بخشی از مقاله
نشان دادن ارزش و اهميت روابط انساني مديران با دبيران در محيط‌هاي آموزشي
فصل اول
- پیش گفتار
- مقدمه
- بیان مسئله
- ضرورت واهمیت موضوع
- تعیین موضوع
- اهداف تحقیق
- سوالات مورد پژوهش
- فرضیه ها
- تعاریف عملیاتی واژه ها
- پیشینه تحقیق
- موانع ومحدودیت ها
پیشگفتار:
مدیریت از ارکان هر سازمان و جامعه است. مدیریت آموزشی و به تبع آن مدیریت مدرسه در بین سایر مدیریت ها از جایگاه ویژه ای برخوردار است. اگر معتقد باشیم تمام سازمان ها و موسسه های دولتی و غیر دولتی از بروندادهای آموزش و پرورش بهره می گیرند و آموزش و پرورش تأمین کننده نیروهای انسانی آنها است و اگر بپذیریم که آموزش و پرورش یکی از عوامل اصلی در پرورش ابعاد مختلف وجودی انسان است و اگر ایمان داشته باشیم که آموزش و پرورش هر جامعه در رأس همه مسائل آن است مدیریت آموزشی نیز با همان منطق جایگاه مهمی در توسعه و بهسازی جامعه دارد. اگر مدیران آموزشی یک جامعه دارای دانش و مهارت های کافی باشند بدون تردید نظام آموزش و پرورش نیز از اثر بخشی و اعتبار والایی برخوردار خواهد بود.
امروز آموزش و پرورش به مدیرانی که تنها وظیفه آنها ثبت نام، محول کردن کلاس های درس به معلمان، حفظ پرونده های تحصیلی، فراهم کردن لوازم و وسایل محیط آموزشی و یا توسعه و نگهداری ساختمان مدرسه باشد احتیاج ندارد،- گر چه انجام این امور در محدوده مدیریت مدرسه لازم است ولی از دیدگاه مدیریت آموزشی صد در صد واجب نیست. – بلکه به مدیران اثر بخش نیاز دارد. مدیرانی که در همه جا حضور فعال داشته باشند، حلال مشکلات باشند و به زیر دستان خود مشکل گشایی را یاد دهند، بطور دقیق بدانند هر یک از کارمندانشان چه توانایی ها، استعداد ها و تا چه اندازه به کار علاقه دارند. مدیرانی که بتوانند روابط خود را با زیر دستان تنظیم نمایند و از مهارت های انسانی بهره کافی ببرند.
آشنایی مدیران با دانش روابط انسانی و کاربرد آن در موقعیت های آموزشی که مهارت انسانی نامیده می شود، برای مدیران اثر بخش امری لازم و ضروری است. «گریفیت» در این باره می گوید: « بیشترین ارزش مهارت انسانی به مدیران مدارس تعلق دارد زیرا شغل شان ایجاب می کند که با افراد، ارتباط های رودررو داشته باشند.» (بخشی، خداداد، مترجم، 1374، ص 20). متاسفانه علی رغم اهمیت مهارت های انسانی در مدیریت مدارس، تحقیقات زیادی نشان داده است که مدیران مدارس توانایی برقراری ارتباط انسانی با دانش آموزان و معلمان ندارند.
علاقه بند (1364) در تحقیقات خود درباره مسائل و مشکلات مدیران مدارس نشان داد مدیران نسبت به وظایف حیطه نظارت خود شناخت کافی ندارند و از برقراری ارتباطات انسانی با دانش آموزان و معلمان و اولیا ناتوان هستند. (علاقه بند، علی، 1364، ص 355).
با توجه به مطالعات انجام شده چنین برمی آید که متاسفانه غالباً به مهارتهای انسانی اهمیت چندانی داده نمی شود .بنابراین شایسته است که مدیران مدارس بیش از پیش با این مهارتها آشنایی پیداکنند تا بتواند به وسیله آنها برمسائل ومشکلات انسانی غلبه یابند نه اینکه بازهم از همان شیوه های سنتی گذشته پیروی نمایند .
مقدمه:
مهمترين استراتژي هر سازمان و يا هر جامعه منابع انساني است. جوامعي در بلند مدت قرین موفقيت خواهند شد كه بتوانند منابع انساني خود را بطور صحيح پرورش دهند. نيروي انساني در سازمانهاي اجتماعي مهمترين منبع سازماني به شمار مي‌رود. مديريت و رهبري از اركان سازمان و جامعه است. مديريت آموزشي در بين ساير انواع مديريت‌ها از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. اگر آموزش و پرورش هر جامعه در راس همه مسائل جامعه باشد مديريت آموزشي نیز با همان منطق جايگاه مهمي در بهسازي و توسعه جامعه دارد. (کیمبل وایلز.طوسی مترجم، 1370)
ارتباطات ميان فردي، همچون اشكال ديگر رفتار انسانها، مي‌تواند در دو حد غايي بسيار اثربخش و بسيار غيراثر بخش مطرح شود. به احتمال بسيار فراوان، هيچ رفتار متقابل انساني نمي‌تواند كاملاً موفقيت‌آميز يا كاملاً شكست خورده و ناكام باشد. مي‌تواند بهتر شود و در مقابل،احتمال بدتر شدن آن نيز مي‌رود. به عبارت ديگر مفهوم نسبيت در رفتارهاي انساني و بالمآل در ارتباطات ميان اشخاص كاملاً حكم فرماست.در كل مي‌توان گفت، اثر بخشي ارتباطات ميان فردي شامل دو بُعد است اول بعد عمل گرايانه كه در اينجا اثربخشي ارتباطات متوجه دستاورد و موفقيت رسيدن به اهداف و خواسته‌هاي ارتباط گيرنده يا فرستنده پيام است.بُعد دوم خشنودي شخص است كه در اين مورد اثربخشي كنش ارتباطي به لذت و شخصي كه از آن براي دست اندركاران ارتباط حاصل مي‌شود
مرتبط مي‌شود. بايد در نظر داشت با توجه به اين تقسيم‌بندي نبايد تصور شود كه اين ابعاد همواره از يكديگر منفك بوده و هر كدام جداگانه عمل مي‌كنند. اغلب خشنودي يك نفر از كنش ارتباطي موكول به اين است كه چقدر به اهداف خود رسيده و به چه ميزان از آن فاصله دارد. از سوي ديگر مي‌توان گفت بسياري از مواقع رسيدن به اهداف و احساس موفقيت، مبتني بر سطحي از رضايت است كه كنش متقابل حاصل شده است. شايد يكي از دشوارترين جنبه‌هاي كيفي
ارتباطات توانايي به كارگيري همدلي در يك رابطه متقابل است به اين معني كه آغازگر فراگرد ارتباطي توانايي درست ارائه همدلي به ديگري را داشته باشد.
همدلي يعني احساس كسي را درك كردن به گفته بك رچ( Balk rach) همدلي يعني: توانايي يك فرد است كه به گونه‌اي تجربي دريابد كه فرد ديگري چه تجربه‌اي در يك لحظه موعود و در يك چارچوب مشخص و با توجه به نظر خويشتن دارد.
اگر ما توانايي همدلي با ديگران را بيابيم بي‌شك در وضعيتي خواهيم بود كه آنان را درك كنيم. درك توام با همدلي انسان را قادر مي‌سازد كه خود را با شرايط ارتباطي كاملاً وفق دهد و بداند كه چه بايد بگويد، چگونه بايد بگويد و چه زماني بگويد، چه زماني ساكت باشد. به هنگام همدلي نيازي به عرضة و ارائه
احساس بيگانه نيست مثلاً لزومي ندارد كه شادماني فرد مقابل را عيناً از خود بروز دهيم و يا غم او را آن گونه كه هست از خويشتن نشان دهيم آنچه بايد به فرد مقابل انتقال دهيم و در فراگرد ارتباطي ما تاثير فراوان دارد اين است كه به او بفهمانيم احساس او را درك مي‌كنيم و براي آن ارزش و احترام قائلیم. يك رابطه ميان فردي و قابل اتكاء بايد در يك فضاي حمايتگرانه شكل بگيرد زيرا يك ارتباط ميان فردي باز و همدلانه نمي‌تواند در يك فضاي توام با هراس و تهديد دوام يابد و به زودي به دشواري و گستگي كشيده مي‌شود. يك ارتباط ميان فردي موثر زماني رخ مي‌دهد كه از مثبت‌گرايي نسبي بهره‌مند باشد كه اين مثبت گرايي در يك
ارتباط ميان فردي به سه جنبه تكيه دارد. اول، ارتباط ميان فردي زماني به درستي شكل مي‌گيرد و پرورش مي‌يابد كه احترام مثبت و معيني براي خويشتن در نظر داشته باشيم دوم اينكه ارتباطات ميان فردي زماني شكل مي‌گيرد و به بالندگي نزديك مي‌شود كه احساس خوشايند خود را نسبت به فرد مقابل منتقل كنيم به عبارت ديگر فقط كافي نيست كه ما نسبت به كسي احساس خوشايندي داشته باشيم بلكه بايد اين احساس را به ديگران منتقل كنيم. سوم اينكه يك
احساس مثبت و خوشايند در مورد وضعيت عمومي حاكم بر ارتباطات، براي تعامل،يا ميان كنش اثربخش بين دو يا چند نفر مهم و حياتي است. بايد در ارتباطات ميان فردي رياست يا خط مشي خاصي وجود داشته باشد كه از طريق آن به شناسايي ويژگيهاي فردي طرفين ارتباط دست يافت نكته‌اي كه حائز اهميت است اين است كه طرفين ارتباط در نظر داشته باشند كه هر دو انسان هستند و موجوداتي گرانبها و هر يك داراي خصيصه‌اي هستند كه به نوبة خود مي‌تواند براي ديگران بسيار ارزشمند باشد.( فرهنگی ، 1382، ص 120-117)
بيان مسئله
در آموزش و پرورش نقش مدير بسيار حساس، مهم و چشمگير است و سنگيني كليه مسئوليتها و به حركت درآوردن چرخش مدرسه را به نحو احسن بر عهده دارد. يكي از وظايف مهم مديريت توسعه و گسترش روابط حسنه بين خود و كاركنان مي‌باشد كه منجر به كارآيي و پويايي سازمان و رضامندي اعضا مي‌شود. نقش اساسي يك مدير تقويت و تحكيم شخصيت انسانها و حمايت و همكاري و ايجاد انگيزش در افراد است. مدير بايد به طريقي منطقي به برقراري روابطي صحيح با توجه به شخصيت و نقش هر فرد اقدام كند و با كوشش در از بين بردن موانع احترام و توجه به معلمان و تشريك مساعي با آنان سبب آرامش خاطر
معلمان گردد. حرمت و شان انسان بايد در محيط كار احياء و حفظ شود نه اين كه انسانها به مثابه ابزاري در خدمت توليد و بهره‌وري بيشتر قرار گيرند.
امروزه بهبود کیفیت در زمینه هایی مثل صنعت وتولید ، بهداشت و آموزش وپرورش یک ضرورت محسوب می شود .درقلمرو آموزش وپرورش به دلایلی نظیر کاهش روز افزون بودجه ها ، پائین بودن سطح دانش ومهارت دانش آموختگان وپافشاری مردم ودولتها برای بازسازی یا بهسازی نظام های آموزشی توجه به کیفیت اهمیت پیداکرده است .
کیفیت در آموزش بهره وری از قابلیت ها واستعدادهای دانش آموختگان وبالابردن سطح دانش وآگاهی آنها باتوجه به استاندارهای جهانی .
مدیریت منابع انسانی ایجاد پرورش وحفظ سرمایه های انسانی برای دستیابی به اهداف است وچون مدیران یک سازمان با تلاشهای سایر افراد به هدف خویش می رسند باید از دانش مدیریت منابع انسانی شناخت کافی داشته باشند .
به طوركلي مديران بايد به ارزش شخصيت هر فرد در مدرسه احترام گذاشته و ضمن رعايت قوانين و مقررات و امور رسمي مدارس ،زمينه‌هاي رشد و شكوفايي و رضايتمندي معلمان و دانش‌آموزان را فراهم كند. اين تحقيق به دنبال اين است كه بداند شاخص‌هاي مديريتي در منابع انساني در محيط آموزشي بر كيفيت كار دبيران تاثيرگذار است و همچنين بداند آيا رفتار مديران در برخورد با دبيران در آموزش و پيشرفت دانش‌آموزان تاثيرگذار مي‌باشد.
يافته‌هاي اين پژوهش مي‌تواند در كار آموزشي و بالا بردن كيفيت آن موثر باشد.
ضرورت و اهميت موضوع:
پرداختن به حوزه‌هاي حساس علوم انساني و اجتماعي نياز اصلي جامعه بشري حال حاضر مي‌باشد كه انتخاب موضوع و انجام پژوهش را طلب مي‌كند. ضعف‌هاي فردي و اجتماعي در ايجاد ارتباط، فقدان مهارت شناخت از يكديگر، داشتن گيرنده‌ها و فرستنده‌هاي انساني ناكارآمد.
تفاوت دنياي امروز با گذشته در اين است كه امروز پيشرفت فناوري به قدري سريع است كه دگرگوني‌هاي اجتماعي به پاي آن نمي‌رسد و نتيجه بي‌امان پيشرفت فناوري اين است كه انسان امروز به طور بي‌سابقه‌اي در جستجوي معناست در حسرت معاشرت،عطش معنويت دارد. عاشق روابط عميق انساني است. به طور كل دانش روابط انساني روي موضوعاتي همچون روحيه، رهبر، انگيزش، ارتباطات، تصميم‌گيري مشاركتي، سازمانهاي غيررسمي، نيازها، پويايي گروهي و مديريت دموكراتيك و بالاخره رفتار سازماني تكيه و توجه دارد.
مدارس محیط های انسانی هستند که بیش از هر سازمان دیگری با انسانها سروکار دارند .توجه به انسانها وتحقق یکی از اهداف آموزش وپرورش که همانا روابط انسانی مطلوب دربین افراد می باشد ، مدیرانی می طلبد که از مهارتهای انسانی برخوردار باشند هر چند مهارتهای دیگر از جمله مهارتهای فنی ومهارت ادارکی برای مدیران لازم است ولی آنچه درتمام سطوح مدیریتی اهمیت دارد مهارتهای انسانی می باشد .
کارائی واثر بخشی مدیریتی به ویژه درصنایع فرهنگی درگرو بهره مندی از مهارتهای ارتباطی است ویک مدیر باید از فنون مدیریت منابع انسانی استفاده کند وفقط به این اکتفانشود که آنها رابلد است .
اهداف تحقيق:
روابط انساني و تعليم و تربيت دو مقوله جدانشدني هستند و هدف آنها رساندن انسانها به تعالي است و هدف اين پژوهش نشان دادن ارزش و اهميت روابط انساني مديران با دبيران در محيط‌هاي آموزشي و تاثير آن بر كاركرد دبيران مي‌باشد و تاثير اين تعامل بر كيفيت آموزش در كشور مي‌باشد.
مديران آموزشي مسئوليت سنگيني نسبت به برقراري روابط انساني سالم و مثبت دارند آنها ضمن آن كه بايستي از سلامت فكر و بهداشت رواني بهره‌مند باشند در عين حال بايد بكوشند كه موجبات رضايت شغلي معلمان در نتيجه افزايش كارآيي آنان را فراهم سازند.
طرح سوالات مورد پژوهش:
1- آيا رفتار مديران با دبيران در امور تدريس تاثير دارد؟
2- آيا رفتار خوب و مناسب مدير بر اساس شاخص‌هاي مديريت انساني باعث بالا رفتن رندمان كاري دبيران مي‌شود؟
3- آيا رفتار ناشايسته و به دور از شاخص‌هاي مديريت انساني باعث دلسردي دبيران از كار مي‌شود؟
4- آیا بهره مندی مدیریت از مهارتهای ارتباط انسانی در بهره وری وکارایی مدیریتی او موثراست
فرضيه‌ها:
فرضیه های اصلی :
1-بین شاخص های مدیریت منابع انسانی و کیفیت آموزشی رابطه وجود دارد
2- به نظر می رسد شاخص های مدیریت منابع انسانی در آموزش و پرورش منطقه 15 در حد مطلوب رعایت نمی شود
فرضیه های فرعی :
1- بین تحصیلات و اعتقاد به تاثیر شاخص های مدیریت منابع انسانی بر کیفیت آموزشی رابطه وجود دارد
2- بین جنسیت و اعتقاد به رعایت شاخص های مدیریت منابع انسانی و کیفیت آموزشی رابطه وجود دارد
3- بین سابقه خدمت در اعتقاد به رعایت شاخص های مدیریت منابع انسانی و کیفیت آموزشی رابطه وجود دارد.
روش تحقیق :
روش تحقیق دراین پژوهش در دو سطح کتابخانه ای ومیدانی انجام شده است .
تعاريف عملياتي واژه‌ها:
ارتباط: واژه‌ارتباط(communi cution) از ريشه لاتين(communis) به معناي اشتراك گرفته شده است اين كلمه در زبان فارسي به صورت مصدر عربي باب افتعال به كار مي‌رود كه در لغت به معناي پيوند دادن و ربط دادن و به صورت اسم مصدر به معناي بستگي، پيوند، پيوستگي و رابطه كاربرد دارد. پژوهشگران ارتباطات ميان واژه ارتباط به معناي مفرد و واژه ارتباطات به معناي جمع تفاوت قائل‌اند.
ارتباط عبارت است از فن انتقال اطلاعات و افكار و رفتارهاي انساني از يك شخص به شخص ديگر است به طور كلي، هر فرد براي ايجاد ارتباط با ديگران و انتقال پيام‌هاي خود به آنها از وسايل گوناگون استفاده مي‌كند. ارتباط، در واقع هماهنگ شدن فرستنده و گيرنده در رابطه با يك پيام ويژه است.(ويلبرشرام) ارتباط را به مفهوم كنش متقابل اجتماعي بر اساس پيام است.(جرج جرنير)
كلمه ارتباطات به صورت جمع، در علوم ارتباطات به معناي مطالعه پيرامون ابزار و لوازم فني اين پديده به كار مي‌رود حال آنكه معناي، اين واژه به صورت مفرد بيانگر فرآيندي است كه در آن، پيام از پيام دهنده به پيام گيرنده منتقل مي‌شود و به عبارت ديگر به گردش پيام بين فرستنده و گيرنده پيام مربوط مي‌شود. ارتباطات ميان دو انسان، نوعي رفتار اجتماعي است كه از مفهوم فاعليت يك قطب تا فهم و احساس و رفتار قطب ديگر گسترده است. ارتباطات نوع خاصي از رفتار اجتماعي يا رفتار متقابل است كه طي آن مفهوم مورد نظر مستقيماً به كمك علامات مختص موضوع به گيرنده منتقل مي‌شود.
مديريت آموزشي(educational administration)
مديريت يا رهبري آموزشي عبارت از ياري و مدد به بهبود كار آموزشي و هر عملي كه بتواند معلم را يك قدم پيش‌تر ببرد وظيفه رهبر يا مدير آموزشي عبارت از فراهم ساختن تسهيلاتي است كه افراد بتوانند با هم به مشورت بپردازند و از تجارب يكديگر بهره برند.(كيمبل وايلز)
مديريت آموزشي يعني مهارت در رهبري
مديريت آموزشي يعني مهارت در استفاده از روابط انساني.
مديريت آموزشي يعني مهارت در برقراري روابط گروهي.
ايجاد محيط مناسب و مطلوب در مدرسه به رفتار و نظريات مدير مدرسه در باب زندگي معلمان در خارج از مدرسه بستگي كامل دارد حقيقت امر اين است كه مديريت آموزشي بايد مفهومي وسيع‌تر از ياري كردن به معلم در امور كلاسي داشته باشد. مديريت آموزشي نبايد غافل از اهميت ياري به معلمان در حل مسائل و مشكلات خصوصي آنان باشد و از وظايف مدير است براي رفع مشكلات عاطفي معلمان كه در زندگي خصوصي‌شان ايجاد شده توجه كند و همچنين براي رفع مشكلات مالي آنها مساعدتهاي لازم را بنمايد. زيرا قدر مسلم اين است كه هر چه به معلمان گفته شود كه مسائل و مشكلات شخصي آنها ارتباطي به كار مدرسه‌شان نبايد داشته باشد. معلم در موقع ورود به مدرسه نمي‌تواند از مسائل شخصي مربوط به خود فارغ گردد مدير مي‌تواند از طريق حل مسائل و مشكلات معلمان، محيطي مطلوب و مناسب براي رشد و نمو دانش‌آموزان مدرسه فراهم آورد.) طوسی ، محمد علی ، مترجم ، 1370 ص 22-20)
ارتباط موثر:
ارتباط موثر يكي از رمزهاي موفقيت انسان است. هر كسي بتواند با ديگران، اشياء اطراف و حتي لحظه‌هاي زندگي خود ارتباط بهتر و موثري برقرار كند احساس موفقيت بيشتري خواهد داشت. براي دستيابي به يك ارتباط خوب و موثر كلامي و غيركلامي علاوه بر داشتن باورهاي مناسب، لازم است روش‌ها و مهارتهاي ارتباط برقرار كردن با ديگران را نيز فرا گرفت. ما با توجه به ديد و نگرش خود مي‌توانيم به دو گونه با ديگران ارتباط برقرار كنيم. اگر به نكات مثبت طرف مقابل توجه كنيم از آن مهر، داشتن باورهای مناسب لازم است روشهای و مهارت های ارتباط برقرار کردن با دیگران را نیز فراگرفت. ما با توجه به دید و نگرش خود می توانیم به دو گونه با دیگران ارتباط برقرار کنیم اگر به نکات مثبت طرف مقابل توجه کنیم از آن مهر محبت و صمیمیت و اگر روی نکات منفی او تمرکز کنیم از آن قهر دوری و نفرت بوجود خواهد آمد.
ارتباط موثر رابطه ای است کلامی و غیر کلامی بین دو یا چند نفرکه در طی آن افراد می توانند عقاید خواسته ها نیازها و هیجانات خود را بیان نموده و نوعی احساس رضایت دست یابند و اثراتی که در برقراری ارتباط موثر با دیگران برای انسان حاصل می شودعبارت است از تقویت اعتماد به نفس درک متقابل رضایت خاطر احساس سود مندی تقویت رشد اجتماعی روحی روانی و عاطفی تامین بخشی از نیازهای اساسی انسان انتقال صریح پیام به دیگران .( حسن زارعیان ، 1384، ص 4-1)
ارتباطات میان فردی :
نیازهای بشری انسانها را بر می انگیزد که از راه پیوستن به سازمانهای رسمی و غیر رسمی و همزیستی و سازگاری خویش را در جهت به کارگیری و هماهنگ سازی کلیه نیروها و امکانات خود با رعایت اصول تعاون و همکاری معاضدت حاصل نمایند و از آن طریق به ارضاء نیازهای فردی و گروهی خود بپردازند. ارتباطات میان فردی یک تعامل گزینشی نظامند منحصر به فرد و رو به پیشرفت است که سازنده شناخت طرفین از یکدیگر و محصول این شناخت موجب خلق مشترک در بین آنها می شود.برای آنکه برداشت مشترکی از ارتباطات میان فردی داشته باشیم بهتر است اصطلاحات موجود در این تعریف را بشناسیم
ويژگي ارتباطات ميان فردي:
به طور كلي فرق ارتباطات ميان فردي با ارتباطات اين است كه در ارتباطات ميان فردي معمولاً چند نفر و عمدتاً دو نفر درگيرند.
اگرچه در اكثر ارتباطات ميان فردي دو يا سه انسان شركت دارند اما اين تعريف چندان دقيق نيست زيرا اگر اين تعريف دقيق بود ارتباط فروشنده و مشتري هم يك ارتباط ميان فردي محسوب مي‌شد و گفتگوي اعضاي خانواده ارتباط ميان فردي نبود. پس تعداد افراد ملاك خوبي براي تعريف ارتباط ميان فردي نيست بلكه ويژگي و وجه ارتباطات ميان فردي، تعاملي بودن آن است. بر اساس اين ملاك اتفاقاتي كه بين افراد مي‌افتد. مهم است نه محلي كه در آن به سر مي‌برند يا
تعداد آنها. سبك مناسب ارتباط به شرايط افراد مقابل و مسايل مورد نظر بستگي دارد. از آنجا كه كارآيي و ارتباطات بسيار تغيرپذير است بايد خزانه رفتارهاي ارتباطي، بسيار غني باشد. مثال: مهارتهاي مختلف لازم براي ارتباط ميان فردي ماهرانه را در موقعيتهاي زير در نظر بگيريد. براي آرام كردن دوست خود بايد بتوانيم براي او دلسوزي كنيم. براي اينكه بتوانيم از دوست افسرده خود حمايت كنيم بايد او را تائيد كنيم و به او نشان دهيم نگرانش هستيم و او را تشويق كنيم در مورد مشكلاتش صحبت كند. براي اينكه به ديگران نزديك شويم بايد بدانيم چطور و چه موقع مسائل خصوصي خود را براي آنها فاش و چطور با آنها
همدلي و همدردي كنيم. گاهي بايد كسي را سر عقل بياوريم و او را گوشمالي دهيم پس با توجه به اين كه مهارت در ارتباطات فردي مجموعه شخصي را شامل نمي‌شود مجبوريم مهارتهاي متنوعي داشته باشيم.
تنظيم ارتباط: توانايي ارتباط برقرار كردن به شيوه‌هاي مختلف از ما يك انسان ماهر نمي‌سازد مگر آنكه بدانيم در هر لحظه كدام نوع ارتباط مناسب است. مثال: تا وقتي كه ندانيم چه موقع جسور بودن مناسب و چه موقع مودب بودن، دانستن راه و رسم جسارت يا مودب بودن فايده‌اي ندارد.
پیشینه تحقیق
در این زمینه تعداد معدودی از دانشجویان ، دست به تحقیقات زده¬اند تا حدودی موضوع تحقیق آنها با تحقیق اینجانب نزدیکی دارد از جمله پایان نامه آقای ایرج مهدی زاده دانشجوی کارشناس ارشد دانشگاه شهید بهشتی که در سال 1375 انجام گرفته و عنوان آن بررسی رابطه مهارتهای انسانی مدیران و اثر بخشی آنها از دیدگاه دبیران مدارس راهنمایی شهرستان بیرجند می باشد که اهداف این پایان نامه شامل :
1 – شناسایی رابطه مهارت های انسانی مدیران و اثر بخشی آنها
2 - شناسایی تفاوت دیدگاه دبیران و مدیران درباره مهارتهای انسانی
3 – مهارت های انسانی مدیران اثر بخش و غیراثر بخش بوده است .
و در این راستا به این نتایج دست یافته است که
1 - مهارتهای انسانی مدیران با اثر بخشی آنها رابطه مثبت دارد .
2 – نگرش مدیران با نگرش دبیران نسبت به مهارت های انسانی تفاوت دارد .
3 – مهارت های انسانی زن و مرد با یکدیگر تفاوت دارد .
4 – مهارت های انسانی مدیران لیسانس با مدیران فوق لیسانس تفاوت دارد .
تحقیق دیگر در این زمینه متعلق به پایان نامه آقای ابوالقاسم دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شهید باهنر کرمان است که درسال 1380 انجام گرفته است وعنوان آن بررسی رابطه رضایت شغلی دبیران با میزان مشارکت آنها در تصمیم گیری آموزشی می باشد و هدف از انجام این پژوهش به دست آوردن رضایت شغلی دبیران با میزان مشارکت آنان در تصمیم گیری آموزشی است . نتیجه حاصل از این پژوهش این است که بین رضایت شغلی دبیران با میزان مشارکت آنان در تصمیم گیری آموزشی در سبک رهبری رابطه مدار، رابطه مثبت وجود دارد .
پایان نامه دیگر مربوط به خانم کاظمی کارشناس ارشد دانشگاه واحد مرکز رشته تحقیق در ارتباطات می باشد که عنوان آن شناسایی مدیران مدارس ابتدایی از دیدگاههای ارتباطات انسانی است که در سال 1384 انجام گرفته است و در یکی از مناطق آموزشی شهر تهران . بررسی ایشان بر روی 75 مدیر مدرسه صورت پذیرفته و نتایج حاصل از آن
عبارتست از :
1 – واگذاری دوره¬های آموزش ضمن خدمت در رابطه با ارتباط انسانی و انجام وظایف مدیریتی رابطه دارد و این رابطه مستقیم است .
2 – بین داشتن ارتباط انسانی مؤثر و انجام وظایف مدیریتی رابطه معنادار وجود دارد .
3 – بین تحصیلات مدیر و داشتن رابطه انسانی مناسب رابطه وجوددارد . در این پژوهش نشان داده شده که مدیران مورد سنجش تنها یک مدیر بالاتر از لیسانس تحصیل کرده بود . بین تجربه کاری مدیر و داشتن رابطه انسانی رابطه وجود دارد .
تحقیق دیگر مربوط به پایان نامه خانم بیژنی دانشجوی کارشناس ارشد مدیریت دانشگاه علوم تربیتی دانشگاه تهران می باشددرسال 1371 انجام گرفته و عنوان آن بررسی رابطه تئوری مدیریت (X) و (Y) با انگیزه معلمان است که هدف از انجام پژوهش یافتن پاسخهای مناسبی برای این سوالات می باشد که آیا روش مدیریت بر رفتار ومیزان کارآیی معلمان مؤثر است ؟ آیا ارتباطی بین دیدگاه و فلسفه مدیران نسبت به انسان و مفهوم کار، با روش مدیریت آنان وجود دارد ؟ آیا ثمر بخشی و کارآیی معلمان از محیطی به محیط دیگر تفاوت است . این پژوهش بر روی دبیران مقطع راهنمایی شهر تهران انجام گرفته که ابزار مورد استفاده ایشان در پرسشنامه بوده به نام الف و ب که پرسشنام الف مدیران را مورد سنجش قرا رداده و آنان را به دو گروه بر اساس مفروضات تئوری(X) و (Y)از طریق محاسبه انحراف استاندار تقسیم کرده است .
و پرسشنامه ( ب ) بر روی دبیران جهت بررسی میزان انگیزش معلمان انجام گرفته است و نتایج بدست آمده عبارت است از اینکه رفتار مدیران برمیزان کارآیی معلمان تأثیر گذار است و اثر بخشی و کارآیی معلمان با توجه به نوع رفتارو انگیزه¬ای که مدیران هر منطقه ایجاد می کنند می کنند متفاوت می باشد .
پژوهش دیگری که در این راستا مورد مطالعه قرار گرفت متعلق به خانم آقایی دانشجوی کارشناس ارشد رشته تحقیق در ارتباطات دانشگاه واحد مرکزی می باشد که در سال 1383 انجام گرفته وموضوع ایشان تحت عنوان تأثیر همدلی در توفیق ارتباطات انسانی بین دبیران و همسران آنها در آموزش و پرورش متوسط
ه شهر تهران می باشد که بر روی دبیران مقطع متوسطه شهر تهران انجام گرفته و میزان همدلی همسران آنها را در مورد سنجش قرار داده است و این نتایج به دست آمده . عواملی که بر روی ارتباطات انسانی تأثیرگذارد است شامل انگیزه¬های مشترک بین افراد منطقه مسکونی که افراد در آن زندگی می کنند . میزان صمیمیت افراد با یکدیگر و تحصیلات از جمله عواملی هستند که می توانند بر روی ارتباطات انسانی تأثیر گذار باشند و با آن رابطه مستقیم دارن
د .
محدودیت های پژوهش
در هر پژوهشی محدودیت هایی وجود دارد که تعمیم نتایج را با مشکل مواجه می نماید. این پژوهش نیز از این امر مستثنی نبوده و دارای محدودیت های زیر بوده است :
1. محدود بودن جامعه آماری به منطقه 15 آموزش و پرورش موجب گردیده تا تعمیم نتایج به سایر مناطق آموزش و پرورش شهر تهران و سایر نقاط کشور امکان پذیر نباشد.
2. در پژوهش حاضر برای سنجش میزان رعایت شاخص های مدیریت منابع انسانی در منطقه 15 آموزش و پرورش تنها از پرسشنامه استفاده شده است که شاید نوعی محدودیت برای ارزیابی این موضوع محسوب شود.
3. در پژوهش حاضر ملاک سنجش فقط نظرات معلمان بوده است که سنجش مبتنی بر نظرات معلمان ، محدودیت هایی را در بررسی میزان تاثیر رعایت شاخص های مدیریت منابع انسانی مدیران بر ارتقاء کیفیت آموزش مدارس بوجود می آورد.
4. استفاده از پرسشنامه های متعدد وانجام برخی ازکارهای غیر ضروری درسطوح اداری آموزش وپرورش باعث شده که تا اندازه ای مدیران از پژوهش های دانشگاهی استقبال نکنند ودراین زمینه همکاری لازم را به عمل نیاورند .
منابع :
- وایلز کیمبل: مدیریت و رهبری آموزشی، مترجم، محمد علی طوسی، تهران، مرکز آموزش مدیریت دولتی، 1371.
- فرهنگی، علی اکبر، ارتباطات انسانی، جلد اول، تهران، خدمات فرهنگی رسا، 1382.
- گریفیت دانیل : روابط انسانی در مدیریت آموزشی، مترجم خداداد بخشی، تهران، انتشارات مهیا، 1374.
زارعیان، حسن، مهارت های زندگی، بروشور اشاره، موسسه علمی آموزشی مدرسین آموزش خانواده شماره 35، موسسه اشاره زندگی، انتشارات پیوند انجمن اولیاء و مربیان.
- مهدی نژاد، ایرج، بررسی رابطه مهارت های انسانی مدیران و اثر بخشی آنها از دیدگاه دبیران در مدارس راهنمایی شهرستان بیرجند، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 1375.
- بیژنی، مهناز، بررسی رابطه تئوری مدیریت (x) و(y) با انگیزه معلمان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران .
فصل دوم
مقدمه
مباحث مربوط به مفاهیم ارتباطات
- چرا ارتباط برقرار می کنیم
- پیوستار ارتباط
- رهنمودهای در خصوص مهارت در ارتباطات میان فردی
- اهمیت ارتباط
- ارتباط انسانی
- ارتباط بین فردی
- عوامل تأثیرگذار در روابط بین فردی
- راهکارهای برای تقویت روابط بین فردی
- ارتباط مؤثر
- ارتباط در سازمانها
- ملاکهای شناخت مهارت انسانی
- ملاکهای روابط انسانی
- هدف روابط انسانی
- مهارت روابط انسانی
- روابط انسانی در آموزش و پرورش
- نقش مدیریت در ارتباط با روابط انسانی
- مهارت های مدیران
- ویژگیهای اثربخشی در ارتباطات میان فردی ( گشودگی ، همدلی ، حمایتگری ، مثبت گرایی ، تساوی ، خودآگاهی )
- محیط آموزشی مؤثر
- شاخص های مدیریتی منابع انسانی
- نظریه های رفتاری
مقدمه
در عصری زندگی می کنیم که عصر ارتباطات نامگذاری شده . اگر افراد از مهارتهای ارتباطی مناسب برخوردار نباشند در بسیاری از جنبه های زندگی آسیب پذیر خواهند بود . چگونگی ارتباط ما با افرادی که با آن ها زندگی می کنیم و دوستشان دارم بخش مهمی از توانایی روابط بین فردی ما را تشکیل می دهد . افرادی که از مهارتهای ارتباطی ضعیف تری برخوردارند کمتر مورد پذیرش اطرافیان خود قرار می گیرند . افراد از طریق برقراری ارتباط صمیمانه قادر خواهند بود که احساسات و عواطف خود را به دیگران ابراز کنند. برقراری ارتباط صمیمانه بادیگران تنها از طریق حرف زدن حاصل نمی شود بلکه با خوب گوش دادن ، احترام گذاشتن ، مشارکت ، ابراز وجود و ... این ارتباط میسر خواهد شد .
هر انسان تجربه گفتگو با انسانهای دیگر را داشته و یا به سخنان آنان گوش فرا داده است در گوش دادن به دیگران شاید اکثر انسانها به خود اندیشیده¬اند با خود گفته¬اند که فلان کس آدم معتبری است و سخن بیهوده نمی گوید یا بر عکس بیان کرده که فلان کس آدم معتبری نیست و حرف سنجیده نمی زند .
هر اندازه اهمیت سخن بیشتر باشد و تأثیر بیشتری در زندگی انسانها، داشته باشد اهمیت اعتبار فرستنده پیام بیشتر خواهد بود . تقریباً تمام انتخاب ها در
روابط میان فردی ، دست کم در یک قسمت به این نکته وابسته است که آیا به گفته و رفتار طرف مقابل خود اعتماد داریم و برای آن اعتباری قایل هستیم یا نه ؟ این انتخاب ها موضوعات متفاوت و گاه تناقصی را در بر می گیرند، موضوعاتی مانند معامله با فرد ویژه¬ای ، انتخاب شریک ، انتخاب فردی برای انجام کاری و ... .
همه اینها و هزاران موضوع دیگر ما را بر آن می دارند که در مقوله اعتبار یا مشروعیت طرف مقابل خود حساس باشیم . سالهای اول دهه 1980 مبین این واقعیت است که تأیید یا عدم تأیید یکی از مهمترین ، قابل توجه ترین و رایج ترین موضوعات ارتباط بین اشخاص در سالهای اخیر است بدون شک ، این مقوله یکی از مهمترین مقوله های ارتباطی است که مسأله تأثیر گذاری و نفوذ دیگران را مطرح می کند . در یک فراگرد استمرار ارتباطی ، بدون شک در انسان گاه به پیام های تأیید کننده و زمانی به پیام های غیر تأیید کننده روی آورد حتی مثبت ترین انسانها در فراگرد ارتباطی مرکز به ارسال پیام های تأیید کننده نمی پردازند .
آنچه در ارتباطات مؤثر حائز اهمیت است این است که بدانیم چه وقت باید پیام های تأیید کننده و چه زمان غیر تأیید کننده ارسال داریم . به عبارت بهتر، شرایط در این مورد بهترین راهنمای ما جهت ارسال پیام است . برای اینکه بتوانیم با دیگران ارتباط بهتری داشته باشیم اول باید بیاموزیم که چگونه خویشتن را بشناسیم و به تواناییهای خود وقوف حاصل کنیم . خود کنترلی مانند کنترل شدن توسط دیگران به خود تشریحی و آماده شدن برای خود گشودگی لطمه وارد می کند در نتیجه ممکن است چنین احساس کنیم که در برابر افرادی که می باید با آنان ارتباط برقرار کنیم چندان حساس و علاقمند نیستیم و ارتباط با آنها
برای ما اهمیت زیادی ندارد که این از نظر ارتباطی نادرست است . بازشناسی خود از نظر سلامت روانی حائز اهمیت است و می تواند به نوبۀ خود در توان ارتباطی ما با دیگران تأثیر بسزایی بگذارد . پژوهشهای روانشناسی بر این باورند که بازشناسی خود از بسیاری جهات کلید اساسی از رفتارها و موفقیتهای اجتماعی و گروهی است .( فرهنگی ، علی اکبر ، 1382، ص 343-341)
چرا ارتباط برقرار می کنیم ؟
بر اساس تحقیقات انجام شده هفتاد در صد از مشکلات کاری نتیجه مستقیم وجود ، ارتباطات ضعیف می باشند با این وجود جلوگیری از مشکلات تنها یکی از انگیزه¬های برقراری ارتباط است . ولی در کل انگیزه¬های زیادی برای برقراری ارتباط بین مردم وجود دارد . اگر این مشکلات شناخته شوند و مورد بحث قرار نگیرند هم چنان ارتباط ضعیف خواهند داشت در نتیجه ارتباط بر زندگی و روابط روزمره به ویژه کیفیت آن روابط تأثیری عمیق می گذارد .
پیوستار ارتباط :
برای شناخت درک مفهوم ارتباط میان فردی ابتدا باید میان فردی رامعنی کرد .
این کلمه تشکیل شده از پیشوند Inter به معنای « میان » و کلمه Person به معنای « فرد » است . پس ارتباط میان فردی اصولاً بین افراد اتفاق می افتد اما در بسیاری از تعاملات شخصیت انسانها به میان کشیده نمی شود. پیوستار ارتباطات از غیر فردی شروع و به میان فردی ختم می شود .
اهمیت ارتباط
ارتباط یکی از پدیده¬هایی است که با همه جوانب زندگی انسان پیوند دارد ، فقط از طریق نوعی ارتباط است که افراد می توانند باهم مراوده داشته باشند و به حیات خود ادامه دهند . حال سؤال این است که چه انگیزه¬هایی انسانها را وادار به ارتباط می کند؟ و چرا در مدارس ارتباط اهمیت دارد ؟
در پاسخ به سؤال اول گفته می شود انسانها گاهی به خاطر کاهش شک و تردید ، حل کردن مشکل خود و یا دیگران ، تأیید و تصدیق باورهای خود و در اختیار گرفتن و حفظ موقعیت خود و یا پاسخ به گفته های دیگران( Michell , Iarson , 1987 , P. 300 ) و یا به منظور انتقال اطلاعات ، تبادل اطلاعات ، نیازها و احساسات و بیان وقایع با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند ( سید عباس زاده ، میر محمد ،مترجم 1372 ، ج 2 ، ص 229 )
