بخشی از مقاله
چکیده
رهبری عنوانی با کاربرد جهانی است. و رهبری معنوی مفهومی نه چندان قدیمی است که به رغم فراوانی نوشته ها درباره رهبری معنوی هنوز هم محققان سازمانها را به یک کوشش جدی برای فهم آن دعوت میکنند. منظور از رهبری معنوی، ایجاد و تحقق چشم انداز و همسانی ارزشها، ورای رهبری استراتژیک است کهاخیراً واژه ( ( Spiritual Leadership در سازمان به موضوع حائز اهمیتی در ادبیات مدیریت ورفتار سازمانی بدل شده است . . در این مقاله سعی شده است ضمن تبیین شاخص های رهبری معنوی به بررسی تاثیر ونقش آن در یک سازمان نو پا و جدید در جهت توسعه نوآوری بپردازد که علاوه بر پرداختن به مفاهیم اصلی رهبری معنوی تعاریف مختصری درباره نوآوری، نوآوری سازمانی، مدل های نوآوری اهداف و پیامدهای نوآوری سازمانی بیان کرده و در پایان رابطه بین رهبری معنوی در سازمان نوپادرجهت توسعه نوآوری سازمانی مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد. و یک طبقه بندی جامع از شاخص های معنویت در رهبری نیز ارائه شود .
کلید واژگان: معنویت، معنویت در محیط کار، رهبری معنوی، خلاقیت و نوآوری سازمانی.
مقدمه
در طلیعه قرن جدید که سازمانها با محیط رقابت جهانی مواجه هستند، همواره نیاز به تغییرات ریشه ای و خلاقیت ونوآوری های کاری احساس می شود، نیروی رقابتی جهانی، سازمانهای امروزی را مجبور کرده است که بعد از دهها سال پیگیری روش ها و رویه های کاری ثابت خود، روش های کاری جدید را در پیش بگیرند، به گونه ای که سازمان ها دارای ثبات کاری نبوده و از نوعی ثبات نسبی برخوردارند( Geijsdel & Leithwood & Jantzi, 2003 )و برای اینکه از قافله عقب نیفتند اکثر این سازمان ها توجه خود را معطوف به رهبران سازمانی کرده و با شجاعت و جسارت خاصی سعی در ایجاد تغییرات بنیادی درون سازمان دارند، چرا که رهبری با ایجاد تغییر سر و کار دارد((Robbins, 2002 در واقع در حال حاضر یک نیروی شتابان آشکار و نمایان برای تغییر سازمانی و جامعه جهانی در حال حرکت است. در دنیای کسب و کار امروز که تغییر و عدم اطمینان از خصوصیات بارز آن است شایستگیهای سنتی تعریف شده مرسوم برای رهبری دیگر به تنهایی کافی نبوده و از رهبران انتظار میرود که از خود قابلیتهایی را بروز دهند که در تعاریف کلاسیک رهبری تاکنون دیده نشده بود .( Jamshidi et al., 2014) در بسیاری از شرایط حل بحرانهای ناشی از تغییرات سریع محیطی مستلزم نوعی از خودگذشتگی و ایثار کارکنان میباشد و کسی که میتواند کاراکنان را ترغیب به این از خودگذشتگی نماید کسی نیست جز یک رهبر قابل ستایش با توانایی های خاص. از این رو نیاز به رهبری مقدس تر به وجود آمده است که چهار عرصه اساسی ماهیت انسان جسم )فیزیکی(، ذهن )تفکر منطقی(، سرشت - (عواطف و احساسات( و روح را در هم ادغام می کند. - در واقع پاسخ به این نیازها، با توجه به نقش موثر دانش در حیات دنیای کسب وکار امروز نیاز به یک تغییر شکل سازمانی گسترده به پارادیم سازمان یادگیرنده به شدت احساس میگردد. از این رو نیاز به رهبران معنوی در سازمان های یادگیرنده نمود پیدا می کند که الگوهای تفکر در آن گسترده و پرورش یافته و اشتیاق همگانی به طور گسترده ای در آن تنظیم شده است. افراد در چنین سازمان هایی توانمند هستند و صلاحیت دستیابی به چشم انداز روشن سازمانی را به طور نمایانی دارند. بنابراین وجود رهبری معنوی در چنین سازمانهایی مستلزم تغییر و تحول و موفقیت مستمر می باشد( (. Wax, 2005 که برای جلوگیری از افزایش هزینه ها که در فرآیند تغییر ایجاد میشود میتوان سازمان را از بدو تشکیل مسلح به این نوع رهبری نمود تا سازمان نو پا بتواند ضمن کاهش هزینه های پیدا و پنهان با نوآوری خلاقانه ایجاد شده بتواند در راستای توسعه و تعالی سازمانی قدم بردارد . سازمانها دارای ثبات کاری نیستند و برای اینکه از قافله عقب نیفتند،
و از نوعی ثبات نسبی برخوردارند(,(:Geijsel 2003 اکثر این سازمانها توجه خود را معطوف به رهبران سازمانی کرده اند و با شجاعت و جسارت خاصی سعی در ایجاد تغییرات بنیادی درون سازمانی دارند، چرا که رهبری با ایجاد تغییر سر و کار دارد(نرگسیان، (1386 در واقع ورود مفاهیمی همچون اخلاق، حقیقت، باور به خدا یا نیرویی برتر، معناجویی در کار، نوع دوستی و ... به پژوهش ها و اقدامات مدیریتی و کسب و کار همه حکایت از ظهور پارادایم جدیدی دارند(ضیائی و همکاران، ( 1387 در این میان تئوری رهبری معنوی به عنوان سکوی پرش یک پارادایم جدید برای تئوری، تحقیق و عمل رهبری ارائه شده است((Fry& Vitucci& Cedillo , 2005مجموع اهمیت و ضرورت معنویت در سازمان آن چنان است که می تواند برای سازمان ها، انسانیت و برای اجتماع، فعالیت و برای محیط، مسئولیت را به ارمغان آورد(. (Gibbons, 2007 و در کل موجبات توسعه ایی سازمان را با ایجاد نوآوری فراهم آورد .در واقع یک تحولی در توسعه نظریات رهبری از جنگ جهانی دوم به وجود آمده است که چندین نظریه در زمینه انگیزش پیروان شامل نظریه مسیر هدف، رهبری کاریزماتیک، رهبری تحول آفرین و تعاملی ارائه شده است (Fry, 2003)اما اگر با تعمقی دقیق به مسیر تکوین مطالعات رهبری توجه کنیم خواهیم دید تاکنون تحقیقات مختلفی در مورد ویژگی های فیزیکی، ذهنی و عاطفی رهبران صورت گرفته ولی موضوعی که در سال های اخیر توجهات زیادی را به سوی خود جلب کرده، ویژگی رهبران معنوی میباشد و اینکه چگونه می توان با توجه به معنویت، سلامت فردی و سازمانی را به ارمغان آورد( (Fry, 2006و در راه توسعه سازمان های نوپا و جدید با استفاده از نوآوری قدمی تازه برداشت.
تاریخچه معنویت
با بررسی های تاریخی و تطبیقی فقط می توان از کثرت معنویت سخن گفت، معنویت های گوناگون و مکتب های معنوی بسیاری میتوان یافت که تعابیر فرهنگی خاصی را از آرمانهای دینی سنت های گوناگون نشان دهند(.(Ursulla, 1997
گرایش هایی که امروز بیشتر در معنویت رایج است، بیشتر بر موضوع و بافت((خود)) تأکید دارد و نیز به مفهوم متین تری از روان شناسی انسان پیوند می خورد .(Ursulla, 1997)
در حوزه های دینی و مذهبی، بسیاری از ادیان واژه دقیقی برای Spirituality ندارند؛ با این وجود، امروزه مفهوم معنویت یک کلیدواژه جهانشمولی است که نشانگر جستجوی جهت و معنا، کمال و تعالی است. در جامعه سکولار و مدرن، معنویت پدیده دوباره کشف شده ای است که در جهان بسیار مادی گرای امروزی گم شده یا حداقل پنهان گشته است .(Hinnells, 1995)
در واقعتقریباً از نیمه دوم قرن نوزدهم در اروپا و در غرب به طور کلی اعم از اروپای باختر و آمریکا و کانادا بحثی تحت عنوان معنویت مطرح شد و گفته شد که همه نظامهای اجتماعی در چیزی تحت عنوان معنویت مشترک هستند و با اینکه به ادیان و مذاهب مختلف تعلق دارند در معنویت اشتراک دارند (ملکیان، (77
