بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی نقش خانواده در گرایش دانشجویان دانشگاه فرهنگیان به اعتیاد و قلیان در سال 1394 پرداخته است روش پژوهش، توصیفی و از شاخه پیمایشی هست .جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان دانشگاه فرهنگیان پردیس برادران و خواهران شهر کرمانمی باشدکه از بین این دانشجویان تعداد 382 نفر به کمک نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب گردید. ازآنجاکه هدف این تحقیق بررسی نقش خانواده در گرایش دانشجویان دانشگاه فرهنگیان به اعتیاد و قلیان هست، این بررسی به کمک مؤلفه های؛ سطح تحصیلات والدین، تفریحات خانواده و روابط بین اعضای خانواده موردسنجش و بررسی قرار گرفت. جهت استنباط فرضیه ها متناسب با سطح سنجش داده ها از آزمون کای اسکورو T استفاده شد نتایج تحقیق بیانگر این است که گرایش دانشجویان دختر به اعتیاد کمتر از پسران می باشدو همچنین سطح تحصیلات والدین، نوع تفریحات خانواده و روابط بین اعضای خانواده در گرایش دانشجویان دانشگاه فرهنگیان به اعتیاد و قلیان مؤثر میباشند.
مقدمه
پژوهش ها نشان میدهد که دامنه سنی معتادان و مصرفکنندگان مواد مخدر در سطح جهانی کاهشیافته است کاهش دامنه سنی مصرف مواد مخدر، بسیاری از جوانان و نوجوانان را در معرض خطر قرار داده و موجب نگرانی های وسیعی در سطح جوامع شده است. لذا اجتناب از رویارویی و کم توجهی به مصرف و سوءمصرف مواد مخدر، به علت پیامدهای زیانباری همچون تخریب منابع اجتماعی، اقتصادی، تهدید امنیت اجتماعی و بروز انواع کجرویهای وابسته به آن، عواقب زیانباری را برای هر جامعه به دنبال خواهد داشت.
همچون سوءمصرف مواد و همراه شدن آن با اختلالات روان شناختی علاوه بر مصرف بیرویه هزینههای اجتماعی - اقتصادی جامعه، هزینههای گزافی بر سیستم بهداشتی جوامع وارد ساخته و آمار مرگومیر را افزایش داده است - امانت،. - 1373:54 در مهروموم های اخیر تلاش های معطوف به شناسایی عوامل زمینه ساز و آماده کننده نوجوانان و جوانان فزونی یافته است. پژوهش ها دلایل متعددی ازجمله فشار دوستان و همسالان، طغیان علیه والدین، گریز از ناملایمات زندگی، آشفتگی عاطفی، بیگانگی یا طردشدگی از سوی دیگران، تاریخچه زندگی و صفات شخصیتی را در اعتیاد مؤثر می دانند.
به طورکلی گرایش به مواد مخدر تحت تأثیر عوامل متعدد فرهنگی، اجتماعی، رفتاری و شناختی است - شهیدی، . - 1375:65 هرکدام از نظریات تبیینها و تحلیلهای مختلفی در گرایش به مصرف مواد مطرح نمودهاند اما طی مهروموم های اخیر، رویکرد شناختی در حوزه آسیب شناسی روانی به ویژه اعتیاد و سوءمصرف مواد تبیینهای دارای پشتوانه پژوهشی را ارائه دادهاند. اشاره به عنصر شناختی در حوزه اعتیاد و سوءمصرف مواد، تأکید بر فرآیندهای ذهنی پنهان است که توسط اصطلاحات گوناگون نظیر گرایشها، باورها، نگرشها و طرحوارهها توصیف میشوند.
نکته قابل توجه این است که سازه های شناختی و اجتماعی نظیر نگرشها با رفتار رابطه دارند. بهعبارتدیگر درصورتیکه فرد نسبت به موضوع خاصی دارای نگرش پایدار، برجسته، نیرومند و مبتنی بر استدلال باشد با احتمال خیلی زیاد مرتکب رفتاری میشود که با نگرش او همخوان باشد - دانش، - 1391:34 بنابراین ارزیابی پیامدهای مثبت و منفی مصرف مواد مخدر عنصر محوری در شناخت علت گرایش جوانان و نوجوانان به مواد است. این نوع ارزیابیها بهطور خواسته یا ناخواسته تحت تأثیر نگرش و دانش افراد نسبت به مواد مخدر اثرات و پیامدهای آن است. اهمیت نقش دانش و نگرش در گرایش به مواد مخدر آن قدر است که آلبرت آلیس بیان داشت، تفکر و نوع نگرش افراد معتاد است که آنان را به سوی مواد مخدر سوق می دهد یا آنان را برای همیشه از مواد دور می سازد.
بنابراین می توان بیان داشت که این نیات و دانش جوانان و نوجوانان است که آنان را بهسوی مواد مخدر هدایت مینماید - احمدی، . - 451391: ازآنجاکه اعتیاد از مهم ترین معضلات و آسیب های اجتماعی است و منشأ. بسیاری از نابسامانیهای روحی روانی – اجتماعی و اقتصادی برای جامعه به شمار می رود برای دور نگه داشتن جوانان از این بلای خانمانسوز ترجمانهای دولتی انتظامی، تشکل های غیردولتی، مطبوعات، مدارس، دانشگاه ها، موسسه های مذهبی و ... هر یک در پیشگیری و کاهش این پدیده می توانند مؤثر باشند اما اهمیت، وظیفه و مسئولیت نهاد خانواده در این فرایند بسیار ثمربخش است چراکه خانواده بهعنوان اساسیترین واحد جامعه نقش به سزایی در دور نگهداشتن فرزندان از مواد مخدر دارد.
جوان چه به صورت اکتسابی و چه ژنتیکی از والدین خود بیش از هر شخص دیگری تأثیرمی پذیرد دوستان و محیط آموزشی در درجات بعدی اهمیت قرار دارند به ویژه پدر برای پسران و مادر برای دختران، الگو و اسوه هستند برای مثال مادری که سیگار می کشد یا پدری که مشروبات الکلی مصرف می کند نمی تواند از فرزندان خود انتظار داشته باشد که زندگی سالمی را در پیش بگیرند چراکه با رفتار خود، قبح اینگونه اعمال را نزد فرزندان از میان برده است.
بیان مسئله
مصرف مواد مخدر و عوارض پردامنه و ناخوشایند آن از مهمترین دغدغههای فکری و یکی از ناگوارترین آسیب های اجتماعی عصر حاضر است. اعتیاد بهعنوان یک بحران اجتماعی و پدیده شوم و خانمانسوز، باعث بروز مخاطرات و مرگ ومیرهای فراوان انسانی در سطح جهان است - آشتیانی،. - 41 :1385 ارتباط مصرف مواد مخدر با سایر انحراف ها و کژ رفتاریها از یکسو و از سوی دیگر پیوند ناگسستنی آن با مشکلاتی نظیر انواع اختلالات روانی، فرار از منزل، پرخاشگری، خشونت در رفتارهای اجتماعی، دزدی، ارتکاب بزه، اقدام به خودکشی و فحشاء اشاره به اهمیت توجه دوباره و تعمق در این مسئله دارد.
- سارمی، . - 34 :1379 افزایش جمعیت جوان میزان آسیب پذیری جوامع را به لحاظ مصرف مواد مخدر مضاعف نموده است. زیرا جوانان امروزی یا بهمنظور حس کنجکاوی خود به دنبال همگرایی با روند تحولات اجتماعی جهانی و هویت یابی و یا برای رهایی از فشارهای اجتماعی، فرار از مشکلات و مسئولیتها به سوی مصرف انواع مواد مخدر پناه میبرند - آبایان، . - 1384 با توجه به هزینههای اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی و افزایش آمار و مرگ ومیر جوانان مصرف کننده مواد مخدر و پایین بودن هزینههای پیشگیری اولیه نسبت به کنترل گسترش و درمان مصرف کنندگان، شناخت علل و عوامل و پیشگیری از اعتیاد، مهمترین و عملیترین اقدام برای جلوگیری از اشاعه آن در جامعه خواهد بود - گودرزی، . - 9 :1381 پژوهشگران دلایل مختلفی ازجمله فشار دوستان، طغیان علیه والدین، گریز از ناملایمات اج تماعی، آشفتگی عاطفی، بیگانگی یا طرد شدن از سوی سایرین، صفات شخصیتی - سخاوت، - 1377 و نگرش به مواد مخدر - را در اعتیاد مؤثر می دانند.
اما در مقابل نظریه پردازان دیگری چون موارد بکر3، بر این باورند که عوامل مذکور برای توجیه اعتیاد کافی به نظر نمیرسند و برای تبیین اعتیاد باید به جستجوی عوامل بنیادی تری بپردازیم. به همین دلیل کار خود را با پژوهش بر روی معتادان ماری جوانا آغاز کرد و سرانجام به این نتیجه رسید که جوانان به طور ناگهانی جذب مواد مخدر نمی شوند بلکه این گروه فرعی است که آنان را ا مواد مخدر آشنا می سازد. این بدان معنا است که تعامل شخص با مصرفکنندگان موجب میشود که وی در معرض اطلاعات و تجارب مربوط به مواد مخدر قرار گیرد.
