بخشی از مقاله
رابطه طراحی و مبلمان شهری در حفظ امنیت روانی شهروندان وسرزندگی شهر
چکیده
در گذشته فضاهای شهری ما به واسطه حضور پایدار شـهروندان دارای روحیـه سـرزندگی و شـادابی بـوده و تعاملات سازنده اجتماعی و مراودات بین افراد جامعه در عرضه های عمـومی را فـراهم مـی آورده اسـت. در حال حاضر محتوای فضاهای شهری ما، گذشته خویش را از دست داده و اندک اندک آن فضـاهای پرشـور و فعال به خاطراتی مبهم در گذشته تبـدیل گردیـده اسـت. شـهر بـه عنـوان فضـایی زنـده در بسـتر محـیط جغرافیایی تولد یافته، رشد می کند و به کمال می رسد. چرا که پدیده ای تاریخی - جغرافیایی است، به این معنی که ساخته و پرداخته عواملی است که گذشته و حال بر آن اثـر گذاشـته اسـت. سـرزندگی و نشـاط و امنیت روانی مهمترین عامل ادامه زندگی در خیابانهای و فضاهای شهری می باشد. در جوامـع شـهری بایـد محیط کالبدی، فضاهای عمومی، دیدهای بصری به گونه ای باشد تا بتوان در محیط ، سـرزندگی و نشـاط و امنیت روانی به وجود آورد.
کلمات کلیدی:طراحی شهری،مبلمان شهری،معماری،نشاط، سرزندگی
1
مقدمه
سرزندگی هنگامی دست یافتنی است که تعداد قابـل ملاحظـه ای از شـهروندان در طیـف سـنی و جنسـی مختلف در زمان های متفاوت درسطح شهر حضوری فعال داشـته باشـند(صـالحی،.(19:1390 محـیط هـای شهری سرزنده زمینه ساز تعاملات اجتماعی بین افراد جامعه، افـزایش سـرمایه اجتمـاعی و توسـعه اقتصـاد خلاق می گردند(ایزدی،.(103:1389 معماری عرصه ای است که می تواند اصـیلترین نقـش را در خصـوص حضور افراد در شهر ایفا کند و آن ایجاد کردن فضاها و مکان ها و یا اعمال تغییراتـی اسـت کـه بواسـطه آن تعــاملات اجتمــاعی پررنــگ تــر شــده و جامعــه مــی توانــد از فوایــدی کــه از آن ســاطع مــی گــردد بهــره ببرد(آذرباجانی،.(1382 در چند دهه گذشته توجه صرف برای رفع نیازهـای سـواره، اهمیـت ایـن فضـاها را کاسته و نقش خیابان به عنوان مکانی برای تعاملات اجتماعی، دیدارها، برخوردها و صحنه حضور شـهروندان شدیدا تشدید شده است(پاکزاد،.(78:1388 فضاهای شهری بخصوص خیابان های اصلی و پیـاده روهـای آن دارای پتانسل های فراوان و بیشترین ضریب برای تحقق ارتباطات اجتماعی - فرهنگی به شمار می رونـد. بـا حضور پررنگ افراد با بهانه های گوناگون در فضاهای شهری جامعه شاهد اتفاقاتی خاص به نـام برخوردهـای اجتماعی که نقطه تعاملات اجتماعی است خواهد بود.با اسـتفاده از علـم معمـاری و توجهبـه بافـت، هویـت منطقه ای و سبک آداب و رسوم فرهنگی مردم منطقه می توان این موضوع را به حداکثر مقدار خود رسـاند. چهره ای جدید بخشیدن به فضاهایی که اکنون مکانی صرف برای رفت و آمد اتومبیل و حرکت سریع افـراد برای رسیدن به هدف کاری خود هستند می تواند خیابان های شهری را جولانگـاهی بـرای تحقـق هـر چـه بیشتر اتفاقات اجتماعی گرداند(آلتمن،.(1382
طراحی شهری
طراحی شهری هنر آفرینش مکان است. طراحی شهری شامل طراحی مجموعه ساختمان ها، فضاها و محیط طبیعی در روستا ها، شهرستان ها و شهرها می باشد و به تعیین چـارچوب هـا و فرآینـدی مـی پـردازد کـه توسعه ی موفق را ممکن سازد. طراحی شهری فعالیتی است میان رشته ای و گروهی کـه توامـا دربرگیرنـده فرآیند مسئله گشایی و راه حل هایی می باشد که هدفشان سازمان دهی کالبدی عرصه ی عمومی شـهر بـه نحوی است که موجب ارتقاء کیفیت عملکردی، زیست محیطی و تجربه زیبا شناختی مکان های شهری و از آن طریق موجب ارتقاء کیفیت زندگی انسان گردد.(گلکار،.(50:1378 در برنامـه درسـی دانشـگاه واشـنگتن برای طراحی شهری این تعریف ذکر شده است: طراحی شهری را می توان هم یک محصول و هم یک فرایند دانست. طراحی شهری به عنوان یک محصول، در مقیاسهای متفاوتی قرا مـی گیـرد؛ از بخشـهایی از محـیط همچون سیمای خیابان گرفته تا کلیتهای بزرگتر محدوه ها، شهرها یا مناطق .... و به عنـوان یـک فرآینـد و
2
عملی آگاهانه؛ طراحی شهری هنر شکل دادن به محیطی است که در طول زمان بـه وسـیله فـاعلین بسـیار متفاوتی ساخته شده است(مدنی پور،.(66:1379 مدنی پور همچنین تعریف طراحی شهری را این گونه بیـان می کند: طراحی شهری را می توان به عنوان یک فعالیت میان رشته ای که به شکل دهی و مدیریت محـیط های شهری می پردازد، تعریف نمود که در عین حال به فرآیند شکل دهی و نیز فضاهایی که به شکل گیری آنها کمک می کند، علاقه مند است(مدنی پور،.(66:1379 طراحی شهری بخـش بسـیار مهـم و حساسـی از هویت شهروندان یک شهر به شمار می رود. بدین معنا که چگونه می اندیشـیند، چـه امکانـاتی در دسـترس داشتند و چه متخصصانی نبوغ خود را ارائه دادند تا شهری مه در آن زندگی می کنـیم سـاخته شـده اسـت. زمانی که این عوامل را کنار یکدیگر قرار می دهیم تا ترکیبی از یک شهر را ارئه نماییم، سیمای شهر گویـای فرهنگ و نگرش آن جامعه می باشد. معیار فرهنگی، سلیقه شخصی، تفکر و امکانات اجتماعی در یک کشـور تعیین کننده ی نمای ظاهری شهری و بالطبع طراحی شهریاست. طراحی شهری از یـک سـو بایـد حـداقل خدمات و امکانات شهری را به طور یکسان در اختیار کلیه شهروندان قرار دهد و از سوی دیگر تنوع و امکان انتخاب جایگزین متفاوت را برای گروه هـای مختلـف جامعـه فـراهم سـازد. هـدف اول مسـتلزم یکنـواختی استانداردو جامعیت آن می باشد، ولـی هـدف دوم تنـوع اسـتاندارها و بـه کـار گیـری تـدابیر و راهبردهـای متخصصان و افراد ذی صلاح در شهرسازی را ایجاب می نماید. طراحـی شـهری در چـارچوب کلـی فرآینـد برنامه ریزی و تصمیم گیری جامعه، نیاز به تشـکیلات رسـمی دارد تـا از ایـن طریـق قشـرها و گـروه هـای فرهنگی جامعه نتوانند به ارزش ها و آرمان های خود جامعـه ی عمـل بپوشـانند و پیشـنهادهای طراحـی را نهایتا به صورت سرمایه گذاری شهری،مرمت، نوسازی، بازسازی و ساخت و حفظ بناها در می آید، بهتر ارائـه دهند. اگر از هر قشر خواسته شود تا نظر خود را در مورد شکل شـهر و نقـش شـهر بیـان کنـد در طراحـی شهری، تنوع، هماهنگی و زیبایی سیمای شهر و الگوی فعالیت ها به بهترین نحو فراهم می آید. زیرا در ایـن حالت طراحی شهری رفتارهای جمعی خواسته های فرهنگی و هویت گروهی را منعکس می سـازد. فرضـیه اصلی در این جا این است که طراحی خیال پردازانه با استفاده مشترک از فضا و سـهیم شـدن در امکانـات و دسترسی متعدد به عملکردهای شهری و تنوع در شیوه های زندگی می تواند برخی از تضـادهای بـارز بـین گروه ها را از بین ببرد(سعید نیا،.(140:1382
خصوصیات مکان در شهر
همه ی موجودات زنده دغدغه داشتن یک سرپناه و خانه را داشته و به نوعی سعی در مهیا ساختن آن بـرای خود دارند، انسان نیز به عنوان یکی از موجودات زنده، حضورش در فضای معماری از اولین سـکونتگاه هـای تاریخی پدیدار شده است. گرچه حس حضوری وی در فضایی که به آن وارد می شود یـا در آن زنـدگی مـی کند در ابتدا به صورت غیر محسوس بوده است؛ ولی امروزه این امر به عنوان موضوعی، بحث برانگیـز مطـرح می گردد؛ زیرا تنها حسی که یک خانه را برای انسان از سایر فضاهای معماری و شهرسازی جـدا مـی کنـد، احساس تعلق است. احساسی که به وی آرامش و دلبستگی می دهد، زیـرا مسـکن محـل سـکون و آرامـش است؛ مبدا و مقصد زندگی روزمره انسان، که وی برای کار و فعالیت اجتماعی از آن خارج شده و پس از کـار و کسب تجربه بدان باز می گردد. مجموعه حواس پنج گانه به طور دائم سرتاسر آن را طی می کنند و اولین
