بخشی از مقاله
مقدمه
نوع فعالیتهای اقتصادی در مناطق مختلف به طور مستقیم تحت تاثیر عوامل طبیعی قرار دارد. عوامل طبیعی و در واقع فرایندها و اشکال سطح زمین به طور بالقوه در مدیریت محیطی کاربرد دارند و محدودیتهای طبیعی همواره در شکل سکونتگاه، نوع معیشت و ساخت زندگی مردم تأثیر مینهند. همین امر زمینههای انزوای جغرافیایی آنها را در فرآیند توسعه عمومی کشور فراهم میسازد - بهرامی، . - 1390 در میان عوامل طبیعی، عوامل ژئومورفولوژی میتواند نقش مهمتری از سایر عوامل داشته باشد - فریدونی کردستانی و گنجائیان، . - 1395 پدیده های ژئومورفولوژی صرف نظر از اینکه از چه منشائی باشند بهعنوان عارضههای سطح زمین بر شکلگیری مراکز جمعیتی، انواع کاربری ها و استفاده از سرزمین ثاثیر گذار هستند - رشیدزاده، . - 1389
برای مثال دامنههای یک کوهستان و شیب آن می تواند سبب محدودیت فعالیت های اقتصادی شود و شرایطی را ایجاد کنند که توسعه در این منطقه با هزینه زیادی همراه باشد - رجایی، - 1373؛ بر این اساس میتوان گفت که یکی از عواملی که در نوع فعالیتهای مختلف نواحی مرزی به خصوص فعالیت اقتصادی آنها تاثیرگذار است، شرایط طبیعی حاکم بر منطقه است. چرا که ساختار فضایی هر مکان تجلی کنش متقابل بین انسان و محیط اطراف آن است - کوتس و همکاران1، . - 1997 با توجه به اهمیت ویژهای که نواحی مرزی در ارتباط با برنامهریزی توسعه کشور دارند انجام کار تحقیقی در این منطقه و مناطق مشابه آن در پیرامون کشور ایران از ضرورت و اولویت خاصی برخوردار است. بر این اساس در تحقیق حاضر به نقش عوامل ژئومورفولوژی در اشتغال شهرستان سردشت پرداخته شده است.
محدوده مورد مطالعه: شهرستان سردشت از نظر تقسیمات سیاسی در استان آذربایجان غربی و به صورت نوار عمودی و در امتداد مرز ایران و عراق کشیده شده است. این شهرستان از سمت جنوب شرق به شهرستان بانه، از سمت غرب به بوکان و مهاباد، از سمت شمال و شمال شرق به مهاباد و پیرانشهر و از سمت غرب و جنوب به کشور عراق منتهی میشود. از دیدگاه ژئومورفولوژی، منطقه موردمطالعه با توجه به موقعیت قرارگیری در شمال غربیترین قسمت زاگرس و جنوب غربیترین نیمه آذربایجان و نیز قرارگیری در زون زمینساختی سنندج -سیرجان پهنهای بسیار متنوع و پویا قلمداد میشود. از نظر اقلیمی نیز شهرستان سردشت در منطقه سرد و مرطوب قرار دارد - سالاری و همکاران، . - 1395
مواد و روشها
با توجه به اینکه توصیف و تحلیل در این پژوهش دارای اهمیت اساسی است، روش تحقیق در این پژوهش توصیفی - تحلیلی و از نوع زمینهیابی - اکتشافی - است و نوعاً از روشهای مطالعه کتابخانهای و بررسی متون و محتوی مطالب و نقشهها استفاده شده است. تکیهگاه استدلالی تحقیق از طریق جستجو در ادبیات و مباحث نظری تحقیق فراهم شده است. دادههای پژوهش شامل مطالعه کتابخانهای و بررسی متون و محتوی مطالب و نقشهها میباشد. در این تحقیق به منظور ارزیابی تاثیر عوامل ژئومورفولوژی در وضعیت اشتغال و در واقع نوع اشتغال ابتدا با استفاده از دم 10 متر وضعیت ژئومورفولوژیکی منطقه مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفته شده است و سپس به منظور ارزیابی نقش عوامل ژئومورفولوژی در نوع اشتغال شهرستان سردشت از 100 پرسشنامه استفاده شده است که بصورت زنجیره در بین افراد آگاه به وضعیت ژئومورفولوژیکی منطقه و نوع اشتغال توزیع شده است. برای تأیید اعتبار سوالات پرسشنامه به تحقیقات پیشین مراجعه شد و در پایان با استفاده از نظرات برخی اساتید و متخصصین این موضوع اصلاحات نهایی انجام شده است. برای سنجش پایایی تحقیق از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است که ضریب آن برابر ./87 بوده است که در سطح مناسبی قرار دارد. همچنین جهت آزمون فرضیات به طریق آزمون کای اسکویر در نرمافزار Spss اقدام شده است.
بحث و نتایج
-ارزیابی وضعیت ژئومورفولوژیکی شهرستان سردشت: بررسی وضعیت ژئومورفولوژیکی شهرستان سردشت بیانگر این است که بخش عمدهای از این شهرستان در ارتفاع بالای 2000 متر قرار دارد و همچنین از نظر وضعیت شیب نیز بخش زیادی از این شهرستان را دامنههای پرشیب دربرگرفته است. از نظر ژئومورفولوژیکی میتوان گفت که بخش زیادی از این شهرستان را واحد کوهستان در برگرفته است که همین عامل به عنوان یک محدودیت جدی در اشتغال این شهرستان میباشد. با توجه وضعیت ژئومورفولوژیکی منطقه، نوع کاربری اراضی منطقه را مراتع و اراضی جنگلی در برگفته است و با وجود اقلیم مناسب، اراضی کشاورزی آبی و دیم سهم کمی از مساحت شهرستان را در برگرفته است. در شکل 2 نقشه کاربری اراضی و شیب شهرستان نشان داده شده است که بررسی نقشههای مذکور بیان کننده تاثیر مستقیم وضعیت ژئومورفولوژی در نوع کاربری اراضی شهرستان است.
-ارزیابی تاثیر عوامل ژئومورفولوژی در اشتغال شهرستان سردشت: در تحقیق حاضر نقش عوامل ژئومورفولوژی به عنوان هدف اصلی پژوهش در نظر گرفته شده است و برای این منظور به بررسی رابطه بین عوامل ژئومورفولوژی و امکانات و زیرساختها با قاچاق کالا پرداخته شده است: ارزیابیهای صورت گرفته بیانگر این است که بین عوامل ژئومورفولوژی منطقه و قاچاق کالا رابطه معناداری وجود دارد. برای ارزیابی تاثیر عوامل ژئومورفولوژی بر قاچاق کالا از نتایج 100 پرسشنامه استفاده شده است. نتایج حاصل از پرسشنامه و مصاحبه بیانگر این است که بخش زیادی از افراد اعتقاد داشتند که وضعیت ژئومورفولوژیکی حاکم بر منطقه سبب شده است تامین شغل با مشکلاتی زیادی مواجه باشد بنابراین وارد شغلهای کاذب از جمله قاچاق کالا شدهاند. در جدول 1 و 2 نتیجه پرسشنامه و میزان رابطه معناداری تاثیر عامل طبیعت بر افزایش قاچاق کالا نشان داده شده است.
