دانلود مقاله مراکز تجاری

بخشی از مقاله

گذری بر مراکز خرید معروف دنیا *
Mall یا Shopping mall گونه ای از معماری است که شامل یک مجموعه ای از مغازه ها است به اضافه پیاده روها یا راههای دسترسی , برای تامین ارتباطات عمودی و افقی,در نقش ستون فقرات , که این مغازهها را به هم متصل می کند .

این کلمه به طور کلی درآمریکای شمالی و استرالیا به محوطه های بزرگ خرید گفته می شود در حالی که واژه Arcade اغلب در بریتانیا استفاده شده و به پیاده روهای باریک واغلب سرپوشیده یا به فضای تجاری ایجاد شده بین دو توده ساختمانی گفته می شود چیزی که بیشتردر ایران رایج بوده و هست.
در بریتانیا واروپا مفهوم دیگری به نام محدوده خرید یا محدوده پیاده رومطرح است که نمونه ای بزرگتر ازArcade استو اغلب قسمتی از آنهاسرپوشیده است این محدوده ها منحصراً محدوده هایی برای داد وستدهستند .

مراکز خرید در بریتانیا معمولا در مرکز شهر هستند وتعدادی از این مراکزنیز در دهه 80 و 1990 درحومه بعضی شهرهای بریتانیا ساخته شدند.
امروزه مراکز بیرون شهر در جهان گسترش یافته اند و در حال حاضر بیشتر به گونه ای از پارکهای خرید توّجه نشان داده می شود که شامل رسته ای مغازه ها با مشاغل مشابه اند و هر کدام هم ورودی جداگانه ای دارند .

مفهوم مراکز خرید هرچند در اروپا مفهومی زاییده صنعتی شدن وگونه ای معماری قرن بیستمی به حساب می آید در این سوی جهان داستانی به بلندای یک تاریخ دارد تا آنجا که شهر اسلامی را نمی شود بدون بازار تصورکرد بدون مغازه ها تیمچه ها چارسوها و.... بازارسرپوشیده بزرگ اصفهان از آثار قرن دهم میلادی, بازارسر پوشیده بزرگ تهران با ده کیلومتر طول و نمونه دیگری از مراکز خرید این چنینی است.مثال دیگر بازار بزرگ استانبول است که درقرن 15میلادی ساخته شده است. این بازار با 58 گذر و 4000 مغازه نمونه دیگری از این گونه معماری است . اولین نمونه های اروپایی تحت تاثیر این مفهوم و نیازدر قرنهای بعد به وجود آمد از این میان مارکت سرپوشیده آکسفورد ,درآکسفورد انگلستان نمونه ای متأخر از این گونه معماری در اروپاست که به طور رسمی در اول نوامبر 1774 افتتاح شده و هنوز زنده و پابرجاست با گذشت زمان این مفهوم نیزگسترش پیداکرد ومتکامل تر و شایع تر شد,از نمونه های بعدی می توان پاساژبارلینگتون درلندن را که در سال 1819 افتتاح شد را نام برد این مفهوم به آمریکا سفر کرد و اولین نمونه آن در جزیره رود در 1828 متولد شد از نظر تاریخ نگاری معماری این مرکز خرید در ترویج این گونه معماری واین مفهوم درآمریکا نقش به سزایی بازی کرد.

به دنبال مراکز ساخته شده در انگلستان و امریکا گالریا ویتوریو امانویل در میلان در دهه 60 قرن هجدهم ساخته شد که از نظر وسعت شبیه تر به مراکز بزرگ خرید در دوره مدرن بود و کم کم بیشتر شهرهای بزرگ در اواخر قرن 18 و اوائل قرن 19 شروع به ساختن پاساژها و مراکز خرید کردند در این میان پاساژ Cleveland GUM نیز در مسکو در 1890 ساخته شدند.
مراکز خرید اولیۀ که در تب و تاب صنعتی شدن و عصر ماشین طراحی می شدند مقیاس انسانی نداشتند و بیشتر شرایط عبورو مروراتومبیل ها در طراحی آنها در نظر گرفته می شد.در نیمه قرن بیستم به واسطه حومه نشینی و فرهنگ اتومبیل درآمریکا سبک جدیدی ازمراکز خرید بزرگ در حومه شهرها به دور از ازدحام مراکزشهرها به وجود آمد. اولیّن مرکز خرید این چنینی در امریکا بود که در 1931 در دالاس تگزاس افتتاح شد.

در انگلستان این مفهوم به گونه ای دیگردرآمداولیّن پیاده رو به شکل یک منطقه تجاری بودکه شامل مغازه ها وراههای جلوی آنها می شد. در ادامه تکامل معماری مراکز خرید مفهوم مراکز خرید کاملا سر پوشیده به وسیله معمار اتریشی Victor Gruen بسط وگسترش یافت تا جایی که او را پدر مراکز خرید مدرن در امریکا می دانند.

به تدریج این گونه جدید معماری تکامل پیدا کرد و Mall نامیده شد مثل Northgate Mall که در شمال سیاتل واشنگتن در 1950 Northland Shopping Center نزدیک دیترویت در 1954ساخته شدند و همچنین Southdale Center که در Twin Cities درحومه مینوستوتا در 1956ساخته شد .
از میان نمونه های غیر امریکاییWest Edmonton Mall درادمونتون کانادا که به مدت 20سال بزرگترین مرکزخرید سرپوشیده در جهان بود را می شود نام برد. در اروپا نیز Dundrum Town Centre در دوبلین ایرلند از نظر اندازه قابل توجه است .

یکی دیگر از بزرگ ترین مراکز خرید جهانی که به صورت یک مجموعه متمرکز در یک مکان طراحی شده است The King of Prussia mall است که شامل دو مرکز Plaza at King of Prussia و Court at King of Prussia است و در فیلادلفیا در حومه پنسیلوانیا قرار دارد.

از بزرگترین مراکز خرید در دنیا و در آمریکا Mall of Americaاست که در نزدیکی مینستوتا واقع است این مرکز که در 1992افتتاح شده است و 390000متر مربع مساحت دارد.

اگر چه چندین مرکز خرید آسیایی از قبیل Kelapa Gadingو Taman Anggrek Mal در فیلیپین و SM Megamall در مالزی و Berjaya Times Square دراندونزی نیز از نظر اندازه قابل توجه است.Golden Resources Shopping Mall در پکن که در اکتبر 2004 افتتاح شد.

بزرگترین نمونه واقعی در جهان است که 600000 متر مربع مساحت دارد.هرچند مساحت Berjaya Times Square در کوالالامپور 700000 متر مربع گفته می شود نمونه دیگر SM Mall of Asia در فیلیپین است که در ماه می 2006 افتتاح شد ورتبه سوم را از نظر وسعت در در جهان داراست و 360000متر مربع مساحت دارد و هنوز در حال توسعه است.Mall of Arabia در دبی که در سال 2008افتتاح خواهد شد با 920000متر مربع مساحت یکی از بزرگترین ها خواهد شد.

* مرکز تجارت بين‌المللي دبي
دبي بدون هيچ رقيبي مرکز تجاري خليج فارس شده است. مرکزي که براي شرکت‌هاي تجاري نمونه مي‌باشد و از نظر وسائل ارتباطي غني و از نظر مقررات بسيار سهم است. در اين بندر که کمتر از 15 ميليون نفر جمعيت دارد، بر 3/2 واردات و حدود 90% صادرات امارات متحده عربي نظارت مي‌شود. برج مرکز تجارت دبي بلندترين ساختمانها در عالم عربي است که کانون و مرکز اجتماعات وسيعي است شامل هتل وسيع، 500 آپارتمان و سه سالن عريض

ـ اتاق‌هاي جلسات :
اين سالنها براي هر گونه گردهمايي در هر اندازه‌اي شامل انواع کنفرانسها، سمينارها و مهمانيها مي‌توانند مورد استفاده واقع شود.اتاق‌هاي جلسات متعّددي وجود دارد که براي موارد و مقاصد خاص مي تواند انتخاب شوندکه داراي فضايي مناسب وتاجرپسند ونور مناسب با امکان استفاده از تمام منابع و امکانات موجود در هتل بين‌المللي هيلتون( در مجاورت مرکز تجارت) مي‌باشند.
ـ سالن کنفرانس ـ تئاتر :
با 200 صندلي رديف شده، سيستم ترجمه همزمان، پروژکتور، ميز خطابه سخنراني و امکانات مشابه در اين زمينه‌ها،اين سالن را به محلي مناسب براي برگزاري کنفرانس‌ها و مباحثات معرفي محصولات، تبديل کرده است. ضمناً اتاق رختکن و سن قابليت اجراي نمايش‌هاي تئاتر را نيز در اين سالن‌ ايجاد کرده است.
ـ سالن سرپوشيده :
به مساحت تقريبي 280 متر مربع(22×5/8متر ) ميتوان با سالن کنفرانس ـ تئاتر همجوارش ادغام گردد و يا بطور مستقل عمل کند که در اين صورت گنجايش 200 نفر در ميهماني، 160 نفر در يک کلاس آموزشي و يا 80 نفر در ضيافت شام را دارد. اين سالن همچون ديگر سالن‌هيا کنفرانس اين مرکز داراي نور طبيعي است ولي قابليت تاريک شدن کامل را نيز داراست.
ـ اتاق‌هاي گردهمايي :
تعداد زيادي از اتاق‌هاي اجتماعات خصوصي در طبقه‌هاي چهارم و هشتم وجود دارد که هر يک ظرفيت 10 نفر را دارند و همگي آنها داراي نور طبيعي مي‌باشند. کوچکترين اين اتاق‌ها 23 متر مربع وسعت دارد (6×5/2 متر ) که براي 15 نفر در ميهماني‌ ها و يا 10 نفر بصورت کلاسي آموزشي و سيمنار توضيحي در نظر گرفته شده است. درحالي که نمونه بزرگتر آنها مي تواند يک ضيافت سرپايي را با 80 نفر ميهمان در خود جاي دهد يا يک سخنراني را تا 50 نفر جمعيت و يا سيمنار يا ضيافت نهار را با ميزهاي چيده شده به شکل U براي 30 نفر ترتيب داد.
ـ سالن اجتماعات اصلي :

براي يک گردهمايي واقعاً بزرگ، سالن شماره 1 با مساحت 3350 متر مربع با امکانات کامل تهويه مطبوع وجود دارد. در اين سالن کنسرت موسيقي با 2000 نفر،مراسم عروسي و مجالس مشابه برگزار مي‌گردد. همچنين براي مواقع بسيار خاص نيز تراس روبازي در طبقه سي و هفتم در نظر گرفته شده است که ديد مستقيمي بر شهر دبي دارد و مي توان مجالس با ظرفيت بيش از 250 نفر در آن ترتيب داد.
ـ دفاتر اجرايي :

براي افرادي که دنبال دفاتري مجهز به تلفن و خدمتکار هستند دفاتري در طبقه هفتم وجود دارد. اين فضاها که امکان زيادي را براي تجار فراهم مي‌کند در سه تيپ و بين 54 تا 92 متر مربع مي‌باشند. همچنين استفاده از خدمات دفتري مثل صدور و تجديد اجازه خريد، گذرنامه و مترجمين ماهر و همين طور مشاوره با شرکت هاي محلي ممکن است. اين دفاتر تا 3 روز براي اعضاي مرکز تجارت مجاني مي‌باشند.
ـ آپارتمان‌هاي مرکز تجارت :
اين مجتمع مسکوني از جاذبترين محل‌هاي سکونت در دوبي است. آپارتمان‌ها از يک تا سه اتاق دارند. در فاصله‌اي دورتر باشگاه خصوصي ممتازي وجود دارد.
ـ باشگاه خصوصي :

اين باشگاه دائم در حال تجديد و توسعه است. در حال حاضر باشگاه عالي«هاوس کلوپ» با محيطي جذاب داراي پارک، يک استخر بزرگ (سرد در تابستان و گرم در زمستان)، استخر کوچک،زمين‌هاي تنيس، زمين‌هاي اسکواش و بدمينتون بوده که در کنار استخر يک رستوران و تريا براي صرف غذا در هواي آزاد وجود دارد.

* مجتمع تجاری الماس شرق مشهد


موقعیت مجتمع: در شهر زیارتی مشهد،انتهای بلوار خیام شمالی، بلوار بهارستان در منطقه نمونه گردشگری.
مساحت زمین: حدود 25,000 متر مربع که در سه ضلع آن خیابان واقع شده است. سطح زیر بنای مجتمع : معادل با 80 در صد کل زمین اجرا گرديده معادل 108000 متر مربع است. سطح محوطه و فضای باز مجتمع:برابر با 20 در صد کل زمین حدود 33000 متر مربع که به عنوان فضای سبز مورد نظر می باشد
مشخصات بنا و واحدهای تجاری : زيربناي مجتمع تجاري معادل 75000 متر مربع که شامل 1238 باب واحد تجاری ، یک کافی شاپ ، یک رستوران فست فود (بوف) یک شهربازی (سـرزمیـن عجـایــب) ، آب نما جامپینــگ ، سالن نماز خانه و اجتماعات بزرگ پارکینگ طبقاتی رایگان مجموعه های اداری مرتـبط ، بازار چینی ها ،نمایندگی های معـتبر لــوازم خانگی و پوشاک مــارک 5 بـانک رسـمی و آژانس های هواپیمایی و ...
تاسیسات برودتی و حرارتی : در داخل واحدهای تجـارتی با استفاده از فن کویل و در فضای عــمومی مجتمع بوسیله هواساز و مبرد آن ابزربشن می باشد.
پارکینگ طبقاتی :

با مسـاحتی بالغ بر 31000 متر مـربع در5 طبقه مجاور مجموعه منظور گردیده است که بوسیله پـل و تونـل مستقیمـاً به مجموعه ارتباط دارد و دارای گنجـایش 1500 دستگاه خــودرو را دارا می باشد. در این پارکینگ 2 دستگاه آسانسور جهت جابه جایی افراد در طبقات پیش بینی و نصب گردیده است .
نوع نما سازی و پوشش سقف : با تلفـیق سبکهای سنـتـی و مــدرن بــه صــورت تــرکـیــبی شــیشــه،سنگ بایرامیکس و الکوباند می باشد.
نوع سازه : سازه این مجتمع به صورت ترکیبی از بتن و فلز اجرا گردیده است.
مدت زمان اجرا : از زمان شروع به مدتی بالغ بر 40 ماه شمسی می باشد.

تاسیسات ساختمانی : سیستم تأمین سرمایش و گرمایش واحدهای تجاری : فن کویل سقفی سیستم تأمین سرمایش و گرمایش فضاهای عمومی : تهویه مطبوع (هوا ساز)سیستم تولید سرمایش و گرمایش: چیلر جذبی شعله مستقیم.
طراح و آرشیتکت مجتمع :
طراح و آرشیتکت مجتمع تجاری الماس شرق . مهندس خلیل سهرابیان
وی که متولد 1331 مشهد- ایران می باشد، تحصیلات دانشگاهی را در رشته معماری و شهرسازی در دانشکده معماری و شهر سازی دانشگاه شهید بهشتی تهران گذرانیده و از سال 1350 در این رشته به فعالیت و مشاوره و طراحی و اجرا مشغول می باشد.
تجهیزات ساختمانی :

سیستم اعلام حریق ، سیستم پیجینگ و اطلاع رسانی ، سیستم آنتن مرکزی ، سیستم پله برقی ، سیستم کنترل مرکزی ، سیستم کنترل مرکزی تصویری (دوربینهای مدار بسته) ، سیستم شبکه بیسیم ، سیستم صوت و تصویر مدار بسته جهت ، آب نمای مدرن ، سیستم آسانسور نفر بر، سیستم آسانسور نفر بر پانورامایی، سیستم آسانسور باربر، سیستم کف متحرک ، سیستم برق اضطراری، پخش پیامها و تبلیغات

* مجتمع تجاری ستاره فارس
ـ ایده های طراحی :
در این مجموعه نگرش نسبت به بخش تجاری مجتمع ,بر اساس الگوی رفتاری و عملکردی بازارهای قدیمی ایران بوده است ,در بازارهای قدیمی راستاها و امتدادهای خاصی وجود دارد که برگرفته از ساختار شهری آن زمان بوده و اتصال مابین آنها از طریق چهارسوق هایی شکل می گرفته که تقسیم کننده بازار به اصناف مختلف و مفصل ارتباطی اصلی محور ها بوده است .
وجود غرفه های تجاری درامتداد محورهای متعدد بازار,منجر به شکل گیری روابط سیال و خوانا می شده که مردم(مخاطبین)می توانستند به راحتی مسیر مطلوب خود را بیابند. بر این اساس و تطابق آن با زمان معاصر ,ساختار معماری بخش تجاری شکل می گیرد.

در بخش های تجاری مجتمع محورهای سه گانه ای به موازات یکدیگر تعریف می شوند و عامل ارتباطی آنها به فضاهایی از معماری امروز تبدیل می شود,که تقسیم کننده و عامل ارتباط بصری میان طبقات می باشد.این فضا هم در ابتدا وهم در انتهای مسیر وجود دارد که علاوه بر نیازهای عملکردی, کیفیت فضایی مناسبی را ایجاد می کند (این فضا در معماری void نامیده می شود)
در بخش مسکونی نیز,طراح از الگوهای معماری درونگرا و برونگرای شهرسازی در ساماندهی واحدهای مسکونی معماری ایرانی, بهره برده است.تعریف مجموعه ی همسایگی که یکی از اصول ساختارهای معماری شهری ایرانی است در این طراحی نقش بسزایی دارد.لذا, فضاهای مسکونی در اطراف حیاط مرکزی بزرگی,که متناسب با مجموعه تعریف شده شکل می گیرد و بدین ترتیب در طبقه هشتم فضای سبز و آزاد مورد نیاز واحدهای مسکونی را تأمین می کند و همچون محلات قدیمی فضای واحدی در مرکز,ارتباط عملکردی و احساسی مطلوبی را ایجاد نموده که بر هویت مجموعه مسکونی می افزاید.
قسمت اوّل
ـ ویژگی های طرح معماری :
ساختمان مجتمع تجاری بزرگ ستاره فارس با زیر بنای حدود 43000 مترمربع در 9 طبقه در زمینی به مساحت 5500 مترمربع در خیابان عفیف آباد شیراز طراحی شده است.
در این مجموعه 3 طبقه زیر زمین به کاربری پارکینگ با گنجایش حدود 500 دستگاه خودرو اختصاص یافته است که دسترسی به آن با رمپ عریضی از معبر اصلی میّسرمی باشد.جهت سهولت در حرکت و جلوگیری از ازدحام و ترافیک خودروها دو رمپ موازی در ضلع شرقی پارکینگ جهت رفت و آمد و دسترسی به طبقات تعبیۀ شده است.3 طبقه بعد دارای کاربری تجاری می باشد که 400 واحد را در برمی گیرد.الگوی عملکردی در هر طبقه تجاری بر اساس ساختاری ساده و روابطی سیال شکل می گیرد بدین ترتیب که به موازات 3 محور موازی در امتداد شرقی ـ غربی واحد های تجاری شکل می گیرند.این 3 محور در ابتدا و انتها و منطقه میانی به یکدیگر مرتبط می شوند.این محور های 3 گانه علاوه بر ایجاد ارتباط تاسیسات را در خود جای می دهند و آن را در زیر سققف کاذب های خود مخفی کرده اند.جهت ایجاد تنوع در روابط عملکردی نقاط عطفی

در ساختار مجموعه در نظر گرفته شده است.بدین منظور در ابتدا و انتهای محور میانی2 فضای دایره ای شکل(void)وجود دارد که الگوی رفتاری را تغییر می دهد و ارتباط بصری میان طبقات را میّسر می سازد.
طراح از این نقاط عطف جهت ارتباط عملکردی نیز بهره برده ,به گونه ای که درهر وید، دو دستگاه پله برقی به موازات یکدیگر نصب می شود و دسترسی به سایر طبقات تجاری و شهر بازی را امکان پذیرمی سازد.
مجموعاً 12 دستگاه پله برقی (4دستگاه در هر طبقه)فعال خواهد بود.

طبقه بعد بخش تفریحی مجموعه است که ضلع غربی آن به شهر بازی اختصاص یافته است و شامل بخش بیلیارد و بولینگ و دیگر وسایل تفریحی است.در ضلع شرقی این طبقه مجموعه اغذیه فروشی در 7 غرفه به منظور فروش اغذیه ای که سریع طبخ می شود(Fast Food)پیش بینی شده است که دسترسی به آن هم از شهر بازی و هم به صورت مستقل از معبر اصلی از پلکان و آسانسور جنوب شرقی مجموعه امکان پذیر می باشد.

در طبقه هشتم و نهم در ضلع شرقی در 2 طبقه رستوران و در ضلع غربی مجموعه مسکونی در نظرگرفته شده است.مجموعه همسایگی واحد های مسکونی در اطراف یک حیاط مرکزی تعریف شده که علاوه بر روابط صحیح همسایگی نور مطلوب و فضای سبز مورد نیاز واحد ها را فراهم می آورد.دسترسی مستقل از کوچه ضلع جنوبی مجموعه به بخش مسکونی اختصاص دارد که مانع تداخل عملکردی بخش های تجاری و تفریحی با این مجموعه می شود.

رستوران مجموعه در 2 طبقه طراحی شده که در طبقه هشتم سالنی در امتداد شمالی جنوبی است ومنظری گسترده از شهررا درپیشرو داردو با پلکانی به رستوران فوقانی که به فرم استوانه طراحی شده مرتبط می شودکه چشم اندازهای متعّددی از تمامی وجوه رابه بیننده عرضه می کند. نمای اصلی ساختمان در دو ضلع شرقی و بخشی از ضلع شمالی به خوبی قابل رویت است که به علّت ابعاد آن,از جنس شیشه و استیل,در پوشش آن استفاده شده تا با توجّه به ویژگی های مصالح,حجم سبکتر و شفاف تر جلوه کند.

در این مجموعه از استفاده ناهماهنگ و نا مطلوب متریال جلوگیری شده تا حجم، خلوص خود را حفظ کند. مشاهده ی احجام و ریتم حرکتی که در نما دیده می شود,یاد آور این مهّم می باشد که علم سازه در تلفیق با خواسته های معماری, قابل شکل گیری است و در یک معماری ایده آل بایستی علم سازه بتواند جلوه های معماری را آشکار نماید تا هماهنگی کاملی میان آن دو برقرار شود. طراحی داخلی مجموعه (کفسازی طراحی سقف ها بدنه و نور پردازی) جهت اشاره به محورهای حرکتی و ارتباطی اصلی و نقاط عطف عملکردی می باشد.اشاره به سادگی خلوص و روابط سیّال از ویژگیهای برجسته ی این طرح می باشد.

(یک نمونه از پلان مجتمع تجاری ستاره فارس)
* مجتمع تجاری ـ مسکونی زیست خاور مشهد
مجتمع تجاری ـ مسکونی زیست خاور مشهد به عنوان یکی از بزرگترین و مشهورترین مجتمعهای تجاری ایران به حساب می آید و گفته می شود.که در اوان ساخت به گونه ای خاص در زمان خود در خاورمیانه منحصر به فرد بوده است اگر چه به نظر می رسد که یک رابطه معقول و منطقی میان یک مجتمع تجاری با یک مجتمع اداری بر قرار می شود .

ولی مجتمع تجاری مسکونی زیست خاور مشهد از موفق ترین نمونه ها در ارتباط و همبستگی میان یک مجتمع تجاری مسکونی می باشد .
اگر بخواهیم توضیحی اجمالی و نه چندان موشکافانه در مورد موقعیت و قرارگیری مجتمع در درون سایت شهری داشته باشیم می توانیم در میان شریانی که از میدان شهدا شروع شده به سایت تفریحی کوهسنگی ختم می شود در نظر بگیریم میدان تقی آباد و به عنوان عنصر سازمان دهنده به سایت اطراف مجموعه به خصوص چهار خیابان اصلی دانشگاه،بهار،احمدآباد و کوهسنگی به حساب می آید.این خیابانها به صورت راسته هایی تجاری برخی در مقایس منطقه و برخی در مقیاس فرامنطقه کارکرد دارند.و شامل پاساژهایی تجاری می باشد.ترکیب در راسته تجاری با راسته مسکونی (کوهسنگی) از نکات جالب توجّه سایت به شمار می رود.

شاید تأثیر این دو راسته را به توان در تبدیل خیابان کوهسنگی از نوع کاربری تمام مسکونی به تجاری دید جایی که زیست خاور مطرح می شود سینما آفریقا به عنوان یک فضای کاملاً تفریحی و فرهنگی ارتباط بسیار با مجتمع تجاری زیست خاور بر قرار می کند بسیار دیده می شود که خانواده ها یک شب فراغت خود را در این محل صرف می کنند و قبل یا بعد از استفاده از سینما از مجتمع تجاری بازدید و احیاناً خرید به عمل می آورند.

مجتمع زیست خاور در یک بسته بندی کلی به دو قسمت تقسیم می شود :
الف) توده تجاری مشتمل بر چهار طبقه
ب ) برج مسکونی شامل واحدهای مسکونی با پنج تیپ مختلف در چهارده طبقه
یان مجتمع در جبهه های مختلف و با توجّه به کاربریهای مختلف که ارائه می دهد ورودیهای متنوعی داشته و به هر یک از قسمتها به طور جداگانه سرویس می دهد .
ورودی اصلی مجتمع همان ورودی است که درفاصله کمتر نسبت به میدان تقی آبادقرار می گیرد ورودی که جوابگوی خیل عظیمی از خریداران است که در مقیاس فرا منطقه قرار می گیرد.
و به طبع آن طراحی آن بر اساس یک سری عناصر بصری برای شخصیت بخشیدن به ورودی می باشد اولیّن قدم برای رسیدن به این هدف خالی از ناحیه از توده برای تعریف فضایی خاصّ که می تواند از نظرهای مختلفی مورد بررسی قرار گیرد می باشد .

از دیگر ترفندها می توان به دیوار مورب و پلکان فضای آزاد اشاره کرد این فضا با توجّه به نقشی که ایفا می کند باید یک سلسه مراتب فضایی تقسیم شود .
این سلسه بندی فضایی در ابتدا با پیش فضایی تعریف می شود که از یک در ارتباط با پیاده رو و از طرف دیگر با سه پله اختلاف سطح در ارتباط با حریم اصلی فضای آزاد مجتمع تجاری قرارمی گیرد این اختلاف سطح ما را به فضایی وراد می کند که به سمت ورودی هدایت می شود و این سلسه مراتب فضایی به ترتیب فضای باز و نیمه باز می باشد دیوار با توجّه زاویه ای که دارد باعث تشدید حس حرکت به سمت ورودی می باشد پله در این فضا ایفا کننده و نقش عملکردی بصری ورودی می باشد که البتّه نقش مؤثر بصری آن از اهمیّت بیشتری برخودار است نقش عملکردی این پله ارتباط با طبقه 1+ می باشد.
در داخل مجتمع تجاری فضاهای ارتباطی به دو دسته تقسیم می شوند :

شامل ارتباط های عمودی و افقی که ارتباط های عمودی به سه دسته تقسیم می شوند :
1- پله برقی 2- آسانسور 3- پلکان معمولی ارتباط های اصلی و درجه یک طبقه همکف در میدان گاه مجموعه همکف به حساب می آیند.قرارگیری پله برقی در مقابل ورودی اصلی امکان دسترسی را مطلوب را در فاصله کم با دید مناسب محقّق می سازد چرخش وید به عنوان یک عنصر مرکزی که با حفظ تعادل کل مجموعه باعث سازماندهی عناصر عمودی می شود نحوه قرارگیری پلکانهای فرعی در انتهای دو راهروی اصلی موازی با هم طوری است که نسبت به مرکز یک حرکت ضربدری در پلکان ایجاد شده است. ارتباط های افقی در ساختار کل مجموعه در مجموعه در طبقه همکف حول چهار راستای اصلی شکل گرفته که دو به دو موازی می باشد و راهروهای فرعی در امتداد این چهار راستای اصلی قرار گرفته که دو به دو موازی می باشند و راهروهای فرعی در امتداد این چهار راستای اصلی قرار گرفته اند که فضای تجاری با تناسبات مختلف در اطراف آن شکل گرفته اند.

طبقه همکف تقریباً مساحتی در حدود 4040 هزارمتر مربع از فضای تجاری را اشغال می کند که شامل 150 مغازه خواهد بود.طبقه 1ـ شامل : واحدهای تجاری پارکینگ،انبار و تأسیسات بوده که مساحتی تقریباً 5000 متر مربع از فضای تجاری را در بر می گیرد.
طبقه 2- شامل: پنج فضای کلی بوده که عبارتند :از فضای تجاری،پارکینگ و تأسیسات و سالن بولینگ و فضای تجمع طراحی شده در میدانگاه اصلی که این عناصر در جنبه های اجتماعی ، ورزشی وتفریحی نقش ایفا می کنند این طبقه فضایی به مساحت 3885 متر مربع از فضای تجاری اشغال می کند و شامل : 50 باب مغازه است.طبقه 1+ نیز علاوه بر واحدهای تجاری شامل : فضای میدانگاهی با آبنما یک رستوران و فضاهای تفریحی و ورزشی مانند استخر و سونا و تریا می باشد.طبقات بالاتر مجتمع به واحدهای مسکونی اختصاص دارد که به طور کلی آپارتمانها به دو دسته تقسیم می شوند :

آپارتمانهایی که دارای نشیمن به ارتفاع 2 طبقه می باشد و آپارتمانهایی که ارتفاع قسمت نشیمن آن درحد یک طبقه می باشد که آپارتمانهای نوع اوّل در قسمت فوقانی برج و دسته دوّم در قسمت تحتانی برج قرار دارد نورگیری آپارتمانها از دو قسمت شرقی و غربی تأمین می شود که برای استفاده از نور غرب از تراس در کلیه آپارتمانهای استفاده شده است.به طور کلی این مجتمع در زمینی به مساحت 10 هزار متر مربع بنا گردیده است با 70 هزار متر مربع زیر بنا در 17 طبقه و ارتفاع 60 متر یکی از عظیم ترین ساختمانهای تجاری ـ مسکونی می باشد این ساختمان در مقایسه با مجموعه های مشابه با داشتن 700 واحد تجاری در 4 طبقه و پارکینگ با ظرفیت 400 اتومبیل در 4 طبقه و 200 واحد مسکونی با انضمام تأسیساتی از قبیل 6 دستگاه پله برقی 7 دستگاه آسانسور مسافری و باربرـ برق کابل اضطراری و مدرترین تجهیزات سرمایشی و گرمایشی و دستگاه تهویه و دفع فاضلاب و تهویه مطبوع در خاورمیانه بی نظیر می باشد.

( مجتمع تجاری و مسکونی زیست خاور مشهد)
ـ مشخصات پروژه « مجتمع تجاری ونوس انزلی »
کل پروژه دارای 896 واحد تجاری می باشد.

مساحت عرصه : 25500 متر مربع زیر بنای کل: 52000 متر مربع
طبقه همکف طبقه اول طبقه دوم طبقه سوم

344 واحد تجاری
362 واحد تجاری
کافی شاپ
بانک
190 واحد تجاری
77 واحد اداری
2 غرفه نمایشگاهی
رستوران
آشپزخانه
باشگاه بیلیارد
کافی نت

ـ مشخصات پروژه « مجتمع تجاری گلبهار »
کل پروژه دارای 72 واحد تجاری می باشد.

مساحت عرصه : ........... زیر بنای کل : 6162 متر مربع
طبقه زیر زمین طبقه همکف طبقه اول طبقه دوم

تاسیسات
40 واحد تجاری
بانک
سرویس بهداشتی
نماز خانه
اتاق برق
کافی شاپ
اطلاعات

32 واحد تجاری
بانک
سرویس بهداشتی
رستوران
واحد مدیریت
اطلاعات

6 واحد تولیدی
8 واحد اداری

260 متر مربع 2293 متر مربع 2630 متر مربع 979 متر مربع

* نتیجه گیری بررسی نمونه های تطبیقی (مشابه)
از بررسی نمونه های مشابه به مواردی دست می یابیم که می تواند در طراحی یک مرکز خرید موفّق ما را یاری کند در زیر به برخی از این موارد اشاره شده است .
ـ توجّه به محل قرار گیری پروژه وهمجواری با خیابانها و میادین اصلی شهر
ـ قرار گیری مجموعه در میان محلات مسکونی
ـ همجواری با فعالیت تفریحی،فرهنگی، ........
ـ در نظرگرفتن ورودی در جبهه های مختلف بنا
ـ استفاده از ورودیها مجزا برای کاربریهای مختلف
ـ استفاده از عناصر بصری در طراحی ورودی برای شخصیت بخشیدن به آن
ـ استفاده از پلکان در فضای آزاد برای دسترسی مستقیم به خدمات طبقه اوّل
ـ رعایت سلسه مراتب فضایی در ورود به مجموعه
ـ تشدید حس حرکت با استفاده از طراحی مناسب در ورودی
ـ استفاده از سه نوع ارتباط عمودی از راه پله – آسانسور – پله برقی در مجموعه
ـ قرارگیری ارتباط عمودی در مقابل ورودی اصلی با امکان دسترسی آسان در فاصله کم ودید مناسب
ـ استفاده از وید و چرخش آن برای سازمان دادن به کل مجموعه
ـ استفاده از فضاهای تجاری با تناسبات مختلف
ـ طراحی فضاهایی برای فعالیتهای اجتماعی ورزشی و تفریحی در فضاهای تجاری
ـ ایجاد پارکینگهای اختصاصی
ـ استفاده از حیاط مرکزی برای گذارندن اوقات فراعت و تفریحات سالم
ـ استفاده از شیب سایت برای دسترسی پیاده به دوطبقه
ـ قرارگرفتن رستورانها،کافی شاپ ها و فروشگاههای شاخص در ارتفاع
ـ استفاده از عوامل جذاب ماننددریاچه مصنوعی،المان نمایش عناصر ویدئویی در مرکز مجموعه
ـ ابجاد نقاط عطف برای توقف و تماشا
ـ بهره گیری از چشم اندازهای مجموعه به خارج
ـ استفاده از فضای پذیرایی ـ تفریحی در مرکز مجموعه و در گیر کردن آن با فضای تجاری
ـ استفاده از خدمات رفاهی برای جلب مشتری
ـ ارتباط مستقیم از پارکینگ ها به هر طبقه
ـ توجّه به حمل و نقل عمومی و ارتباط آن با مجموعه
ـ سعی در طراحی و خلق فضاهای به یاد ماندنی
ـ استفاده از فضاهای باز و بسته متناسب در طراحی مراکز خرید
ـ استفاده از فروشگاههای بزرگ در محلهای مناسب و فضاهای تجاری
ـ توّجه به دکوراسیون داخلی در طراحی مجموعه
ـ استفاده از رنگ و نور پردازی برای هدایت کردن توّجه خریداران به کالاها
ـ استفاده از آینه برای گسترش بصری فضا
ـ استفاده از پانلهای متحرک در فضاهای داخلی فروشگاه ها
ـ تفکیک فضاهای داخلی فروشگاه (فروش ـ امتحان کالاـ دفتر فروشگاه و ...... )
ـ ایجاد دید از بیرون مغازه به درون آن
ـ طراحی فضای استراحت و نشستن در داخل مغازه

فصل پنجم
مطالعات اصول و ضوابط طراحی
مراکز تجاری

* عوامل شکل گیری فرم
در آغاز بررسی مطالعات در مراکز تجاری بهتر است به اختصار به عوامل شکل گیری فرم بپردازیم که به شرح ذیل می باشد :
ـ کف : کف داخل توده ـ کف داخل فضا اولیّن و مملوس ترین راه درک عملکرد است در مبانی ادراک فضا یک اصل مهم این است که با خیال آسوده روی کف فضا پا بگذاریم و اطمینان داشته باشیم با توّجه به تعریف فضا نحوه برخورد با کف متفاوت می شود . مثلاًکف آمفی تأترکفی پله و شکسته است به منظور تأمین دید و واخنش صدای.کف ویدها در تجاری عموماً صیقلی و درخشنده است امّا کف واحدهای تجاری لغزنده نیست رنگی آرام و دلنواز دارد که نور را خیلی منعکس نمی کند و درخشنده است .
کف در داخل فضا به اندازه کف داخل توده با اهمیّت است مثلاً یکی از راههای نفوذ فضا به داخل استفاده از خطوط کف پوش است که در واقع ادامۀ صحبتهای به داخل نفوذ کرده است با کف سازی می توان عملکردها را از هم تفکیک کرد مثلاً حوزه عبور عابر .

ـ دیواره ها : یکی از عوامل جذب در مکانهای تجاری نمای بیرونی است مقصود ظاهرخارجی مجتمع تجاری از دید عابرین است . باید به گونه ای باشد که توجّه عابرین را برانگیزد و معین کننده عملکرد تجاری مجموعه باشد .علاوه بر این تنوع احجام نماها می تواند عامل مهمّی در جذابیت باشد.که استفاده از نور و رنگ در دیواره های تجاری برای تمایزش از ساختمانهای مجاور به کار می رود .
ـ نما : احجام و نماها معمولاً از طریق فضاهای حرکتی و باز قابل درک است .یکی از عوامل نمای مجموعه است که متشکل از نمای خارجی و نمای داخلی است .
نمای خارجی : شامل فضای باز مجموعه و حجم و سیمای کلی مجموعه .

نمای داخلی : شامل ویترین،عناصر تزئینی،بخش های نمایشی داخل فروشگاه ها و ....... درطراحی احجام و نماها باید سعی شود ضمن اینکه هر فضایی بنابر نوع کاربری آن دارای حجم نمایی متناسب با آن کاربری گیرد شاهد پیوند متعادلی میان این اجزاء با یکدیگر و رسیدن به وحدت شکلی و تعریف شده در کل باشیم .
ایجاد فضاهای پر وخالی،ریتم،تکرار،تعادل،و تنوع مصالح از عواملی است که در طراحی نماها باید مد نظر باشد .

ـ ورودی : با توجه به خصلت تجاری ورودی باید جذاب و خوانا و دعوت کننده باشد درگیری فضاهای جلوی تجاری با پلازاهای شهری می تواند به تصدیق بیشتر فضای ورودی و خواناتر شدن آن کمک کند . ورودی می تواند با کف وسقف و جداره های متفاوت از سایر قسمتهای توده تعریف شود . تغییر فرم توده در فضای ورودی می تواند راه حل دیگری باشد . مثلاً : کنار رفتن دو توده حجمی که در فرصتی برای تعریف فضای ورودی ایجاد شود. یا ممکن است اصلاًحجمی متفاوت برای قسمت ورودی در نظر گرفته شود.

برای تعریف مسیر ورودی از المانهای مختلف مثل پرچم ها- المانهای طبیعی درخت و مسیر آب و بازی نور و ..... می توان کمک گرفت .
ـ پنجره : به عنوان یک عنصر مهّم در دیواره ها قابل بررسی است .اولیّن عملکرد پنجره (بازشو) در تجاری تبلیغ است که با سطوح است که با سطوح بزرگ خودش به نوعی عملکرد ویترین ها را می تواند داشته باشد .
پنجره نیز عملکرد هایی در داخل تأمین می کند .امکان برقراری ارتباط بصری با بیرون در برخی فضاها مثلاً در رستوران که چشم انداز مطرح می شود .و ورود نور به داخل (ضرورت ورود نور به داخل فضا در مبحث نور بررسی می شود)

یک حجم شفاف پویا (پله ها) با یک حرکت نواری و سبک و نیمه شفاف به یک توده نسبتاً شفاف به یک توده و سر انجام به یک توده کاملاً شفاف می رسد .
آسانسورها تک به تک نوار شفاف شیشه ای در سرتاسر برج نمود پیدا کرده اند و این امر به علت خصلت تجاری است که بار جمعیتی و حرکت مردم را به رخ بکشاند و به بیرون منتقل کند
ـ نور : وسیله ای برای ایجاد فرم،کیفیت و کمیت فضا است. رنگ ونور بر مشاهده ودرک حجم وجرم مؤثراست .مفاهیمی چون اندازه،موقعیت،شکل،تکرار بازشوها و مواد سطحی ،بافت رنگ در تعدیل کردن قبل و بعد نیز در طول ورود به پوستۀ ساختمان همگی مربوط به بحث نور به عنوان یک ایده طراحی هستند .داخل شدن نور طبیعی می تواند نتیجه تصمیمات طراحی روی صفحه نما و مقطع ساختمان باشد . نور می تواند سازه،هندسه،سلسله مراتب،ارتباطات واحد، جذبه کل،تکراری به مجرد،سیرکلاسیون را تقویت کند .

ـ رنگ : رنگها در روان انسان اثر می گذارد و عکس العمل های احساسی را در انسان بر می انگیزند.اثر فضایی رنگها دارای عوامل گوناگونی است. نیرو و قدرت رنگها در عمق آنها در خود نهفته است گرمی و یا میزان و وسعت رنگها موجود است.اثر بعد فضایی رنگها را می توان با روی هم قرار دادن یا به صورت مورب چیدن یا تجمع آنها ایجاد نمود.استفاده از رنگ در بدنه ها ممکن است در جهت دستیابی به یک نظام باشد. در معماری تضاد سردی ـ گرمی در نمایش پرسپکتیو وفضا به کار می رود. جایگزین نمودن و جهت رنگ ها به همدیگر در کمپوزیسیون رنگی اهمیّت دارند.
ـ مقیاس : یکی از فاکتورهای تأثیر گذار روی شکل فرم مقیاس است.

مقیاس به دو صورت تعریف می شود 1- مقیاس شهری 2- مقیاس انسانی
مقیاس شهری : پروژه تجاری باید با مقیاس شهری بدلیل خصلت تجاری بودن شاخص باشد. (قسمت اداری ـ اقامتی پروژه مورد بررسی در مقیاس شهری مطرح شده است )
مقیاس انسانی : از مقیاس شهری کوچکتر است.تجاری های خرد و درشت در این مقیاس مطرح هستند. پس به این نتیجه می رسیم که صفحات نما و سایرجزئیاتش در دومقیاس شهری و انسانی متفاوت است. در ضمن ابعادواندازه صفحات نما رابطه مستقیمی با تناسبات بازشوها در آن سطوح خواهند داشت.
ـ رابطه فرم و فضا : غلبه فضا بر فرم ، غلبه فرم بر فضا

غلبه فضا بر فرم : قسمت پایین مجموعه تجاری به صورت نواری افقی عقب نشینی کرده است و سبب تقسیم نمای خارجی به دو قسمت می شود که مخصوصاً در شب با کمک بازی با نور و سایه کاملاً مشهود است.و در واقع نوعی سلسله مراتب برای رسیدن از فضای باز بیرون به فضای بسته داخل ایجاد شده است .هر چه غلبه فضا برفرم بیشتر باشد فرم شفاف تر و سیال تر و پویاتر می شود.در قسمت بالای پشت بام توده به نفع فضا کنار رفته وفرصتی برای ایجاد roofgarden و فضاهای استراحت و بازی کودکان فراهم شده است .
غلبه فرم بر فضا : در فرم اداری ـ اقامتی غلبه بر فضا مشهود است .

* جمع آوری مبانی نظری : (درطراحی فضای تجاری)
تردی نیست که منظور اصلی پس از تولید یک کالا، فروش آن است و موفقیّت یک سیستم تجاری درآن است که بتواند به بهترین نحو،بدین مقصود نایل شود. برای دستیابی به این هدف مجموعه تجاری علاوه بر آنکه می بایست در مکان مناسبی قرار داده شود تا برای مراجعه کنندگان جذابیت لازم را داشته باشد. مهّم تر از آن در طراحی یک مرکز تجاری یکی از مسائل حائز اهمیت خواهد بود شامل :
عوامل بصری ـ غیر بصری آن است . به اختصار به این عوامل مهّم اشاره می کنیم :
* عوامل بصری

یک مرکز تجاری علاوه برداشتن عملکرد مناسب برای مشتری دارای جذابیت بوده و در او میل و کشش به حضور در فضا را ایجاد کند این مجموعه موارد تحت عوامل بصری به شرح ذیل قابل طرح خواهد بود .
ـ حجم و نمای مجموعه یکی از عوامل مهم در جذب مشتری است که لزوم صرف زمان بیشتر برای تحقق یک طرح مناسب را می طلبد
ـ ورودی از مهّم ترین مسائل در طراحی مراکز تجاری بوده که به عنوان اوّلین نقطه برخورد مشتری با فروشگاه در جذب او به داخل مجموعه نقش به سزایی را ایفا خواهد کرد. در ضمن این که در محلی قرار داده شود که پاسخگویی حجم ورود و خروج مراجعان نیز داشته باشد .

ـ طراحی فضای باز مجموعه به گونه ای صورت پذیرد که ضمن ایجاد فضای جذاب امکان استراحت موقت مراجعان نیز میسر شود .
ـ انتخاب مصالح مورد استفاده درمراکز تجاری از دیگر موارد مهّم مورد مطرح می باشد زیرا علاوه بر تأمین بحث زیبایی و ایجاد هارمونی در مجموعه می بایست دارای دوام بالا و حداقل نیاز به تعمیرات باشد زیرا حجم بالای آمد و شد اینگونه فضاها و نیز زمان کاری بالا که عموماً نیمی از طول روز یا کمی بیش تر است امکان تعمیرات را به حداقل می رساند.
ـ نور پردازی به عنوان یکی از مسائل با اهمّیت در طراحی این مراکز مطرح است زیرا علاوه بر تأمین روشنایی مناسب در بعضی بخشها نظیرکالاهای لوکس تزئینی و پوشاک وجود نور مناسب بر تصمیم گیری مشتری تأثیر گذار خواهد بود.

حجم و نمای ساختمان :
حجم نمای خارجی نیز باید به گونه ای باشد که مشخص کننده عملکرد تجاری مجموعه باشد علاوه بر ین،تنوع اجسام و نماها می توانند عامل مهمی در جذاب نمودن یک مرکز تجاری گردد. دربحث نما باید اوّل به این موضوع اشاره شود نمای بیرونی مقصود ،ظاهر خارجی مجموعه تجاری از دید عابرین است و باید به گونه ای باشد که توجه عابرین برانگیزد. فضاهای باز وعبوری پر رفت وآمد،مهیج و پر تحرک بوده و فضاهای مکثی نیز جهت استراحت مراجعین داشته باشد .فضاهای سبز، درختان، مجسمه،آب نماها و...... مواردی هستند که یک فضای تجاری را زنده می کند که در بُعد معماری هر متریال یا موادی که برای نما استفاده می شود برای خودش دارای تعریفی خاصی است، بطور مثال: استفاده از آجرنما در فرهنگ ایران بیشتر برای ساختمان های مسکونی متداول است و کاربرد سنگ های بزرگ مقیاس در ساختمان های اداری مرسوم است.

باید ابتدا نمایی برای مجتمع های تجاری در نظر بگیریم که علاوه بر اینکه به اقلیم و فرهنگ آن منطقه مرتبط باشد همچنین نشان دهنده یک مرکز عمومی و عظیم می باشد. مانند: شیشه های سکوریت ورق های کامپوزیت و امثال اینها. یکی از دلایل انتخاب چنین موادهایی باز بودن دست طراح در چگونگی استفاده از متریال ها می باشد، چرا که اینگونه نماها را می توان تا اندازه های بزرگ مانند یک متر وحتی بزرگتر تهیّه و اجرا نمود و یکپارچگی نما خود به سلاوت مجتمع کمک زیادی خواهد کردو مشتریان را به ورود به مرکزی بزرگ و قدرتمند دعوت می نماید.
در نمای داخلی مرکز خرید،طرح های گرافیکی،علائم راهنما،سمبل های مرکز خرید وانتخاب رنگ از عناصر مهمی هستند که بر خریدار تأثیر می گذارد .

ورودی ساختمان :
اولین چیزی که دریک ساختمان به چشم می خورد ورودی ساختمان است که اغلب مواقع با نمای ساختمان یکپارچه می باشد اما ساختمان ها و مجتمع های تجاری برای اینکه به رهگذران و خریداران نشان دهند که ساختمان یک مجتمع برای بازدید عموم است حتماً باید برای پروژه یک ورودی منحصربه فرد و جذاب تعریف نمایند تا شهروندان به سمت این مراکز کشیده شوند.
استفاده از فرم های متضاد با معماری محّل ـ همچنین کاربرد پرسپکتیو در حجم ورودی و ایجاد شکستهایی برای پر و خالی کردن حجم دعوی ازگزینه هایی است که می توان درطراحی ورودی این گونه ساختمان مدنظر قرار داد. ورودی درمراکز تجاری به دو قسمت تقسیم می شود ورودی سواره رو که به پارکینگ ختم می شود ورودی پیاده که باید مستقیم به داخل ساختمان، عابرین را هدایت کند.وجود سایبانهای،ستونهای دارای علائم هدایت کننده یا یک طرح دیواری در ورودی و چشم اندازهایی که دارای درخت،آب نما،وعناصر هنری و نورپردازی هستند در ارائه محیطی زنده وجذاب بسیارموثر می باشند.