بخشی از مقاله
منطقه كهك قم
جغرافيا و ريخت شناسي :
منطقة كهك در جنوب شهرستان قم ، بين طول هاي شرقي /30 ، o50 و /00 ،o51 و عرض هاي شمالي /00 ، o 34 و /30 ، o 34 قرار دارد . منطقة مورد مطالعه به دليل نزديكي به شهرهاي برگ وجود برخي معادن مهم ،زيارتگاههاي مهم و شرايط اقليمي مناسب داراي مراكز جمعيتي زياد به صورت روستاهاي كوچك تا برگ مي باشد . روستاي كهك با حدود 750 خانوار بزرگ ترين اجتماع انساني منطقه است .
مرتفع ترين نقطة اين منطقه قلة كوه و ليجا با بلنداي 3330 متر است و پست ترين نقطة آن در بستر رودخانة قهرود با ارتفاع 1110 متر ( از سطح دريا ) قرار دارد.
قم رود تنها رودخانه اي است كه بهص ورت دائمي از كوههاي لرستان و گلپايگان سرچشمه مي گيرد و پس از گذشتن از يغة غربي ورقة كهك و شرقم به درياچة نمك مي ريزد . سد 15 خرداد در جنوب روستاي دودهك بر روي اين رودخانه احداث گرديده است . آب و هوا در بخش هاي هموار و پست شماي يغه بياباني است . اين اراضي بين كوهستان و بيابان واقع شده و داراي تابستان هاي گرم و خشك و زمستان هاي كم و بيش سرد هستند .
گرم ترين ماههاي سال با ميانگين 31+ و سردترين ماههاي سال در دي ماهب ا ميانگين 5+ درجه سانتي گراد است . ميانگين بارش ساليانه مناطق پست شمالي 140 ميليمتر مي باشد . در بخش هاي ناهموار و بنلد جنوبي ، اب و هواي معتدل كوهستاني با زمستان هاي سرد و و تابستان هاي نسبتا گرم حكمفرماست ، ميانگين ساليانه دما در مناطق جنوبي حداقل 5- و حداكثر 25+ درجه سانتي گراد است و ميانگين بارش ساليانه 250 ميليمتري مي باشد .
چينه شناسي منطقه :
و منطقة كهك بخش كوچكي از پهنة ايران مركي است و در زير پهنة آتشفشاني اروميه – دختر قرار دارد . واحدهاي سنگي منطقه شالم رديفي از سنگهاي پرمين تاتر شيري همراهب ا رسوبات كوارتزي و سنگهي آذرين بيروني و دروني وابستهب ه زمان ترشيري است واحدهاي سنگي منطقه از قديم به جديد به شرح زير مي باشد :
1- پرمين
كهن ترين سنگهاي منطقه متعلق به پرمين است كه تنها در گوشة جنوب باختري گسترش محدودي دارد و همدلي آن با سنگهاي جوان تر به صورت گسله است . اين واحد شامل سنگ آهك دولوميتي و سنگ آهك بلورين ضخيم رويه تا توده اي به رگ خاكستري روشن بوده و بسيار كم فسيل است و زمان اين فسيل ها را به پرمين نسبت داده اند . اين واحد را مي توان معادل سازند جمال دانست .
2- ترياس :
در جنوب روستانينه بر روي سنگهاي كربناته پرمين ، بروتردي از دولوميتهاي بلورين ديده مي شود كه به صورت ضخيم لايه و با رنگ خاكستري روشن مشخص مي باشد همري اين واحد با سنگهاي جوان تر اساسا گسل است اين واحد بسيار كم فسيل است . و بر اساس موقعيت چينه اي و رخساره اي مي توان انرا همانند بخشي از سازند نشريه مربوط به زمان ترياس دانست .
3- ژمواسيك:
اين واحد شامل شيل هاي ماسه اي و يا سيلتي همراهب ا ميان لايه هيا ماسه سنگي به رنگ سبز تيره يا خاكستري تيره و به صورت گسترده اي در اطراف روستاي نينه و شمال خاوري روستاي را ونج بروترد دارد . در جنوب روستيا نينه مرز پاييني واحد شيلي با دولوميت هاي ترياس گسله است تا آن جا كه در اين محل حتي رسوبات قاعده اي ژورايسك در اين محل بروترد ندارد . مرز بالايي ان با يك ناپيوستگي زاويه دار در زير ته نشست هاي كرتاسة زيرين قرار دارد . و از نظر موقعيت چينه اي و رخسارة سنگي اين واحد را مي توان هم ارز سازند شمشك دانست .
نتايج بازديد صحرايي :
كوه سپاه ، واحد gr ( گرانيت – گرانوديوريت ):
اين واحد از توده هاي پنجه ژرف با تركيب اسيدي تشكيل مي شود كه در دو محل : يكي جنوب روستيا دو دهك و ديگري در باختر مزرعه وسن بروترد دارد . بروترد سطحي توده نيمه ژرف دو دهك بيش از 30 كيلومتر مربع است و جايگيري آن در بين واحدهاي سنگي به شكل استوك مي باشد . بافت سنگها در بخش مركزي ستوده از نوع گرانولار همراه با بافت گرافيك و در حاشيه آن از نوع پورفيريتيك است .
كاني هاي اصلي سنگي از نوع فلدسپات آلكان ، پلاژيوكلاز ( آلبيت – اليگوكلاز) و كوارتز و كاني هاي فرعي شامل آمفيبول ، كلينوپيروكسن ، اسفن ، آپاتيت ، زيركن و كاني هاي تيره مي باشد ، بر پايه سنگهاي ميكروسكوپي نام سنگ هاي توده در حد موترو گرانيت تاسينوگرانيت تعيين شده و طبق نمودار ميدل موست تركيب شيميايي ان ها در حد گرانيت تا گرانوديوريت مي باشد . از نظر شيميايي اكثر سنگهاي اين توده ويژگي سري كالكو الكان را دارند . توده نيمه ژرف دو دهك به
وضوح واحد غربي رسوبي- آتشفشاني ائوسن مياني را قطع كرد دگرگون نموده است و بخش جنوبي ان توسط رسوبات كربناته ميوسن اغازي به صورت ناپيوسته پوشيده يم شود در محل سد پانزده خرداد ته نشستهاي سازند قم با يك افق تغريبي چند متري داراي قطعات گرانيتي ( شامل بلور و قطعه سگ ) به صورت پيشرونده بر روي توده قرار دارند و همچنين در جنوب خاوري كوه هندا
در هسته يك طاقديس بخشي از كنگلو مراي سازنده قرمز زيرين بروترد دارد . با توجه به شواهد ياد شده زمان نفوذ اين توده بعد از ائوسن پاياني – اليگوسن آغازي مي باشد . درباختر مزرعه و سف توده نيمه ژرف ديگري بروترد دارد . بافت سنگهاي اين توده ميكرو گرانولار و پورفيرتيك است كه بر پايه بررسيهاي ميكروسكوپي نام سنگهاي توده در حد گرانوديوريت تا كوارتز موترونيت تعيين شده است
2- كهك واحد
اين منطقه شامل پادگانه هاي آبرفتي و مخروطه افكنه هاي جوان دشت است .
اين ته نشست ها شامل مواد آواري سخت نشده يا كمي سخت شده مي باشد كه از فرسايش واحدهاي سنگي قديمي تر به ويژه آبرفت هاي قديمي بوجود آمده اند.
زمين شناسي اقتصادي منطقه :
در محدوده كهك آثار مواد معدني فلزي و غير فلزي به شرح زير مي باشد :
1- مواد معدني فلزي : به ترتيب اهميت منطقه اي به شرح زير مي باشد :
- منگنز :
كاني سازي منگتر با منشا آتشفشاني – رسوبي در بخش شمال يمحدوده در داخل سنگهاي آتشفشاني ائوسن گسترش دارد . از دو كانسار منگنز در اين ناحيه بهره برداري مي شود . يكي معدن سنگتر و نارج در فاصلة 30 كيلومتري جنوب باختري شهرستان قم و 4 كيلومتر جنوب روستاي و نارج و ديگري معدن شاكي . كه در اين معدن ضخامت افق شيلي – توفي منگنز دا در حدود 5 متر و ضخامت عدسي هاي منگنز در حدود 5/0 تا 5/1 متر است و طول افق منگنز دار در حدود 100 متر مي باشد كه به طرف جنوب خاوري با يك گسل خاوري تقريبا خاوري – باختري راست گرد جا به جا و قطع مي شود
سرب وروي :
در اين منطقه كاني سازي سرب و روي عموما بهص ورت رگه اي بروترد دارد اين كانه ها از نوع سولفيد بوده و همراه يكديگر ديده يم شوند ، كاني سازي از نوع اپي ژنتيك و احتمالا در ارتباط با محلول هاي گرم پي آمد توده هاي نفوذي حد واسط ميوسن است . اين كانسارها در چند نقطه مرود بهره بردار يقرار گرفته كه پاره اي از ويژگي هاي آن ها به شرح زير مي باشد :
معدن سرب و روي راونج:
در خاور روستاي راونج در امتداد سيستم هاي شكستگي در لايه هاي اهكي كرتاسه كاني سازي سرب و روي ديده يم شود شكل ذخيره معدني به صورت رگه اي است ، بافت اوليه كاني سازي از نوع بافت پر كننده فضاهاي خالي مي باشد ، پاراژتر كانه سازي شامل كانه هاي الويه گالن اسفاريت پيريت و كالكوپيريت و كاني هاي ثانويه سرويست و انگلزيت است . كاني هاي گانگ شامل كليست و كوارتز و به طور محلي باريت مي باشد اين كانسار به صورت روباز مورد بهره برداري قرار مي گيرد.
معدن سرب و روي شهر سدونه :
اين كانسار غير فعال در 5 كيلومكتر خاوري روستاي شهر سدونه واقع است – كاني سازي سرب و روي به شكل رگه هايي و در ارتباط با دايكهاي اندزيت – بازالتي ميوسن منطقه مي باشد ،
پاراژتر كاني سازي شامل گالن اسفاريت و پيريت مي باشد مي باشد اين كانسار در گذشته بهص ورت زير زميني مورد بهره برداري قرار گرفته است .
آهن
كاني زائي اين عنصر به صورت اكسيد شامل هماتيت ليمونيت و ندرتا مگنتيت است كه بهص ورت رگه هايي در واحدهاي اتشفشاني ائوسن مياني – بالايي ديده مي شود . در 8 كيلومتري خاور روستاي راونج دو معدن متروكه اهن ديده مي شود . پاراژنز كاني سازي در اين معادن از نوع اكسيدهاي اهن و بهص ورت رگه ايي است . در اين معادن كاني سازي اهن با سولفيد سرب ( گالن ) ديده مي شود كه از جمله مي توان به بروترد ان ها در شمال روستاي رحمق و خاور روستاي ميم اشاره كرده . اثار كاني سازي اهن بهص ورت رگچه هاي اوليژيست به ويژه در نزديكي توده هاي نفوذي ميوسن بوفور ديده مي شود .
مس
كاني سازي مس به صورت آثار پراكنده مالاكيت و كالكوپيريت در سنگ هاي اتشفشاني ائوسن و ميوسن ملاحظه مي گردد مالان سازي عموما به صورت رگه هاي كوچم و كم ضخامت بوده و بر اساس رخنمون سطحي ارزش اقتصادي قابل توجهي ندارند كه از جمله مي توان اثار مس در شمال روستاي وشنوه و جنوب باختري روستيا خاوه اشاره كرد .
مواد معدني غير فلزي منطقه
باريت
اين كاني با شكل بلوري تخت بهص ورت مجتمع و توده ايي رگه ها و رگچه هايي را تشكيل مي دهد كه اغلب واحدهاي رسوبي آتشفشاني منطقه را قطع كرده اند . وابستگي خاستگاهي كاني سازي باريت با توده هاي نفوذي ميوسن منطقه موجب تجمع رگه هاي اين كاني در اطراف توده هاي نفوذي گرديده است با توجه به اهميت اقتصادي باريت از دير باز ذخاير معدني منطقه مرود بهره برداري بوده است كه زا جمله مي توان به معادن غير فعال باريت در مناطق جنوبي باختري بيدهند خاور راونج و شمال باختري روستاي بيجگان اشاره نموده تنها معدن فعال باريت منطقه در جنوب مزرعه و سف در كوه گرگ قرار دارد .
گچ
عدسي ها و لايه هاي گچ موجود رد رواخدهاي رسوبي ائوسن مياني بالايي ذخاير شايان توجهي از اين ماده معدني را به وجود اورده كه از گذشته مورد بهره برداري قرار گرفته اند كه زا جمله مي توان به معادن گچ سيمان سپاهان و لردره در جنوب خاور روستاي نيز ارو معادن گچ در جنوب باختري روستيا خلج آباد و كره ميل اشاره نمود .
سنگهاي كرئيني و نما
افق هاي مرمري شده پرمين و ترياسن در گوشه جنوب باختري منطقه پتانسيل قابل توجهي راب ه عنوان سنگ چيني دارا هستند سنگ اهك هاي سازند قم با رنگ ظاهري كرم و صورتي براي سنگ نما قابل بررسي است . توده هاي نفوذي گرانيتي ، گرانوديوريتي و ديوريت گابرويي موجود در منطقه ني زدر مناطقي كه تكتونيك كمتري را تحمل نموده و برش دهي مناسب داشته باشند به عنوان سنگ تزئيني قابل بررسي هستند . همچنين بروترد گسترده سنگهاي تراورتني در بخش هاي مختلف منطقه به ويژه در اطراف روستاي ابگرم به عنوان سنگ تزئيني قابل بررسي هستند .
گارنت
در جنوب خاوري روستاي شهر سدونه در محل تماس توده توناليتي كوارتز ديوريتي ميوسن با سنگ اهك هاي سازند قم يك زون اسكارن تشكيل دشه كه بيشتر از مجموعه بلورهاي گارنت قهوه اي رنگ گروسولاريت و ميازن كمتري اپيدوت تشكيل شده است . اين زون كه بيش از 80 درصد ان را گارنت تشكيل مي دهد به خاطر ذخيره و درجه خلوص بالا و استخراج اسان به عنوان ماده اوليه ساينده قابل بررسي است .
« منطقه قم»
موقعيت جغرافيايي
ناحيه مورد بررسي در مختصات جغرافيايي /30 ، o 50 تا /00 ، o 51 طول خاوري و /30 ، o 34 تا /00 ، o 35 عرض شمالي واقع شده است .
قم تنها شهر مهم اين ناحيه است و سرتاسر گستره محدوده نقشه ، در استان قم جاي دراد . روستاهايي به نسبت فراوان در اين ناحيه يافت يم شوند كه بيشترشان بدليل بي آبي و نبود امكانات بهداشتي ، به صورت متروكه در امده اند از روستاهاي قابل ذكر مي توان انجيلاوند بالا ، تراز ناهيد ، گازرون ، طغرود و خور اباد را نام برد .
منابع آبي ناحيه مورد بررسي ، شامل رودخانه هيا قره چاي و قم رود است كه دنباله ان هاب ه درياچه نمك در چهار گوش آران مي ريزد .
آب و هواي قم به نسبت گرم و خشك است و بيشترين درجه حرارت در تابستان ها 43 درجه بالاي صفر و كمترين ان ها در زمستان ها 10 درجه زير صفر است ( حداقل متوسط ميانگين ) ميازن بارش ساليانه قم نزديك به 122 ميلي متر است كشاورزي ناحيه بسيار ناچيز است و بيشتر با اب چاههايي كه در ابرفت هاي ناحيه حفر شده اند آبياري مي شوند . زراعت ناحيه ، به طور عمده ابي است و از محصولات آن گندم ، جو ، پنبه ، سبزيجات و از درختان ميوه ان انار توت و انگور اهميت دارد . راه اسفالته و راه اهن قم – تهران ، قم – كاشان ، قم – اراك ، و راه اسفالته قم – كازرون و نيز جاده هايي درجه 2 و 3 از راههاي ارتباطي محدوده مورد مطالعه هستند .
از ديدگاه ريخت شناسي قسمت شمال خاوري ناحيه را بخشي از درياچه حوض سلطان پديد اورده است . اين درياچه به طور يكي 120 كيلومتر مربع گستره دارد و پست ترين محل آن نزديك به 750 متر از سطح دريا بلندي دارد .
رشته كوههاي جنوب باختري ناحيه ، از ان شمار كوه يزدان با بلندي 1630 متر از سطح دريا از نواحي بلند اين محدوده است شهر قم 920 متر از سطح دريا ارتفاع دارد و در جنوب خاوري جاي گرفته است در باختر اتوبان قم راستاي ارتفاعات دو چاه ، كمر كوه و تپه هاي زبرون در جنوب باختري ناحيه خاوري – باختري است ولي بلندي هاي جنوب خاوري ناحيه از جمله كوه سفيد ، نرداقي ، خصرو كلاه قاضي و نيز بلندي ها و تپه ماهورهاي شمال ناحيه راستايي نزديك به شملا باختري – جنوب خاوري دارند . اين ناهمواريها توسط دشتي گسترده ، كه مسير رودخانه هاي قم رود و قره چاي است از هم جدا شده اند .
رودخانه قم رود از زرد كوه بختياري سرچشمه مي گيرد و پس از دريافت شاخه هايي ، در جنوب ناحيه به درياچه نمك مي ريزد . گستره حوضه آبريز ان 10230 كيلومتر و ميانگين دبي ساليانه ان ها 8/5 متر مكعب در ثانيه است .
همچنين رودخانه قره چاي از سراب هاي هفت عمارت بلاغ جك عباس اباد و پنجه علي ار منطهق سربنداراك سرچشمه مي گيرد . و با گذشتن از جنوب ساوه و نواحي شمالي منطقه در ناحيه اي به نام پل دلاك با رودخانه قم رود يكي مي شود و به درياچه نمك مي ريزد .
زمين ريخت شناختي منطقه
سنگهاي اتشفشاني و سنگ اهك هاي اليگو ميوسن و كنگلومراي پليوسن تپه ماهورها و كوه هيا يغه شمالي ناحيه را با راستاي شمال باختري جنوب خاوري پديد اورده است . نيمه جنوبي ناحيه قم از يكسري ناوديس ها و طاقديس ها با دامنه هايي با شيب ملايم تاتند پديد امده است . مناطق برجسته را سازند قرمز بالايي در كوه يزدان پديد اورده است و سنگ اهكهاي ستيغ ساز سازند قم از نظر بلندي پس از ان به شمار مي رود .
رديف هاي ولكانيك موجود دريغه شمالي ناحيه در مجموع بلنديهاي متوسطي را پديد اورده اند سنگ هاي رسوبي و اذر اوراي ائوسن بلندي كم و شيب توپوگرافي ملايمي دارند وب خش هايي از سازند قم و نيز بخ شهاي دارني سازند قرمز بالايي و زيرين دره ساز و زود فرساي هستند.
در نواحي باختر كوه نمك جاي دارد كه يكي از گنبدهاي نمكي است كه بيش از 200 متر از سطح دريا بلندي دارد . اين گنبد بر روي محور طاقديس واقع است و بر روي كناره هاي جنوبي ان گدازه انذريتي جاي دارند و به گمان بر اثر وزن خود انحلال نمك و حركت گنبد نمكي به صورت چندين بلوك جدا از هم شكسته شده است.
موقعيت ناحيه قم در زمين شناسي ايران :
قم از ديدگاه زمين شناختي ساختاري در زون ايران مركزي و بخشي از نوار اتشفشاني اروميه دختر جاي گرفته است و در اين محدوده سنگهاي رسوبي اذرين و اذر اولري سنوزوئيك بروترد دارند و كهن ترين سنگهاي پديد امده در اين ناحيه مربوط به فعاليت اتفشفاني دوره ائوسن پسين است . رديف هاي ولكاليك و اذر اوري ائوسن پسين به طور عمده در نيمه شمالي ناحيه قم و باراستاي شمال باختري – جنوب خاوري جاي دارند و از شمال باختري تا كوههاي ازارات در تركيه ادامه دارند و از جنوب خاوري قسمت هايي از زون ايران مركزي را در بر مي گيرد .
چينه شناسي منطقه :
ائوسن پسين (Eu)
در برگيرنده سنگهاي اتشفشاني بازيك تا اسيدي همراهب اس نگ هاي اذر اوراري مارن ماسه سنگ و شيل است حجم و وسعت بخشهاي اتشفشاني به مراتب بيشتر از بخشهاي رسوبي است . رديف هاي اتشفشاني رسوبي ائوسن پسين نزديك به 282 كيلومتر مربع از بخش هاي شمالي محدوده مورد نظر را در بر مي گيرد . ارتباط حد زيرين ان با واحدهاي قديمي تر پوشيده و بر روي مرز بالايي ان ها ( كوه گلستان ) با ناپيوستگي فرسايشي سازند قرمز زيرين جاي دارد .
در مطالعه مقاطع نازك نمونه هاي سنگي واحد Eu اغلب انذريت ها به شدت اكسيد شده و اكسيد اهن 25-20 درصد ان را فرا گرفته است
زمين شناسي اقتصادي منطقه قم
قم از نظر پتانسيل مواد معدني به دو بخش فلزي و غير فلزي به شرح زير تقسيم مي گرددك
بخش فلزي
كاني هاي مس
اني كاني سازي نزديك به 35 كيلومتري باختر قم در رديف سنگهاي انذريتي پورفيري و سنگهاي اذر اواري و توفي ائوسن بالا است و به ظاهر اهميت اقتصادي دارد . كاني سازي شامل گالن كالكوسيت مالاكيت و ازوريت در گانگي از مواد كربناتي است .
بخش غير فلزي
باريت
در امتداد گسل كوشك نصرت رگه هاي خرد شده پر شماري از باريت به صورت ترانشه هاي متروكه رخنمون يافته است و چنين مي نمايد كه باريت از نوفذ محلول هاي هيدرونرمال در شرايط اكسيدان با نگرش به پرمايه بودن محلول هاي گرمايي از انيون هاي سولفوره و در موارد بسياري با شستشوهاي كاتيون Ba+2 از درون سنگهاي اتشفشاني ائوسن به طور مستقيم باريت را درون سنگهاي اذرين بر جاي گذارده باشد .
گچ
نهشته هاي گچ دار به صورت ژيپس يا شايد ايندريت در بخش هايي از سازند قم و نيز بخش زيرين سازند قرمز بالايي در باختر و به صورت گنبد گونه اي در جنوب قشلاق دو چاه در بخش زيرين سازند قرمز زيرين رخنمون يافته اند .
نتايج بازديد صحرايي
سازند قم :
اين واحد در يغه جنوبي قم از گسترش زيادي برخوردار است و در برگيرنده سنگ اهك مارن ماسه سنگ شيل و گچ و در برخي نقاط سنگهاي اتشفشاني است سازند قم داراي پوسته هاي دو كفه اي مرجان خار پوست و شكم پايان است مرز زيرين سازند قم با ناپيوستگي بر روي انباشته هاي سازند قرمز زيرين جاي دارد و خود بگونه پيوسته و هم شيب توسط سازند قرمز بالايي پوشيده
شده است . در مطالع مقاطع نازك نمونه هاي سنگي مناطق خور اباد دو چاه كمركوه دوبرادر سن سازند قم به طور كلي از اليگوسن بالايي تاميوسن پاييني تعيين شده است ولي به سوي جنوب خاوري روستاي خور اباد سن سازند قم از ميوسن زيرين اغاز مي شود و به ميوسن مياني پايان مي پذيرد .
گنبد نمكي كوه نمك قم
در شمال باختري قشلاق دو چاه و در روي محور تاقديس البرز جاي دارد . منشا نمك به طور عمده از ائوسن بالايي اليگوسن و حتي اليگوسن – ميوسن ( در سير صعود مواد تبخيري است . از آنجاي يكه گنبد نمكي قم سازند قرمز بالايي را قطع نموده است و هم اكنون فعال است پس سن جايگري ان جوان تر از دوره ميوسن است . و همچنين در جنوب قشلاق دو چاه ( معدن نمك يزدان ) گنبد نميك كوچكي نيز ديده مي شود .
تاقديس دو چاه :
اين تاقديس در باختر قم و جنوب كوه نمك رخنمون دارد . محور ان خاوري – باختري است و به سمت شمال تحرب دارد . يال شمالي ان قائم تا برگشته و شيب آن به سوي جنوب است . اين طاقديس داراي پلانچ دو گانه است كه دماغه باختري ان در كوه ميل بگونه يك پلي كلينال ( قارچي ) است كه يال دو طرف ان برگشته است و دماغه خاوري ان گسله است . يال جنوبي تاقديس توسط گسل طولي دو چاه قطع شده است ، انچنان كه بقاياي خرد شده ان در طول گسل رخنمون يافته اند .
نمك
در پيكر گنبد گونه اي در جنوب قشلاق دو چاه ( معدن نمك يزدان ) و كوه نمك قم و خنمون يافته اند در تجزيه كامل نمونه نمكي كوه نمك قم مواد و عناصر زير بر حسب درصد مشخص شده اند . مواد نامحلول 13/3 ، كلر 79/54 كلسيم 66/2 ، سولفات 10/3 ، سديم 25/35 ، پتاسيم 02/0 و L.O.I در 650 درجه 64/0
زئوليت
زئوليت ها كه از سيليكات هاي ابدار نوع دار بستي شمرده يم شوند ، در برخي از نمونه هاي مطالعه شده زئوليت ( اناليسم ) جانشين فنوكريست هاي پلاژيوكلاز شكل دار تا كي شكل دار شده است .
اهك
در جنوب كمر كوه و باختر كوه نرداقي و يال جنوبي به منور تهيه اهك زنه پودر سنگ و سنگ لاشه استفاده مي شود .
شن و ماسه
ته نشستهاي دوره پليوسن در جنوب نرداقي و يال جنوبي تاقديس باختري البرز از لحاظ ذخيره شده و ماسه در خور توجه است .
رس : در شمال شهر قم ( امتداد رودخانه قم رود و نيز حوالي جمكران بخشي از كفه هاي رسي به صورت نهشته هاي ريزدانه رس دار است . كه از ان ها براي آجر پذي بهره برداري مش ود .
سنگ لاشه :
از سنگهاي اتشفشاني در باختر پادگان شهيد مصطفي خميني و سنگ اهك بخشي (a) سازند قم در جنوب خاوري روستاي باقر اباد به عنوان سنگهاي قابل مصرف در راهسازي استفاده يمش ود .
كاني هاي زينتي :
در جنبو درياچه حوض سلطان ، در انذريت هاي شيشه اي كوارتز به صورت بلوري و بي شكل رشد كرده و از انواع ان به عنوان كاني هاي زينتي بهره برداري مي شود .
نفت و گاز طبيعي
در حوالي محور تاقديس خاوري البرز كه در سال 1335 توسط شركت ملي نفت به عمل امد و فوران نفت و پي امد ان استخراج گاز در منطقه سراچه گرديد.
« منطقه كردان »
اين منطقه در نقشه يكصد هزار كرج در شمال غري منطقه كرج واقع شده است و در محدوده كردان رودي جاريست به نام رودخانه كردان در اين محدوده مخروطه افكنه هاي يغه بلند در دامنه برخي از كوهها ديده مي شود
از نظر موقعيت جغرافيايي استان تهران شهرستان ساوجبلاغ منطقه كردان دهستان برغان
از نظر موقعيت زمين شناسي در منطقه البرز مركزي دامنه جنوبي رشته كوههاي البرز قرار دارد .
البرز از رشته كوههاي مهم ايران است و روند ان شرقي – غربي است . از اواخر پالئوسن مربوط به دوران سنوزوئيك به صورت چين خوردگي مرتفع كه داراي لايه هيا رسوبي و سن هاي مختلف است . از پركامبرين قاتونهاي سبز كرج و ابرفتهاي سازندها به نام ابرفت تهران مطرح است .
سازند بالايي – شيل كندوان ترف بالايي - شيل اسارا توف مياني شيل زيرين است.
آقاي اشتئكلين و .. درباره سازند كرج كار كرده و آن را متفاوت با دامنه هاي جنوب دانسته است به دليل ساختار زمين شناسي ان به حركت هاي لايه ها بر روي هم با زاويه شيب كمتر از 15 درجه دارد و به ان راندگي مي گوييم . و باعث شد كه لايه هاي رسوبي سن هاي قديمي تر بر روي جديد تر قرار بگيرند .
البر به دليل اينكه از نظر محيط رسوبي نشان داده كه يك محيط رسوبي كم عمق تا عميق است .
سازند كرج تحت تاثير فرايندهاي اتشفشاني زير دريايي رسوبات مناطق كم عمق هم در اين منطقه است .
از نظر زمين شناسي جنوب البرز را متفاوت زا ايران مركزي است . ولي فعاليت هاي اتشفشاني زير دريايي نشان داد كه در ايران مركزي هم است و تفاوتهاي اين قسمت را براي ان قائل نشدند .
رودخانه كردان يك رودخانه دائمي است . از نظر تقسيمات رودخانه اي فصلي به حساب مي ايد به هيمن علت اين منطقه توريستي است . پادگانه هاي ابرفتي است اين منطقه تراكت ابرفتي است .
علل تشكيل تراكت :
از عوامل مهم تشكيل تر است تكتونيك است و هر منطقه كه دچار up lift بشود بوجود مي ايد .
در رودخانه ماندري وقتي بخشي از ان كنده مي شود در بخش محدب رسوبگذاري ايجاد مي شود . البرز مدام در بالا آمدن است ( ايزوستازي ) كه به ان عامل تغيير فاز مي گويند .
عامل ديگر تشكيل تر است تغييرات آب و هوايي است پر آب و كم آب رودخانه
عامل ديگر اتشفشان است ريزش اگر مانعي جلوي رودخانه را بگيرد . ردودخانه اب ان را سد مي كند و در ان رسوبگذاري و تخريب ايجاد مي كند و سطح اب پايين مي رود .
( دولوميت سلطانيه – شيل چپچكو – توف سبز كرج – ماسه سنگ لالون و زاگون در كنار رودخانه بوده كه نشاندهنده سازنده هاي بالا دست است .
طاقديس ها كمتر تاثير تكتونيكي بوده و بسيار شديد .
منطقه روستاي اغشت
دره ها كاملا تنگ و u شكل است كه عميق تر است . اگر سازندها خشك باشد دره V شكل مي شود .
سازند كرج كاني اهن و منيزيم دارد و رسوبات ان تيره رنگ است . رس و كلريت باعث سبز شدن توف شده ضخامت ان 3300 متر است . و مقطع تيپ ان در كرج است.
تجمعاتي از خاكسترهاي اتشفشاني و درصدي از ماسه سنگهاي جوش خورده اتشفشاني به نام الگومرا را بوجود مي اورد . و نوع فرسايش ان پوست پيازي است . هوازدگي ان بيشتر فيزيكي است و خاكهاست است و فرسايش ان شبه كردي است .
سفر دوم
منطقه دو چاه كوههاي دو چاه جاده گاذران سفر قم
در حرفه ايران مركزي تحت تاثير كوهزايي كه تا سه البرز بالا امده و باعث شده كه اب به سمت قم پيشروي داشته باشد كه باعث تشكيل حرفه قم شده فعاليت ان كرتاسه بالاي است كه در زمان اقدسن فعاليتهيا اتشفشاني بوقوع پيوسته تشكيل اذر اواري و دايك و توده نفوذي خرد شده فراوان است .
در همين فعاليتها ما يكسري رسوبات تخريبي و تبخيري منطقه كم عمق داريم كه براي بخش هاي ان مثل نمك وسيلت به نام تشكيلات قرمز پاييني است .
پيشروي آب بر روي آن بوده كه تشكيلات قم بيشتر از اهك و شيل است . و رسوبات منطقه كم عمق و عميق است و فسيل فراميني فر و اسكوترها از فسيل هاي اهكها است . دو كفه اي ها تشكيلات قم سن ان اليگوني و ميوسن است . بعد از رسوبگذاري ان دوباره در اثر فعاليت
كوهزايي يا تكتونيكي پسروي در اين مطنقه اتفاق مي افتد و در انتهيا ميوسن ما با تشكيل يكسري رسوبات تخريبي و تبخيري كه نشان از رسوبات قاره اي است بر روي حرفه قم تشكيل يم شود به نام قرمز فوقاني و يكسري لايه هاي نمكي در ان تشكيل شده و به صورت قارچ حركت كرده و كوه نمك را بوجود اورده است .
