افزايد.
حوادث و بلايا، وظيفه امداد رساني و نجات افراد حادثه ديده را چه در داخل كشور و چه در اقصي نقاط جهان كه مورد نياز باشد به عهده دارد . طبعاً در چنين شرايطي ، افراد زيادي دچار صدمات جسمي ، رواني حاد مي شوند كه لزوم رسيدگي سريع را جهت حفظ جان آنان و پيشگيري از تشديد عوارض مرا ايجاب مي‌نمايد، دربعد امداد رساني فيزيكي و جسمي توسط هلال اهمر
اقدامات مؤثري صورت گرفته ، ليكن بعد بسيار مهم امداد رساني رواني و به عبارت ديگر مداخله در بحران هاي رواني ناشي از حوادث و بلايا،كمتر مورد توجه قرار گرفته است. و لازم است به اين وجهه نيز پرداخته شود.
اين طرح پيشنهادي ، در واقع زمينه اي را مهيا مي كند، تا در كنار امداد فيزيكي به امداد رواني حادثه ديدگان ناشي از حوادث يا بلاياي طبيعي نيز توجه ويژه به عمل آيد و با اقدامات تخصصي و رسيدگي هاي به موقع از ايجاد يا تشديد اختلالات و بيماريهاي رواني در دراز مدت پيشگيري شود.
بديهي است كه اين امر بسيار حياتي كاملاً در راستاي وظايف و اهداف اصلي جمعيت هلال احمر كه همانا تسكين آلام بشري و تأمين سلامت انسان ها است مي باشد.
(مباني نظري ارائه خدمات مشاوره اي)
هدف اصلي مشاوره فراهم آوردن موقعيتي مناسب براي مراجع است تا بتواند راحت تر و رضايتبخش تر به زندگي اش ادامه دهد. مشاوره با تسهيل فرايند رشد، شناسايي و حل مشكلات ،آموزش شيوه هاي تصميم گيري درست و نحوة مواجهه با بحرانهاي زندگي همراه است و به گسترش بينش و حل تعارضهاي دروني و رشد روابط سازنده با ديگران انجامد وظيفه مشاور آن است كه رشد مراجع را تسهيل و تسريع كند. براي ارزشهاي او احترام قائل شود و توان تصميم
گيري را در مراجع تقويت كند (هاوارد ،1996)
به نظر رابينسون مشاوره عبارت از كمك به افراد عادي براي كسب سازش بهتر با خود و ديگران افزايش بلوغ عاطفي ، استقلال و قبول مسئوليت است. بنابراين با افراد عادي و حتي با كساني كه مشكل رواني خاصي ندارند نيز مي توان مشاوره كرد از اين رو مشاوره به افزايش كارآمدي و سازش بهتر با خود و محيط پيرامون منجر گردد.
با توجه به تعاريف زيباي مشاوره كه در سازماندهي خدمات مشاوره در هلال احمر به خوبي مي توان از آنها استفاده كرد مي توان گفت قسمت مهمي از خدمات پيشگيرانه است (آموزش كنترل استرس و مقابله با بحرانها) و قسمتي از خدمات هم درماني و در هنگام بروز حوادث ضروري مي باشد اما به جرأت مي توان گفت خدمات رشدي جزء اساسي مشاوره در هلال احمر مي باشد و با اطلاع رساني صحيح هم براي پرسنل و كاركنان و امدادگران و هم براي افراد مراجعه كننده زمينه هاي افزايش بلوغ عاطفي ، استقلال و قبول مسئوليت و شيوه هاي تصميم گيري درست را فراهم نمود و به افزايش كارآمدي و توانمندي افراد كمك نمود.
(سوابق ارائه خدمات مشاوره اي در داخل سازمان هلال احمر)
طبق ماده 2و3 اساسنامه جمعيت هلال احمر مصوب مجلس محترم شوراي اسلامي در سال 1382 جمعيت هلال احمر وظيفه دارد تا براي تسكين آلام بشري تلاش نموده و از زندگي و سلامت انسان ها خصوصاً در هنگام حوادث حمايت نمايد به منظور تحقق اصول فوق، سازمان داوطلبان با بهره گيري از توان و تخصص كادر مددكار و روانشناس شاغل در ستاد و مراكز استانها ،در كنار كمك ها و خدمات مادي و مالي ، نسبت به ارائه انواع خدمات مشـاوره اي با هـدف راهـنمايي و هـدايت مـددجويان به سوي زندگي بهتر اقدام مي نمايد. خدمـات مشـاوره اي فـوق با رعايـت كلـيه اصول مددكـاري و روانشناختي ارائه مي گردد. و تلاش مي شود تا با توانمند سازي روحي و رواني و
تقويت ابعاد مثبت زندگي و شخصيتي مددجويان مهارتهاي زندگي آنان ارتقاء يابد.
در هنگام بروز حوادث و سوانح غير مترقبه نيز به دليل شيوع بالاي اختلالات روحي و رواني ميان آسيب ديدگان و باقي ماندگان حادثة روانشناسان و مددكاران با حضور در محل حادثـه و تشكيل تيم هاي حمـايت رواني ، خدمات مشاوره اي به حادثه ديدگان ارائه مي نمايند.
همانطور كـه از مواد اسـاسنامه جـمعيت هلال احمر برداشت مي شود ارائه خدمات مشاوره اي بسيار محدود و تنها مي توان در ستاد و مراكز استانها از توان و تخصص مددكاران استفاده نمود و هنگام بازديد و تحقيق در سازمان هلال احمر خلأ ارائه خدمات مشاوره اي توسط مشاوران متخصص و باتجربه كاملاً به چشم مي خورد اميدوارم در آينده شاهد ارائه انواع خدمات مشاوره اي اعم از خانواده تحصيلي، شغلي در سازمان هلال احمر باشيم كه اين امر به تحقق اهداف سازمان هلال احمر كمك شاياني خواهد كرد.
«اهداف سازمان»
امروزه در تمامي كشورهاي جهان حوادث و بلاياي اتفاق مي افتد كه منجر به مرگ و معلوليت جسمي و رواني زيادي مي گردد كه اين صدمات و آسيب ها در كشورهاي در حال توسعه به مراتب بيش از كشورهاي توسعه يافته است
.
در گذشته اقدامات جهاني در ارتباط با حوادث غيرمترقبه عمدتاً بر نيازهاي اساسي افراد آسيب ديده، همچون چادرهاي امدادي ،غذا،آب سالم و ايمن سازي در مقابل بيماريهاي واگيردار استوار بوده و كمتر به نيازهاي رواني و اجتماعي آنها توجه مي‌شده است . اما در چند سال اخير اين نگرش تغيير يافته و اين واقعيت پذيرفته شده است كه مي بايست به نيازهاي رواني اجتماعي آسيب ديدگان توجه بيشتري مبذول گردد. زيرا مشكلات رواني ناشي از حوادث و سوانح از نظر جايگاه و حجم اختلال قاعده هرم عوارض پزشكي ناشي از سوانح را تشكيل مي دهد.
يكي از پيامدهاي نامطلوب حوادث و بلايا شيوع نسبتاً بالاي اختلالات رواني در بازماندگان است كه در بررسي ها،حدود 40-50% را گزارش نموده اند كه اين ميزان به مراتب بيش از شيوع اختلالات رواني در افراد ساكن در مناطق آسيب ديده بوده است. از اين رو بايد از طرفي در پي مهار حوادث و كاهش اثر آن و تعديل آسيب هاي آن بود و از ديگر سو با آموزش صحيح براي رويارويي با حادثه مهيا شود.
در بررسي هاي علمي، تأكيد شده است كه سازماندهي مناسب در مقابله با بلاياي طبيعي موجب كاهش شيوع اختلال هاي رواني در كشور مي شود.
از جمله اين اقدامات پيشگيرانه سازماندهي مناسب آموزش افراد جامعه قبل از وقوع هر گونه بلايا و همچنين آموزش و درمان به موقع اختلالات رواني آسيب ديدگان است كه زمينه را براي كاهش پيامدهاي جسمي ،رواني و اجتماعي ناشي از بلايا فراهم مي نمايند.
در واقع اهداف سازمان هلال احمر و صليب سرخ در تمام دنيا مشترك است.
1- بـشر دوستـي 2- بيـغرضي 3- بـي طرفي 4- عدم وابستگي 5 –خدمات داوطلبانه 6-وحدت و يگانگي 7-جهانشمولي
در سازماني مانند جمعيت هلال احمر كه تلاش براي تسكين آلام بشري، تأمين احترام انسانها و حمايت زندگي و سلامت انسانها را تعهدي جدي و مستمر براي خود مي داند ، علاوه بر سازماندهي در راستاي كاهش آسيب احتمالي ، بايد تلاش بي شائبه اي را براي بالا بردن سطح آگاهي روانشناختي افراد جامعه قبل، حين و بعد از وقوع بلا يا و حوادث غيرمترقبه آغاز نمايد و اهداف سازمان هلال احمر كه خدماتي انگيزه بخش ،تسهيل كننده ترويج گر ارائه مي دهد و وضعيت آسيب پذيرترين مردم را ارتقاء مي بخشد و هدايت و هماهنگ سازي ياريهاي جهاني نهضت به قربانيان سوانح طبيعي را بر عهده دارد. رابطه اي نزديك با اهداف كلي و اختصاصي مشاوره دارد كه در ادامه بيان مي شود .
حتي نمادهايي چون پرنده، كبوتر، برگ درخت زيتون و پرچم سفيد به عنوان مظاهر صلح نشانه دوستي ،معاشرت، مصاحبت، ملايمت رفتار وگفتار با يكديگر و رحمت و شفقت نسبت به يكديگر است. به عقيده پپينسكي در مشاوره به بررسي ودرمان مشكلات رواني نسبتاً سطحي مبادرت مي شود. اين مشكلات علل جسماني دارد و صرفاً بر اثر عوامل محيطي حاصل شده اند . مشاور پس از ايجاد رابطه با مراجع به تشخيص مشكل و سپس درمان آن مي پردازد .
دينك ماير كه از پيروان روانشناسي فردي است . مشاوره را ايجاد رابطه حسنه بين دو نفر يعني مراجع ومشاور مي داند كه از طريق اين رابطه مشاور به مراجع ياري مي دهد. تا نحوة ارتباط با ديگران را فراگيرد نيازهايش را به طور معقول و مقبول برآورده سازد احساساتش را بشناسد. اطلاعاتي دربارة نقاط قوت و ضعف خويش به دست آورد و با تعيين و شناخت اهداف آينده شيوه هاي حصول به آنها را تعيين كند. مي توان گفت مـشاوره به تغـيير ادراكـات ،
(خدماتي كه در سازمان هلال احمر به طور معمول ارائه مي شود)
الف) خدمات حمايتي شامل
1-خدمات صندوق وام اشتغال و خودكفايي مددجو يان2-خدمات درماني،دارويي، تجهيزات ، پزشكي و فيزيوتراپي 3-كمكهاي نقدي و مقطعي و يا موردي 4-جهيزيه 5-پوشاك ، مواد خوراكي 6-هزينه سفر واقامت موقت، مستمري 6- ارائه خدمات امدادي به صورت شبانه روزي در تمامي طول سال7-ارائه خدمات امدادي به آسيب ديدگان ناشي از حوادث طبيعي و غيرطبيعي مانند سيل، آتش سوزي. ريزش ساختمان، خشكسالي-8-آموزش امداد ونجات و آموزش و جذب نيروي انساني داوطلب، كمك به زنان سرپرست خانوار .
(نقش مشاوه در تسهيل ارائه خدمات سازمان)
البته تمام خدمات فوق با كمك و تشخيص مددكاران سازمان صورت مي پذيرد و جاي خدمات مؤثر مشاوره در ارائه بهتر خدمات سازمان واقعاً خالي مي باشد.
(نقش مشاوره در تسهيل ارائه خدمات سازمان)
پيش از فاجعه مي توان با تشكيل سمينارها و برپايي جلساتي در رسانه ها يا در مدارس و يا ساير مـجامع عـمومي،مـردم را نـسبت بـه متغيرهاي روانشناختي كه بر رفتار فاجعه اثر مي گذارد، آگاه كرد و رفتارها و پاسخ هاي سازگار در خلال مراحل فاجعه را براي آنان روشن ساخت . در اين دوره آنچه مهم است ايجاد آمادگي در اجتماع براي برخورد احتمالي است.
همچنين توجه به موارد زير ضروري است.
1- دقت و توجه در انتخاب مداخله گران از نظر ويژگي هاي شخصيتي ، تحصيلي،اعتقادي.
2- تشكيل تيم هاي حرفه اي و نيمه حرفه اي براي مداخله در بحران .
3- فعال ساختن ستاد بهداشت رواني در بخش مشاوره و مداخله در بحران و بخش آموزش.
اجراي مانورها از مهمترين راههايي هستند كه به مدد آنها مي توان جامعه را براي رويارويي با حوادث آماده كرد و توان آنها را بالا برد . چرا كه مانور مجموعه اي است از راهكارهاي مناسب كه قبل از وقوع فاجعه به منظور بالا بردن سطح آگـاهي و آموزش مهارت هاي عملي با تعميم به كل جامعه طراحي شد ه اند و مي توان راههاي مقابله با استرس را در مانور آموزش داد.
بدون شك يكي از بهترين راههاي كاهش تلفات در حوادث و سوانح قرار دادن مردم در موقعيت حوادث و سوانح است يعني سازماندهي گروههاي مختلف انساني و قرار دادن آنها در موقعيت حوادث و سوانح فرضي مي توان آنها را كم كم براي روزهاي حادثه آماده و تجهيز كرد. همچنين براي پيشگيري از اختلالات رواني و آسيبهاي ناشي از بحران مي توان براي امدادگران و مجريان طرح سلامت رواني و مشاوران هم مانور سلامت رواني و پيشگيري از عوارض بعد از حادثه را اجرا كرد. و آنها با پيش بيني مشكلاتي كه ممكن است در حين حوادث و بلايا و پس از آنها ممكن است به وجود آيد خود را براي رويارويي با آنها آماده سازند.
در واقع مانور ، شبيه سازي شرايط بحراني است و مجموعه اي از تمرين ها و ممارست هاست كه براي ارزيابي برنامه هاي تدوين شده جهت مقابله و مواجهه با حوادث و بلايا بكار مي رود در اين مانورها، فرد در شرايط حادثه قرار مي گيرد و همين باعث مي شود كه شيوه رويارويي با حادثه را در مانور كه از پـيش با استفـاده از روش هـاي علمي، نتيجه بخش ارزيابي شده است بياموزد.
