دانلود مقاله مبلمان شهری

بخشی از مقاله

مبلمان شهري

مقــدمــه

مبلمان شهري از جمله عناصر سازنده فضاي شهري محسوب مي شود كه كميت و كيفيت زيبايي،راحتي ،دوام و محل استقرار آن نقش بسيار اساسي در دستيابي به شهري زيبا و سالم دارد شهري كه در آن شهروندان احساس آسايش بنمايند و حضور در آن را به نشستن در خانه ترجيح دهند. از آنجا كه سه هدف اصلي برنامه ريزي شهري،سلامت،آسايش و زيبايي مي باشد لذا دستيابي به هر سه مورد،در كنار توجه به طراحي دلپذير فضاي شهري به دقت و حوصله در طراحي و برنامه‌ريزي مبلمان شهري است.

مبلمان زيبا در فضاي نازيبا،جذابيتي نخواهد داشت و فضاي زيبايي كه در آن مبلمان نازيبا استقرار يابد،جلوه نخواهد كرد بدين منظور طراحي توأم فضاي شهر و مبلمان شهري اساس دستيابي به شهر سالم امروزي است. از سوي ديگر توجه به تناسبات انساني در ساخت مبلمان شهري و نيز توجه به شرايط اقليمي و مصالح بومي نيز از ضروريات در طراحي مبلمان شهري است. مكان يابي محل استقرار مبلمان،توالي و تواتر چيدمان آن نيز در كيفيت بصري فضا تأثير مثبتي بر جاي مي گذارد.

توجه به طراحي مبلمان شهري در دنيا مقوله اي جديد محسوب مي شود و تا مدتها در بسياري از كشورها به عنوان موضوعي غيرضروري مورد بي توجهي قرار مي گرفت. در كشور ما نيز به رغم برخي غير متخصصان اين مقوله امري لوكس گرايانه و فانتزي قلمداد مي شده است اما افزايش آگاهي شهروندان از يك سو و افزايش متخصصان از سوي ديگر،باعث توجه جدي تر به اين مورد گرديده است با اين وجود بيشتر انواع مبلمان شهري كشور صرفاً تقليدي از جوامع غربي است و در طراحي و برنامه ريزي آن به شرايط بومي،اقليمي و فرهنگي توجه چنداني نشده است به گونه اي كه منابع علمي مرتبط با اين مقوله بسيار كم بوده،فقدان منبعي جامع كه بتواند ايده هاي جديدي به خوانندگان ارايه نمايد بسيار محسوس است.

متخصصان رشته هاي طراحي شهري،برنامه ريزي شهري،معماري،شهرسازي،طراحي صنعتي،جامعه شناسي،عمران و … به صورت تجربي دست به طراحي مبلمان شهري مي زنند ولي از آن جا كه اين عمل در اكثر موارد از اصول خاصي پيروي نمي‌كند،در هر كوي و برزن شاهد سليقه هاي متفاوت در اين عناصر شهري پرداختن به مقوله اي كه ادبيات علمي آن بسيار محدود است هم عيب است و هم حسن؛ ايراد اساسي محدوديت منابع است و مزيت آن تازگي مطلب و كمك به غناي طراحي مبلمان شهري. لذا نگارندگان اين كتاب به دليل كمبود منابع علمي تهيه،تدوين و تأليف كتابي نسبتاً جامع در اين خصوص را وجهه همت خويش قرار دادند وتلاش كردند تا ضمن بهره گيري از منابع علمي،تجربه هاي شخصي خود را كه در سالها تحقيق در اين زمينه به دست آمده به اين اثر بيفزايند.

در اين اثر بيش از يكصد سايت اينترنتي مورد بررسي جامع قرار گرفته است تعداد بي شماري تصوير را از شهرهاي كشور و برخي از كشورهاي جهان مستقيماً تهيه و صدها طرح را در محيط هاي گرافيكي طراحي نموده ايم تا رضايت بيشتر خوانندگان را جلب نماييم،ماهيت موضوع اقتضا مي نمايد كه بيشتر مصور و آراسته به طرح و عكس باشد تا نوشته و متن،لذا به رغم نگارندگان انبوهي تصاوير يا طرح هاي داخل متن،موجب غناي بيشتر اين اثر گرديده است.

با وجود تلاش خستگي ناپذير در زمينه تأليف اين كتاب اين اثر خالي از اشكال نيست و قطعاً عنايت اهل فن در راهنمايي بي دريغشان ما را در دستيابي به هدف جامعيت اين اثر درچاپ هاي بعدي ياري خواهد رساند.
2-1 نيمكت ها و نقش آن در زيبا سازي فضاهاي شهري
2-1-1 مكان يابي و طراحي نيمكت ها و سكوها

در شهرهاي امروزي مكان هاي نشستن از عناصر مهم مبلمان به حساب مي آيند و برنامه ريزان و طراحان با مجهز كردن فضاهايي از شهر با اين عناصر،محيطي جهت توقف،آرامش،گفتگو و تعامل اجتماعي كه از نيازهاي انسان امروزي است به وجود مي آورند. انواع مبلمان با كاربري نشستن عبارت است از:نيمكت ها،خميدگي ها،لبه ها،سكوها و… همواره بايد در طراحي اين مكان ها موارد زير را در نظر گرفته شود:

1- راحتي
2- سادگي شكل
3- سادگي اجزاء
4- سهولت نگهداري
5- دوام رنگ و جلا

6- مقاومت در مقابل تخريب(هادوي،سارا،پيام سبز،شماره 9-8،ص 21)
7- تنوع و خلاقيت
8- هماهنگي با محيط
9- هماهنگي با ساير مبلمان موجود
همواره بايد در مكان يابي محل هاي نشستن دقت فراواني مبذول داشت تا ضمن فراهم كردن آسايش كاربر،از ايجاد مزاحمت براي ساير افراد نيز جلوگيري شود. بدين منظور معمولاً مكان هايي انتخاب مي‌شود كه داراي خصوصيات كلي زير باشد:
1- تا حد ممكن از باد و ساير عوامل جوي در امان باشد.

2- از مناظر محيطي بهره مند گردد.
3- حداقل منظر دوسويه داشته باشد.
4- به افراد گزينه هاي متنوعي براي انتخاب ارايه دهد مانند: آفتاب،سايه،آرامش.
5- در تلفيق با ساير مبلمان ضروري يا نزديك آنها باشد.

2-1-2 ابعاد و تناسبات
در اكثر موارد نيمكت ها در اندازه و سايز هاي متفاوت طراحي ساخته مي شود ولي معمولاً رعايت يك سري اصول و قواعد الزامي است به عنوان مثال براي استفاده بهينه و فراهم كردن آسايش كاربران اندازه هاي زير براي ساخت مكان هاي نشستن (به خصوص در مدت زمان طولاني) توصيه مي شود.
1- ارتفاع نيمكت 50-45 سانتي متر

2- عمق نيمكت 48-42 سانتي متر
معمولاً نيمكت هاي معمولي 2/1،18/1،4/2 و … متر طول دارند. اگر طول نيمكت ها بيش از اندازه طويل باشد براي دراز كشيدن مورد استفاده خيابانگردها قرار خواهد گرفت بنابراين ضمن رعايت اندازه مناسب مي توان با گذاشتن دسته هايي در طول نيمكت تا حدود زيادي از اين امر جلوگيري نمود.(سعيدنيا،احمد،1379،ص36.)

2-2 اسباب بازي ها و مبلمان بازي كودكان
2-2-1 اهميت وسايل بازي در پرورش كودكان
امروزه در اكثر كشورهاي جهان به خصوص در كشورهاي پيشرفته به كودكان در گروههاي سني متفاوت اهميت فراوان داده مي شود. از آن جا كه اين دوران از مهم ترين و حساسترين دوران زندگي انسان بوده شكل دهنده توانايي هاي جسمي و روحي نسل آينده هر جامعه اي مي باشد،تفكر و برنامه ريزي صحيح و مناسب در زمينه مذكور،از اهميت ويژه اي برخوردار است.

از بخش هاي مهم فضاهاي شهري كه كودكان در آن حضور دايم داشته و طراحي آنها نيز به انديشه،تفكر و خلاقيت بسيار دارد زمين هاي بازي كودكان مي باشد. در واقع كودكان با بازي كردن به بروز انديشه هاي خلاق خود مي پردازند و رابطه محكمي بين ذهن و محيط پيرامون خود ايجاد مي‌نمايند بنابراين طراحان به راحتي مي توانند با استقرار محيط ها و وسايل مناسب بازي، به پرورش ذهن و خلاقيت كودكان بپردازند.
2-2-2 طراحي،ساخت و مكان يابي وسايل بازي كودكان

يكي از مهمترين نكات در اين زمينه رعايت ايمني است. در طراحي و ساخت وسايل ورزشي و تفريحي كودكان بايد ايمني كامل در نظر گرفته شود. زوايا و اتصلات نبايد تند و برنده باشند و حتي الامكان بايد از لبه هاي منحني استفاده شود يا پيش بيني هاي لازم مد نظر قرار گيرند. همچنين نوع مواد خام متناسب با فشاري كه بر آنها وار مي شود انتخاب گردند واحتمال شكستن و بريدن وجود نداشته باشد. در صورت لزوم بايد براي ابزار و وسايل،رنگ مناسب و يا روكش در نظر گرفته شود.(مركز آموزش شهرسازي و … 1368،ص7)
از ديگر مسايل مهم در اين زمينه،مكان يابي وسايل بازي است وسايل بازي كودكان همواره بايددر مكان هايي مستقر گردند كه در معرض ديد كامل بوده و موانعي فيزيكي مانع از زير نظر گرفتن آنها نشود بهتر است براي نظارت بيشتر بر بازي كودكان،مكان هاي ويژه اي نزديك زمين بازي براي استقرار والدين كودكان در نظر گرفته شود قابل ذكر است كه بايد تا حد ممكن سعي شود محوطه هاي بازي به خصوص در مناطق گرمسير،در مكان هاي سايه جانمايي شوند تا امكان آسايش بيشتر براي كاربران آن فراهم گردد.

3-1 تنديس ها و نمادهاي شهري
3-1-1 نقش نمادها و تنديس ها در محيط هاي شهري
نمادها و تنديسها معمولاً بيانگر بازتاب هنري خاطرات،انسان ها،حوادث،اعتقادات و.. هستند. اين عناصر شهري در بعضي موارد به عنوان يك سمبل فرهنگي- اجتماعي مطرح بوده و سيماي انساني دارند(رئال يا واقعي) و در موارد ديگر نمايانگر انديشه هاي طراح خود مي باشند. در تنديس يهاي دسته اخير طراحان در صددند تا مفاهيم ارزشمند فرهنگي و اجتماعي جامعه خود را به شكل عيني به نمايش گذاشته و بينندگان را وادار به تفكر نمايند. از ويژگي هاي ديگر اين مجسمه ها آن است كه بيننده در نگاه نخست نمي تواند به مفهوم واقعي آن پي ببرد چرا كه مفاهيم ارزشي معمولاً نماد بيروني ندارند. بنابراين كنجكاو شده و به تفكر درباره آن مي پردازد تا مسير انديشه او با طراح يكي گردد و اين غايت هدف طراح است.( انتزاعي يا غير واقعي)

تصاوير زير نمايانگر نمونه اي از تنديس هاي شهري مي باشند تصوير شماره 3-1 نشان دهنده تنديسي درمنطقه شمال كشور است كه طراح با استفاده از محصول سمبليك شهرهاي شمالي(چاي) به طراحي آن پرداخته است. تصوير شماره 3-2 نيز نمايش دهنده لباس محلي مناطق شمالي كشور است در واقع طراح با اين كار ضمن، جلوگيري از فراموشي اين سنت محلي، باورهاي مردم منطقه خود را به مسافران معرفي كرده است.

3-3 آبنماها ،آبفشان ها و فواره ها
3-3-1 اهميت آبنما درمحيط هاي شهري
آب و منظر سازي با آن از سابقه طولاني در تاريخ زندگي بشر برخوردار مي باشد با مروري اجمالي در تازيخ معماري و شهرسازي كشور،به راحتي مي توان دريافت كه همواره در محيط هاي شهري و طراحي فضاهاي سبز،اين عنصر نقش اساسي و مهمي بر عهده داشته است. مطمئناً شهرهاي امروزي نيز از اين قضيه مستثني نيستند و با توجه به آشفتگي محيطي و بصري، بيش از پيش به بهره مندي از اين عنصر حياتي نياز دارند.

3-3-2 طراحي و مكان يابي
ويژگي ذاتي آب تأثير به سزايي در نوع طراحي آن دارد به طوري كه طراح مي تواند از عوامل مختلفي مانند: صداي ريزش آب،درخشش آن در نور خورشيد،تلفيق آن با منابع نوري،استفاده از تنديس هاي آبي و … با توجه به محيط و شرايط مقتضي،بهره گرفته و مناظر بديع خلق نمايد در طراحي آبنماها علاوه بر رعايت اصول زيبا شناسي عوامل مهمي نظير: ايمني،باد،نوع آب و هوا،مصالح مورد استفاده‌و . در ساخت و مكان يابي آن نيز اهميت به سزايي دارند.
قابل ذكر است كه حاشيه آب نماها بايد به خاطر ايمني كودكان،كاملاً مشخص باشد و از احداث استخرهاي عميق در مراكز شهري خودداري گردد.(سعيدنيا،احمد،1379،ص65).

3-3-3 خلاقيت و نوآوري
استفاده از تنديس هاي آبي با طرح هاي بديع و نو در ساخت آبنماها به ميزان قابل توجهي بر جذابيت محيط شهري مي افزايد.(تصاوير شماره 3-108و3-109)

3-4 گل جاي ها
3-4-1 گل جاي و انواع آن
گل جاي ها از اجزاي اصلي زيباسازي در مناظر خياباني به شمار مي آيد و در مجموعه اي هماهنگ با ساير مبلمان ديد بصري مطلوبي ايجاد مي نمايند. در عين حال مي توان از اين عناصر جهت ايجاد مانع،حايل يا تعديل آثار ناشي از شيب نيز استفاده نمود. به طور كلي انواع گل جاي را مي توان به سه دسته زير تقسيم نمود:
1- گل جاي هاي موقت: گل جاي هايي از اين دست معمولاً در خلق مناظر مقطعي،ايجاد فضاي پياده روي موقت،موانع ترافيكي و … استفاده مي شوند.

2- گل جاي هاي ثابت: اين نوع گل جاي ها، معمولاً يا در مكان مورد نظر ثابت شده يا به قدري سنگين ساخته مي شوند كه به آساني قابل جابجايي نباشند و از آنها در منظر سازي دايمي مناطق مختلف شهري استفاده مي گردد. گل جاي هاي ثابت بايد تا حد ممكن در برابر آسيب هاي محيطي مقاوم بوده و نيازي به مراقبت مداوم نداشته باشند.
3- گل جاي هاي متحرك (قابل جابجايي): اين گل جاي هاي كوچكتر بوده و قابل جابجايي مي باشند.

قابل ذكر است كه در طراحي گل جاي ها بايد از لبه ها و گوشه هاي تيز دوري جست زواياي حاده (بسته ) در شكل گلدان امكان كاشت موفقي به همراه ندارد.
جنس و مصالح ساخت

معمولاً در ساخت انواع گل جاي با توجه به نوع كاربري و شرايط محيطي،از مصالحي مانند:بتون،چوب،سنگ،مواد تركيبي و در بعضي موارد،فلز استفاده مي شود بهتر است از مصالحي مثل بتون و سنگ در مكان هاي پر رفت و آمد و از چوب رد محيط هاي طبيعي تر شهر مانند پارك ها ومحوطه هاي فضاي سبز استفاده نمود. معمولاً استفاده از انواع فلزات در ساخت اين عناصر به خصوص در مناطق گرمسير توصيه نمي شود چرا كه در طول روز بدنه آن گرم شده و موجب گياه‌سوزي مي گردد. همچنين به دليل نياز به آبياري و رطوبت مداوم موجبات خوردگي فلزات به سرعت فراهم مي گردد.

3-4-4گل جاي و نماي بيروني ساختمان ها
بدنه ساختمان ها از عناصر تأثير گذار در زيبايي محيط هاي شهري هستند. بنابراين در بسياري موارد مي توان به منظور پوشاندن بعضي نقاط بدنه يا زيباتر كردن آنها از گل جاي هاي ديواري استفاده نمود اين نوع گل جاي ها مي توانند ثابت يا قابل جابجايي باشند.
لازم به ذكر است كه د مورد گل جاي هاي متحرك ضمن رعايت كليه اصول ايمني در نصب بايد تا حد ممكن از مصالح سبك استفاده شود تا در صورت سقوط كمتر خطر آفرين باشد. تصاوير شماره 3-134 و 3-136 نمايش دهنده اين نوع گل جاي ها هستند.

3-5 محل استقرار پرندگان
امروزه در بعضي از كشورها به منظور زيباتر كردن محيط هاي شهري به وسيله جذب پرندگان و نيز حفظ آنها در برابر مخاطرات محيطي،سازه هايي براي استقرار پرندگان در سطح شهر به خصوص در پارك ها توسط طراحان ساخته شد و در مكان هاي مورد نظر نصب مي شود تصاوير زير نشان دهنده نمونه هايي از اين سازه ها است.
4-1 تابلوها و علايم

4-1-1 تابلوها و انواع آن
به طور كلي مي توان مبلمان شهري را به دو گروه كاركردي و تزئيني تقسيم نمود. اين تفكيك بدان معنا نيست كه مبلمان كاركردي شهر نبايد آراسته و چشم نواز باشد. بي ترديد دلپذيري هر عنصري در شهر،به تناسب و زيبايي آن بستگي دارد. لذا هدف اين تفكيكي توجه به اين موضوع است كه در دسته نخست (مبلمان كاركردي) تأكيد بر جنبه هاي عملكردي،توزيع متناسب،مكان يابي صحيح و اندازه متناسب با محيط،مي باشد. (سازمان منطقه آزاد…،شهرداريها،شماره3،ص2)

در اين ميان تابولها كاملاً در هيچ يك از دو دسته نامبرده قرار ندارندد زيرا از يك طرف دسته اي از تابولها،مانند تابلوهاي تبليغاتي و راهنما،نقش اطلاع رساني شهري را بر عهده دارند و هدف از وجود آنها هدايت ناظر يا آگاه كردن او از موضوع مورد نظر است و از طرف ديگر تابولهاي تزييني را مي‌توان ديد كه براي ايجاد تنوع بصري،پر كردن فضاهاي خالي و كاستن از يكنواختي نماهاي شهري نصب شده اند. به همين دليل ساماندهي،طراحي و مكان يابي تابولهاي شهري محتاج دقت و لحاظ چندين عامل با هم است.
به طور كلي مي توان براي علايم و تابولهاي مورد استفاده در سطح شهرها،چند نقش كلي به شرح زير تعيين نمود:

1- تابلوهاي اطلاع رساني
2- تابلوها و پانل هاي تبليغاتي
3- علايم و تابلوهاي راهنمايي و رانندگي
4- تابلوها و علايم راهنماي شهري

5- تابلوهاي شناسايي،ابنيه،ميدانها،پارك ها
6- تابلوهاي موقت:مانند تابلوهاي نشان دهنده عمليات ساختماني،احداث يا تغيير و ..
7- تابلوهاي معرفي كاربري.(سعيد نيا،احمد،1379،ص76)

در نهايت با توجه به موارد ذكر شده و كاربري هاي مد نظر مي توان تابلوها و علايم شهري را به عنوان دسته اي از مبلمان به اين صورت مورد بررسي قرار داد:
تابلوها و علايم جزيي از مبلمان شهري هستند كه در فضاهاي شهري جهت انتقال موضوع يا موضوعاتي به شهروندان از طريقنوشته،تصوير و يا علامت،مورد استفاده قرار مي گيرند و در طراحي اين عناصر،با رعايت ظوابط و استانداردها،مي توان از ترفندهاي مناسب طراحي بهره جست.(‌در تصاوير زير نمونه هايي از انواع تابلوها و علايم شهري قابل مشاهده است.)

4-1-2 خوانايي و اختصار در تابلوها و علايم
خوانايي تابلو به حالتي گفته مي شود كه بيننده تابلو،پيام نوشته شده در آن را به روشني و در كوتاه‌ترين زمان ممكن دريابد. در ارسال پيام هاي بصري از طريق تابلو،به ويژه در موقعيت هاي خاص كه سرعت شناسايي ضروري است (از قبيل تابلوهاي راهنمايي و رانندگي،راهنماي شهري و هشدار دهند)رعايت اين اصل بسيار مورد تأكيد قرار گرفته است لذا پيام ها بايد تا حد ممكن با وضوح،سادگي و صراحت بيان گردند.

بنابراين به منظور خوانايي و قابل ديد بودن تابلوها و علايم شهري به خصوص در مسيرهاي سواره كه امكان توقف وجود ندارد رعايت عوامل زير توصيه مي گردد:
1- تا حد ممكن سعي شود تابلوها و علايم در مكان هايي نصب شود كه امكان ديد آن به خوبي فراهم شده و موانع فيزيكي مانع محدود شدن ديد تابلو نگردد.
2- اندازه حروف تابلوها و علاي بايد تا حدي باشد كه از مسافت مطلوب خوانده شود سرعت حركت خواننده يكي از عوامل تعيين كننده در اندازه خط تابلوهاست. مثلاً در پياده روها اندازه خط مي تواند بسيار كوچكتر از تابلوهاي خيابان باشد ولي در بزرگراه ها اندازه بايد به گونه اي باشد كه حداقل از فاصله 100متري ديده شود.

3- تابلوها به خصوص در مسيرهاي سواره به اندازه اي ساخته شوند كه از درون وسيله نقليه قابل خواندن باشند.
4- تابلوهاي نوشتاري بايد با يك نوع حروف،ساده و خوانا نوشته شوند زيرا مردم به طور معمول حروف آشنا را بهتر در مي يابند. (سازمان منطقه آزاد…،شهرداريها،شماره3،ص6) البته اين موضوع بيشتر در مورد علايم و تابلوهاي راهنما صادق بوده و در پانل هاي تبليغاتي كمتر مصداق مي يابد.

5- رعايت اصولي نظير فضاي كافي ميان حروف،واژگان،سطرها و در نظر گرفتن حاشيه ها در خوانايي تابلوها مؤثر است و بهتر است رعايت گردد.
6- نشانه ها و نمادها را بجز در مواقعي كه فراگير و بين المللي بوده و برداشت از آنها توسط بينندگان يكسان است نبايد بدون نوشتار طراحي نمود.(مرتضايي،رضا،1381،ص86)
7- بهتر است براي صرفه جويي در زمان دريافت پيام توسط بيننده با رعايت رسايي آن از شرح طولاني پيام ها خودداري كرده و آنها را با رعايت اختصار و مفيد ارائه نمود.
4-1-3 طراحي ساختار تابلوها

يكي از مسايلي كه در طراحي و مكان يابي علايم و تابلوها بايد مد نظر داشت. اين است كه ظرفيت انسان براي پذيرش اطلاعات محدود مي باشد بنابراين اگر نصب اين عناصر تنها از اصل رقابت پيروي نمايد شهرها به محيط ناهنجار و پر هرج و مرجي تبديل مي گردند.
بدين منظور در طراحي و نصب تابلوها،استفاده از يك پايه براي چند تابلو(تصوير شماره 4-6) و يا استفاده از حجم هاي كوچكي از اين عنصر در ايجاد كيفيت بصري و آرامش محيطي مؤثر است (تصاوير شماره 4-5 و 4-7)

از عوامل مهمي كه مي تواند در كارآمدي تابلوها و نايش آنها نقش اساسي داشته باشد (به خصوص در تابلوهاي تبليغاتي) استفاده از انواع منابع نوري رنگي به ويژه در شب است (تصاوير شماره4-8 و4-9) همان طور كه قبلاً ذكر شد يكي از مواردي كه بايد در طراحي بهينه تابلوها و علايم در نظر داشت،خوانايي آنهاست چرا كه هدف اصلي از ارائه اين عناصر اطلاع رساني بوده و در نتيجه در ارسال پيام هاي بصري از اين طريق،سرعت شناسايي از ضروريان مي باشد.
4-1-4 تعادل و هماهنگي

يكي از اصول مهم در آرايش فضاهاي شهري را انواع مبلمان رعايت تعادل و هماهنگي در طراحي و چيدمان آنهاست. بديهي است كه علايم و تابلوها نيز از اين قضيه مستثني نمي باشند. متأسفانه امروزه در اكثر فضاهاي شهري انبوهي از انواع اين عناصر ديده مي شود كه در عين بي نظمي به رقابت مشغول اند در اين ميان تابلوها و بيلبوردهاي تبليغاتي به دليل رنگ و لعاب تابلوهاي راهنما را كم رنگ مي نمايند.

بدين ترتيب سيستم اطلاع رساني شهري نامتعادل مي شود در نتيجه حل اين مشكل نيازمند يك تلاش عمومي براي تشخيص اولويت ها و قواعد لازم براي ايجاد نظم است. تعيين اولويت در نصب يكي از راهكارهاي مؤثر در ساماندهي اين وضعيت مي باشد. بدين ترتيب كه در مكان هاي شلوغ و پر تردد شهري،تقدم با تابلوها و علايم راهنمايي و رانندگي،هشدار دهنده ها،اطلاع رسان ها و مواردي از اين دست بوده و با استفاده از ترفندهايي نظير متحد بودن شكل ها،تقويت رنگ ها،نورپردازي و افزايش كنتراست پيام يا زمينه بركاربري آنها تأكيد شود.
هماهنگي عبارت است از تعادل و همخواني بين اجزاي مختلف يك كل. در تابلوها و علايم هماهنگي را مي توان در سه زمينه مورد بررسي قرار داد:
1- هماهنگي ميان تابلوهاي مختلف.

2- هماهنگي ميان تابلوها،مكان نصب آنها و ساير اجزاي فضا(سازمان منطقه آزاد…،شهرداريها،شماره 3،ص9).
3- هماهنگي ميان قسمت هاي مختلف يك تابلو.

قابل ذكر است كه رعايت همخواني بين رنگ،اندازه،طرح،جنس،ارتفاع،نوع خط و شكل تابلو با محيط و اجزاي آن،بر چشم نوازي فضا خواهد افزود. البته بديهي است كه درمورد تابلوهاي راهنمايي و رانندگي يكنواختي مقدم بر هماهنگي با محيط است. اما در مورد ساير تابلوها تلاش در جهت هماهنگي با محيط ضروري مي باشد (سازمان منطقه آزاد…،شهرداريها،شماره3،ص10)

نكته آخر اگر چه وضع ضوابط و استانداردها،با هدف كنترل رقابت بين علايم و تابلوها،صورت ميگيرند ولي همواره بايد معيار تنوع را در برنامه ريزي اين عناصر شهري در نظر داشت.
4-1-5 ارتفاع مناسب جهت نصب علايم و تابلوها

در استانداردهاي كشورهاي مختلف ارتفاع تابلوهاي شهري اندكي متفاوت است حتي قوانين منطقه اي نيز مي تواند گوناگون باشد اما بيشتر اين قوانين،ارتفاع را زير دو سوم ارتفاع عمارت تعيين مي كنند. تابلوهاي تبليغاتي معمولاً بايد در ارتفاع 5/2 تا 5/3 متر نسبت به سطح پياده رو و 5/4 تا 7/4 متر نستب به سطح خيابان نصب شوند.

(مرتضايي،رضا،شهرداريها،شماره20،ص44) تابلوهاي اطلاعاتي براي افراد پياده بايد در موقعيتهايي نصب گردند كه توقف استفاده كنندگان از آنها مزاحمتي براي تردد ديگران ايجاد نكند. همچنين به منظور جلوگيري از سرگير شدن،حد زيرين ارتفاع تابلوهايي كه از زير آنها عبور و مرور صورت مي پذيرد نبايد از 250سانتي متر كمتر باشد.(سعيد نيا،احمد،1379،ص79)
امروزه سعي مي شود به منظور جلوگيري از تجمع عناصر مصنوعي در سطح شهر،آنها را با هم تلفيق نمايند بنابراين در چنين فضاهايي مي توان پايه تابلوها را بلندتر انتخاب نموده و از آن جهت نصب گل جاي،سطل زباله،منابع نوري و تابلوهاي ديگر به صورت مركب استفاده نمود.(رعايت حد زيرين الزامي است)

4-1-6 نوع مصالح و ايمني در علايم و تابلوها
مصالحي كه در ساخت تابلوها به كار مي رود بايد از مواد مقاوم و فاسد نشدني باشد موادي مانند:ورق آهن،برنز،آلومينيم،چوب،سنگ،بتون،اكريليك ي فايبر گلاس بسته به نوع تابلو و مكان نصب آن،مي تواند مفيد تر باشد. در ساخت و نصب تابلوها بايد موارد ايمني رعايت گردد. اين موارد به نحوه اجراي محاسبات سازه،انتخاب مصالح به كار رفته،نصب ادوات الكترونيكي و استفاده از جزئيات اجرايي مناسب باز مي گردد. از سوي ديگر در ساخت و نصب تابلوها بايد به احتمال بروز عوامل مخربي چون بادهاي شديد،زمين لرزه،حريق و … توجه داشت و تابلوها را در مقابل اين عوامل مقاوم ساخت لازم به تذكر است كه استفاده از سطوح شيشه اي در ساخت تابلوها منطقي نمي باشد مگر اين كه شيشه از جنس نشكن بوده و يا از شبكه هاي محافظ استفاده شود.
4-2 باجه ها و سايبان ها

4-2-1 اهميت باجه ها و سايبان ها در محيط هاي شهري
باجه ها و سايبان ها،به انواع فضاهاي بسته،نيمه باز و باز شهري گفته مي شود كه در آنها فعاليت هاي مختلفي بسته به نوع كاربري مورد نظر صورت مي گيرد. در واقع مي توان گفت كه اين عناصر جزؤ مبلمان بزرگ مقياس شهري به حساب مي آيد و با توجه به كاربرد هر كدام بايد عوامل زيادي در طراحي و ساخت آن در نظر گرفته شود. اين اجزاي شهري مانند هر اثر معماري ديگر،نيازمند محاسبات اقليمي است طراحي اقليمي و اطلاعات جغرافيايي يك منطقه به بررسي تأثر حداقل و حداكثر دما،رطوبت،سرعت و جهت باد در بسياري از پارامترهاي شهر ميپردازد.(مرتضايي،رضا،1381،ص79) در طراحي انواع باجه ها و سايبان ها نيز با آگاهي كامل از موقعيت نصب آنها از اطلاعات اقليمي دقيق موقعيت مورد نظر،استفاده نمود،تا امكان پايداري بيشتر و كاربرد بهينه آنها فراهم گردد.

همان طور كه در تصوير شماره 4-24 ديده مي شود،در نقاطي كه شهروندان ناچار به مكث بوده يا تماي به آن دارند مانند:زمين بازي كودكان،محيط هاي باز شهري،مناطق با مناظر زيبا و… به خصوص درمكان هاي گرمسير،تا جايي كه وسعت فضايي اجازه بدهد،مي توان از سايبان هاي وسيع جهت فراهم كردن رفاه شهروندان استفاده نمود. لازم به ذكر است كه استفاده از رنگ هاي روشن در افزايش تأثير مثبت رواني اين پديده مؤثر خواهد بود.
4-2-2 انواع سايبان ها و باجه ها

در نقاطي كه شرايط طبيعي و مصالح بومي امكان استفاده از چوب را فراهم مي آورد بهتر است به منظور هماهنگي و همخواني بيشتر،در مناطق طبيعي از اين عنصر در طراحي و ساخت انواع مبلمان از جمله سايبان ها استفاده نمود(تصاوير شماره 4-25 و 4-26 )رعايت اين عامل در محيط هايي نظير:پارك ها،فضاي جلوي كافه ها،فضاهاي باز شهري و … در زيبا سازي محيط بسيار مؤثر است.

مجهز كردن سايبان هاي بزرگ به تابلوهاي تبليغاتي و اطلاع رساني،نيمكت،سطل زباله و ديگر مبلمان ضروري،در نقاط مكث،تأثير به سزايي در تأمين آسايش شهروندان دارد.
همان طور كه در تصوير مشاهده مي شود استقرار سايبان موقت در نقاطي از شهر كه عمليات ساختماني انجام مي شود،در فراهم كردن رفاه كارگران مؤثر خواهد بود.
تصوير مقابل يك باجه چند كاره در سالن مترو را نشان مي دهد كه در طراحي آن دقت لازم جهت تعبيه چند قسمت جداگانه براي ارايه مناسب خدمات مختلف به مسافران،به كار گرفته شده است.

4-2-3 خلاقيت و نوآوري
نمونه هايي از باجه هاي خدمات رساني با طرح فانتزي در تصاوير زير قابل ملاحظه است از اين باجه‌ها مي توان در فضاهاي تفريحي با توجه به همخواني محيطي،استفاده نمود.
4-2-4 باجه هاي تلفن
دسته اي ديگر از مبلمان بزرگ مقياس شهري باجه هاي تلفن هستند كه تأثير قابل ملاحظه اي در سيماي فضاهاي شهري دارند. در طراحي،مكان يابي و استقرار اين نوع مبلمان،رعايت سه نكته اساسي از اهميت ويژه اي برخوردار است:

1- رعايت اصول و استانداردهاي لازم جهت رفه كاربران.
2- استفاده از طراحي و مصالح مناسب جهت افزايش دوام و پايداري اين نوع مبلمان.
3- اعمال اصول زيباسازي و هماهنگي محيطي در طراحي اين عناصر.
طراحي خلاق و رعايت اصول زيبا سازي در ساخت باجه هاي تلفن،تأثير به سزايي در جذابيت محيط به همراه خواهد داشت.
4-3 سطل هاي زباله

4-3-1 نظافت شهري و اهميت سطل هاي زباله
شهرهاي امروزي به دليل جمعيت زياد و مصرف بالا مكان توليد انواع زباله هاي شهري هستند به طوري كه اگر چند روز جمع آوري زباله از سطح شهر صورت نگيرد،ديگر قابل زندگي كردن نمي باشد. بدين ترتيب اهميت وجود دسته اي از مبلمان شهري به نام سطل هاي زباله بر كسي پوشيده نيست متأسفانه در بسياري از شهرها،كاربري بهداشتي اين عناصر باعث كمرنگ شدن ساير آثار آن در فضاهاي شهري شده است. همواره بايد در نظر داشت كه سطل هاي زباله نيز مانند بسياري از اجزاي شهري ديگر در معرض ديد روزانه بوده و نازيبايي و عدم تناسب آنها بر كيفيت فيزيكي و بصري محيط تأثير چشم گيري خواهد داشت. بنابراين رعايت اكثر عوامل زيبا شناختي و معيارهاي طراحي،در ساخت اين عناصر ضروري و واجب مي باشد.

4-3-2 انواع سطل هاي زباله
در سطح شهرها انواع مختلفي از سطل هاي زباله قابل ديدن است ولي به طور كلي مي توان آنها را به صورت زير تقسيم بندي نمود:
1- ظروف متصل به اجزاي ديگر مبلمان شهر.(مبلمان چند كاره يا تلفيقي)
2- ظروف متصل به ديوار.
3- ظروف مستقل و ايستا(پايه دار)
4- ظروف متحرك براي استفاده موقت.

5- ظروف با گنجايي زياد و مناسب براي محيطهاي عمومي و مجموعه هاي كنار جاده اي.(مرتضايي،رضا،شهرداريها،شماره18،ص67)
انواع متداول سطل هاي زباله از لحاظ مصالح به كار رفته،شامل سطل هاي زباله بتوني،سنگي،چوبي و فلزي مي باشد. لازم به ذكر است كه به دليل دوام كم چرب،بهتر است از آن،تنها در محيط هاي طبيعي شهر استفاده شود. در بعضي موارد مي توان بدنه اصلي سطل زباله را از ماده مورد نظر كه دوام بيشتري دارد ساخته و آن را درون يك قالب چوبي قرار داد. از سطل هاي زباله بتوني و سنگي بيشتر در محيط هاي شلوغ و آسيب پذير استفاده مي شود.
4-3-3 طراحي ،مكان يابي و آرايش فضايي

متأسفانه تا كنون در كشور به طراحي زيبا و مناسب سطل زباله به اندازه ساير مبلمان شهري اهميت داده نشده و معمولاً تنوع،هماهنگي و زيبايي خاصي در ساخت و مكان يابي اين عنصر شهري به چشم نمي خورد. اين نكته همواره بايد مد نظر باشد كه سطل هاي زباله نيز به عنوان بخشي از مبلمان شهري علاوه بر كارايي،از زيبايي و هماهنگي لازم در محيط هاي شهري برخوردار باشند.

يكي از مواردي كه همواره بايد در طراحي سطل زباله به منظور حفظ بهداشت و عدم پراكندگي زباله در محيط مد نظر باشد،محفوظ بودن آن است.
به منظور كمك به حفظ پاكيزگي شهر و ترغيب شهروندان به رعايت بهداشت،بايد به تعداد سطل زباله و اندازه آن توجه فراواني داشت كه البته اين امر بستگي به شرايط محيطي دارد. به عنوان مثال درمكانهاي پر رفت وآمد شهري مانند:مراكز خريد،فروشگاهها،محوطه كافه ها،مكان هاي تفريحي و … بايد از تعداد بيشتر و اندازه بزرگتر اين مبلمان استفاده نمود (تصوير شماره 4-43)البته قابل ذكر است كه بايد در اين زمينه رعايت اعتدال را كرده و از آشفتگي فيزيكي و بصري محيط اجتناب نمود.(تصوير شماره4-44)

امروزه در محيط هاي شهري به منظور انجام فرايند بازيافت زباله،با آموزش عمومي،تفكيك زباله از همان محيط هاي محله اي آغاز مي شود بنابراين بدين منظور تعبيه بخش هاي مجزا براي هر نوع زباله در سطل ها و نصب علامت مربوط به آن زباله خاص،امكان جداسازي آنها را توسط شهروندان ممكن مي سازد(تصوير شماره4-45).

امروزه در محيط هاي شهري به منظور جمع آوري زباله به صورت مجزا و تفكيك شده در سطح خرد(محله) بهتر است با استقرار سطل هاي زباله جداگانه براي زباله هاي متفاوت و البته آموزش عمومي،شهروندان را تشويق به اين امر نمود. تصوير شماره4-46 نشان دهنده نمونه اي از اين نوع سطل ها مي باشد كه با درج نوع زباله بر روي آن تفكيك انجام مي شود.
همانطور كه قبلاً ذكر شد،يكي از كاربردهاي اساسي سطل هاي زباله و به طور كل هر مبلمان شهري علاوه بر كاربري ويژه آن ايجاد محيطي زيبا،منظم،جذاب و متنوع براي شهروندان مي باشد بنابراين استفاده از ايده هاي بديع و نو در طراحي با توجه به بافت و خصوصيات بصري محيط بر چشم نوازي آن خواهد افزود.(تصويرشماره 4-47)
در تعبيه حفاظ براي سطل هاي زباله در محيط هاي شهري مي توان با استفاده از طرح،رنگ و شكلهاي جديد و زيبا بر جذابيت و هماهنگي محيطي افزود. لازم به ذكر است كه در طراحي اين عنصر شهري حتماً بايد دوام و سهولت تخليه آن در نظر گرفته شود.

در تصاوير 4-50 و4-51 نمونه هايي از خلاقيت در طراحي و ساخت سطل زباله قابل مشاهده مي باشد استفاده از اين نوع مبلمان به خصوص در زمين هاي بازي كودكان نه تنها از جذابيت ويژه اي برخورداز است بلكه آنها را تشويق به استفاده از سطل زباله مي نمايد.
معمولاً سعي مي شود در مكان هاي پر رفت و آمد كه امكان فرسايش و تخريب بيشتر است سطل هاي زباله را از مصالح مقاوم مانند سيمان بسازند تا دوام و پايداري آنها تا حدودي حفظ شود (تصاوير شماره4-52-و 4-53)

به منظور استفاده مجدد از سطل هاي زباله اي كه زيبايي خود را از دست داده اند و صرفه جويي در هزينه مي توان حفاظ هاي فلزي زيبايي در انواع طرح و رنگ(هماهنگ با محيط و ساير اجزاي آن) تهيه نموده و سطل هاي از رده خارج را درون آن قرار داد و مجدداً استفاده كرد(تصاوير شماره4-54-و4-55)
در محيط هاي طبيعي شهر نظير پارك ها،اطراف محوطه هاي سبز خياباني و… با توجه به شرايط اقليمي مي توان از سطل هاي زباله چوبي استفاده نمود. به منظور ايجاد تنوع،عدم تماس با سطح،جلوگيري از جابجايي و تخريب كفپوش ها مي توان از سطل هاي زباله با پايه ثابت و بالاتر از سطح زمين استفاده نمود. در مناطق پر بارش،به منظور حفظ بهداشت و آب انداختن زباله،بهتر است سطل هاي زباله بايد حتماً درپوش با سايه بان داشته باشند.

براي جلوگيري از جابجايي سطل هاي زباله توسط خيابانگرد،تخريب آنها و پخش زباله در محيط بهتر است بسته به شرايط يا از مصالح سنگين در ساخت آنها استفاده كرد.(تصاوير شماره4-60 و4-61) و يا به كمك پايه اي آنها را در محيط ثابت نمود.(تصاوير شماره 4-59 و 4-62)
در طراحي سطل هاي زباله مي توان از طرح ها،رنگ ها و مصالح با رعايت اصول و هماهنگي با محيط استفاده نمود. قابل ذكر است كه انتخاب تمام ويژگي هاي اين عنصر با نوع كاربري و محيطي كه در آن قرار دارد،ارتباط نزديك دارد.

در تصاوير زير انواعي از سطل هاي زباله،قابل استفاده در محيط هاي سرپوشيده و نيمه سرپوشيده شهري مانند سالن متروها،ايستگاههاي اتوبوس،ورودي فرشگاه ها و…،نشان داده شده است.
در مكان هاي پر رفت و آمد و در نقاطي كه ديد مناسبي دارند،مي توان از بدنه سطل هاي زباله بزرگ جهت نصب آگاهي هاي تبليغاتي و يا آموزش عمومي درمورد مسايل مربوط به زباله استفاده نمود.(تصوير شماره 4-67)
معمولاً طراحي سعي مي شود به منظور ايجاد هماهنگي بين مبلمان و محيط اطراف آن عوامل مشتركي را بين آنها تقويت كرد مانند آنچه در تصوير شماره4-68 ديده مي شود،در محيط هايي كه از گياهان استفاده زيادي شده يا به عبارت ديگر طبيعي تر است،(مانند پارك ها) استفاده از سطل هاي زباله چوبي جذابيت بصري محيط را تقويت مي نمايد.
در تصوير شماره 4-69 نمونه اي از بازيافت زباله به صورت منطقه اي در سطح شهر،قابل رويت است بايد خاطر نشان كرد كه استفاده از تبليغات و تشويق شهروندان،نقش بسيار مهمي در موفقيت اين طرح‌ها خواهد داشت.
در موارد خاص به منظور صرفه جويي در فضا مي توان سطل زباله را در بدنه ها تعبيه نمود.
4-3-4 دوام و پايداري
در طراحي و ساخت سطل هاي زباله دوام و پايداري نقش مهمي به عهده دارد چرا كه علاوه بر تأثرگذاري بر زيبايي محيط،در بهداشت و سلامت شهروندان بسيار مؤثر است بنابراين مانند ساير مبلمان شهري و شايد بيشتر از آنها بايد در طراحي و ساخت اين اجزا دقت نمود.
البته همان طور كه در طراحي ساير انواع مبلمان نيز ذكر شد،استفاده از مصالح مقاوم و بادوام در ساخت سطل هاي زباله موجب يكنواختي و نازيبايي در طرح،رنگ و مدل اين دسته از اجزاي شهري گردد. در تصاوير زير نمونه اي از سطل هاي زباله فلزي بادوام مشاهده مي شود كه براي استفاده در محيط هاي پر رفت و آمد مناسب است.
علاوه بر استفاده از مصالح مقاوم،اتصال سطل هاي زباله به زمين نيز كمك شاياني به دوام و پايداري آنها خواهد نمود.
در تصاوير 4-76 و 4-77 و4-78 طراح با استفاده از حفاظ هاي فلزي و در تصوير شماره 4-79 با استفاده از حفاظ چوبي،سطل هاي زباله را براي استفاده در مكان هاي مختلف مجهز نموده است.
همان طور كه در تصاوير زير و صفحه بعد ديده مي شود اتصال سطل هاي زباله به زمين و تعبيه حفاظ براي آنها از ساده ترين روش هاي حفظ اين اجزا در برابر تخريب هاي محيطي است.
در نهايت نكاتي كه در طراحي سطل زباله حائز اهميت است عبارت اند از:
1- رعايت بهداشت

2- اختفاي زباله
3- قابليت شستشو
4- قابليت نصب و تعويض پلاستيك زباله
5- ممانعت از نشت شيرابه زباله

6- برخورداري از درب متحرك كه در مواقع عادي بسته باشد
7- دسترسي مناسب عابرين
8- مقاوم در مقابل فرسودگي
9- مقاومت در مقابل شكستگي و تخري

4-4 ساير انواع مبلمان شهري
4-4-1 ادوات آتشنشاني
در خصوص ادوات آتشنشاني بايد به نكات زير توجه داشت:
1- مكان يابي بايد به گونه اي صورت پذيرد كه موانع فيزيكي،اطراف ادوات مورد نظر را احاطه نكند و پيرامون آن خالي باشد.