بخشی از مقاله
چکیده
یکی از دغدغههاي اساسی بشر در طول تاریخ، برقراري امنیت و تلاش در جهت حفظ آن میباشد. از طرفی لازمه اجتماع سالم و توسعه یافته و حضور گسترده مردم در اجتماع و فضاي عمومی شهر، وجود امنیت است. از عوامل تاثیرگذار بر کاهش امنیت، وقوع جرایم میباشد. امروزه استعمال مواد مخدر باعث افزایش وقوع جرایم در جوامع گوناگون شده است که سبب اختلال در توسعه فرهنگی، اقتصادي و اجتماعی جوامع مختلف میگردد. باید اذعان نمود که جرم در شهرهاي مرزي به دلیل انزواي جغرافیایی و موقعیت خاص آن، دوري از قطبهاي صنعتی و اقتصادي، تاثیر ناامنیهاي برون مرزي به ویژه در مرزهاي شرقی کشور به دلیل ناآرامیهاي موجود در کشورهاي افغانستان و پاکستان از حساسیت بیشتري برخوردار میباشد. شناسایی جرم، مناطق جرمخیز و نظارت بیشتر بر این مناطق میتواند ما را در برقراري امنیت یاري نماید. علوم زمین قانونی که بیشترین کاربرد آن در مورد جرایم داخلی و ملی است میتواند ما را در این راستا یاري نماید. هدف از این تحقیق، بررسی جنبههاي مختلف کاربردي علوم زمین قانونی، پیشرفت آنها در گذر زمان و نیز معرفی روشهاي مفید در بررسی نواحی جرمخیز میباشد. بنابراین با انتخاب ساختار مبتنی بر مقیاس گسترده، نقش و کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی، سنجش از دور و ژئومورفولوژي در تحقیقات قانونی و نیز ارزیابی و کاهش جرایم بررسی خواهد گردید.
واژگان کلیدي: علوم زمین قانونی، جرم، سیستم اطلاعات جغرافیایی، سنجش از دور، ژئومورفولوژي.
مقدمه
واژه امنیت به مفهوم عام آن تمامی شئونات زندگی انسان را در بر میگیرد و با موجودیت انسان و بقاي او پیوند میخورد لذا امنیت آرمان انسان و موجودات زنده است (حافظ نیا، 325 :1385؛ چوخاجی زاده مقدم و امینی قشلاقی، .(188 : 1389 آدمی آنگاه که بر هیبت و هویت اجتماعی در نیامده بود نیز به امنیت به عنوان آشناي همیشه همراه مینگریست (خلیلی،
.(97:1384 از نقطه نظر دیگر یکی از شاخصههاي کیفیت زندگی در شهرها مفهوم احساس امنیت است که آسیب اجتماعی را میتوان مهمترین پیامد نبود امنیت بیان نمود (عظیمی هاشمی،22 :1384؛ کامران و شعاع برآبادي، (26 :1389 و ترس و ناامنی مهمترین عامل تهدید کننده حضور مردم در فضاهاي عمومی مختلف میباشد که حتی سلامت و نشاط افراد در زندگی روزمره را مختل میکند و به عنوان عاملی اساسی موجبات کاهش رشد و توسعه جامعه میگردد و براي جامعه نیز هزینههاي بیشماري را به بار میآورد (افتخاري،8 :1381؛ کامران و شعاع برآبادي، 25 :1389 ؛ اکبري و قادري زاده، .(2 :1389 سطح توسعه هر کشوري نیز به امنیت آن بستگی دارد .(Fajemirokun et al, 2006: 2) از طرفی یکی از عوامل تاثیر گذار بر امنیت جامعه، بزهکاري و ارتکاب مجرمانه است که بزههاي اجتماعی علاوه بر این که باعث بدبینی و ناامنی در جامعه میگردند
١٧٦
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
صدمات روحی، جسمی و مالی زیادي را بر شهروندان تحمیل میکنند و از توسعه اجتماعی، اقتصادي و فرهنگی جلوگیري مینمایند (اکبري و قادري زاده،2 :1389؛ Shimadzu Corporation، .(1 :2003 بررسی عوامل و تهدیدها میتواند، هزینههاي شهر را هنگام وقوع بحران بسیار کاهش دهد و زندگی مطلوبتري را براي شهروندان پدید آورد (اکبري و قادري زاده، 2 :1389؛ پریزادي و دیگران، .(191: 1389
از این رو یکی از علومی که میتواند در کشف جرم و مناطق جرم خیز و در نتیجه کاهش خسارات مالی و جانی به جامعه کمک نماید علم قانونی1 است که این علم از روشهاي علمی و تجزیه و تحلیل شواهد صحنههاي جرم و جنایت براي حل مشکلات پلیسی و امنیتی استفاده مینماید و شامل مدارك علمی است که وقوع جرم را ثابت میکند .(Lai , 2011:1) به عبارت دیگر علم قانونی کاربرد طیف وسیعی از علوم براي پاسخ به سوالات سیستم حقوقی و فراهم نمودن مدارك علمی براي استفاده در دادگاه است .(Tonge, 2004:1) به بیان دیگر این علم، جمع آوري شواهد براي حل مشکلات امنیتی و جنایی است لذا شامل زیر شاخههاي بیشماري میشود که یکی از مهمترین آنها، علوم زمین قانونی2 میباشد. به طور اجمالی آن بهرهگیري و کاربرد علوم زمین براي دریافت واقعیت است .(Mazhari, 2010: 77) علوم زمین قانونی به همه جنبههاي اجزاي زمین شامل سنگها، رسوبات، خاك، هوا، آب و با گروهی از پدیدههاي طبیعی و جریانها مرتبط است .(Pye & Croft, 2004:1)
به بیان دیگر این علوم، روش بررسی توانایی روشهاي توسعه یافته در علومی نظیر زمینشناسی، ژئومورفولوژي، گیاهشناسی، زیستشناسی، سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور براي تحلیل روند فضایی جنایی میباشد Morgan & Bull, : 73) .(2007 در طی سالهاي اخیر توجه زیادي به علوم قانونی شده است که مقالات بیشماري نیز در این زمینه منتشر شده است و بیش از 200 دوره در این علم وجود دارد که شامل موارد قابل توجه در علوم زمین میباشد Ruffell & , 2005: 235) .(Mckinely روش تحقیق به کار رفته در این مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و در راستاي فراهم نمودن اطلاعات مورد نیاز از روش و منابع کتابخانهاي – اسنادي از قبیل مقالات، پایاننامهها و سایتهاي اینترنت استفاده شده است. هدف از این تحقیق معرفی چگونگی به کارگیري رشتههاي علمی نظیر سنجش از دور، سیستم اطلاعات جغرافیایی3 و ژئومورفولوژي به عنوان ابزاري براي کمک به تحقیقات قانونی جرم (داخلی، جدي و سخت، تروریستی و بینالمللی) بوده است. در انتها پیشنهادات مفیدي در زمینه توسعه بکارگیري علوم زمین قانونی در پیشگیري از وقوع جرایم توسط نیروي انتظامی کشور و سازمانهاي مرتبط ارائه میشود.
علوم زمین قانونی چیست؟
گاهی اوقات تعیین دقیق محل رخداد جرم دشوار میشود بویژه هنگامی که هیچ مدرکی در زمینه محل رخداد وقایع وجود ندارد. در این هنگام بایستی از علومی نظیر علوم زمین قانونی جهت بررسی جرایم و دستگیري مجرمین استفاده نمود. در این تحقیق، "قانونی" به کاربردهاي علم در جهت تحقیقات حقوقی مربوط میشود. زمینشناسی4 مطالعه جنس زمین است و در شمال آمریکا، ژئومورفولوژي و اقیانوسشناسی را نیز در بر میگیرد. از این رو واژه ترجیح داده شده دراین مقاله براي این علوم،
" علوم زمین"، یعنی مطالعه تمام ابعاد و جنبههاي زمین میباشد.
علوم زمین قانونی به علومی گفته میشود که از طریق فنون توسعه یافته علوم زمینی (نظیر ژئومورفولوژي، سنجش از دور، سیستم اطلاعات جغرافیایی، زمینشناسی، محیط زیست و غیره) به کشف و رسیدگی قضایی و قانونی جرایم قبل از بررسی توسط دادگاه میپردازند .(Pye & Croft, 2004: 1; Morgan & Bull, 2007: 75) اطلاعات و فنون علوم زمین قانونی میتواند
1 Forensic science 2 Forensic Geoscience 3 Geographic Information System (GIS ) 4 Geology
١٧٧
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
براي گستره وسیعی از پیامدهاي قوانین شهري و جنایی مرتبط با مسائلی همچون حوادث طبیعی، آلودگی و جرایم شدیدي نظیر قتل، تروریسم، کشتار دسته جمعی، آتش زنی، قاچاق مواد مخدر و تجاوز به عنف بکار برده شود ( .(Pye & Croft, 2004:1 برخی از محققین نظیر Ruffell and McKinley (2005) و Morgan and Bull (2007) علوم زمین قانونی را به دو دسته کلی بزرگ مقیاس و کوچک مقیاس تقسیم میکنند. ژئوفیزیک، ژئومورفولوژي، سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور قانونی جزء زیر گزینههاي بزرگ مقیاس و در مقابل، کانی شناسی و ژئوشیمی قانونی جزء زیر گزینههاي کوچک مقیاس قلمداد میشوند.
