مقاله اثربخشی کمیته حسابرسی در بهبود کیفیت گزارشگری مالی

بخشی از مقاله

اثربخشی کمیته حسابرسی در بهبود کیفیت گزارشگري مالی

چکیده

با توجه به پدیده گسترده شدن دامنه مالکیت عمومی در شرکت ها و واحدهاي تجاري به عنوان ذینفع(اعم از آشنا و ناآشنا به مسائل مالی و جنبه هاي حقوقی موضوع) مدیران شرکت ها بیش از پیش خود را ملزم به حفظ منافع و مسئولیت پاسخگویی سرمایه گذاران می دانند. در کنار بحران ها و رسوایی هاي بزرگ مالی در کشورهاي مختلف امروزه یکی از ملاحظات و مکانیزم هاي اصلی در زمینه مدیریت ،کنترل و نظارت بر امور شرکت ها در سطح خرد و کلان ، شکل گیري کمیته هاي حسابرسی است. کمیته حسابرسی به عنوان ابزار نظارتی هیئت مدیره فرصت بیشتري براي پرداختن به مسائل گزارشگري مالی و کنترل داخلی دارد . پزوهش ها نشان می دهند که ایجاد و بکارگیري کمیته هاي حسابرسی در پیشگیري از وقوع اعمال غیر قانونی ، بهبود فرایند گزارشگري مالی و همچنین ارائه اطلاعات و گزارش هاي مالی شفاف و قابل اتکاء موثر است . هدف این مقاله بیان ویژگی هاي کمیته حسابرسی و رابطه ي آن با کیفیت گزارشگري مالی می باشد علاوه بر این اثر بخشی کمیته هاي حسابرسی را در چارچوب افزایش کیفیت اطلاعات مالی مورد بررسی قرار می دهد .

کلید واژه ها :" کمیته حسابرسی" گزارشگري مالی"

1

١- پیشگفتار

با در نظر گرفتن تحولات دنیاي کنونی شرکت ها براي اداره بهتر امور خود و همچنین برآمدن از پس مسئولیت پاسخگویی به ذینفعان و ارائه گزارش هاي شفاف و قابل اطمینان، گروه هاي مختلفی را بدین منظور بکار می گیرند مثلا مدیریت مسئول بررسی و تصمیم گیري نهایی است ، مسئولیت عملیات روزمره و کسب و کار بر عهده ي بخش اجرایی است، حسابرس مستقل1 با رعایت وظایف خود مسئولیت اطمینان بخشی به سهام داران در باره ارائه منصفانه صورت هاي مالی2 تهیه شده توسط مدیریت را داراست . کمیته حسابرسی3 در قالب نقش اصلی خود که همان نظارت است در پی پیوند دادن این گروه ها در راستاي بهبود فرایند گزارشگري مالی4 شرکت است . بسیاري از کشور ها با تشکیل کمیته حسابرسی در واحد هاي تجاري از آن به عنوان یک عامل تاثیر گذار در افزایش مطلوبیت گزارشگري مالی یاد می کنند .

– 2 کمیته حسابرسی

با در نظر گرفتن تعاریف صورت گرفته کمیته اي متشکل از حداقل 3 و حداکثر 7 نفر از اعضاي غیر موظف هیئت مدیره که مسئولیت نهایی نظارت بر کلیه فعالیت هاي مالی شرکت را بر عهده دارد. در واقع نظارت عالی بر فرایند گزارشگري مالی شرکت ، محور اصلی وظایف کمیته حسابرسی را تشکیل می دهد . هیچ یک از اعضاي کمیته نمی توانند به طور همزمان عضو بیش از دو کمیته در شرکت ها باشند .

• اعضاي غیر موظف : به نفراتی اطلاق می شود که در عین حال که عضو هیئت مدیره شرکت هستند هیچگونه مسئولیت اجرایی یا عملیاتی در شرکت مورد نظر را ندارند (مدیران مستقل).

-1-2 پیشینه

بعد از وقوع تقلب بزرگ مکسون رابینز5 در سال 1939 میلادي سازمان بورس اوراق بهادار امریکا6 پیشنهاد کرد همه شرکت هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار نیویورك7 گروهی از اعضاي غیر موظف خود را در قالب کمیته ایی که از آن به عنوان کمیته حسابرسی یاد کرد ، قرارداد منعقد کرده و در مورد حق الزحمه هاي آنان به توافق برسند. سازمان بر این

2

باور بود که این کمیته می تواند مناسب ترین وسیله ي حمایت از منافع سرمایه گذاران شرکت هاي سهامی عام باشد . سرانجام این پیشنهاد در سال 1971 به تصویب رسید و به دنبال آن در سال 1978 بورس اوراق بهادار نیویورك تشکیل کمیته حسابرسی براي شرکت هاي پذیرفته شده در این بورس را الزامی کرد . با افزایش روند ایجاد این کمیته در شرکت هاي سهامی امریکا اندیشه تشکیل آن در انگلستان نیز رواج یافت در این راستا در سال 1992 کمیته کدبوري8 طی گزارشی به همه شرکت ها پیشنهاد کرد که به ایجاد کمیته حسابرسی مبادرت ورزند ]٢[ در سال 1997 در پی انتشار گزارشات غیر واقعی مالی 12 شرکت مبنی بر عملکرد ضعیف کمیته حسابرسی در ارائه نادرست درآمد کمیته بلو ریبون9 براي اثر بخشی کمیته حسابرسی الزاماتی را در 10 بند منتشر کرد .در نهایت قانون ساربینز اکسلی10 در سال 2002 که همان قانون حفاظت از منافع سرمایه گذاران و اصلاح رویه هاي حسابرسی شرکت هاي سهامی عام می باشد به عنوان پاسخی مناسب براي مقابله با رسوایی هاي مالی شرکت هاي بزرگ و معروف ایالات متحده(ورد کام11 ، انرون12 و ... ) به کنگره ارائه کرد و بعد از تصویب به بورس ابلاغ شد.

-2-2 مسئولیت ها

-1-2-2 مسئولیت هاي مرتبط با صورت هاي مالی :

 بررسی هرگونه تغییرات قابل ملاحظه در گزینش یا کاربرد استاندارد هاي حسابداري و اثرات این تغییرات در صورت هاي مالی شرکت

 بحث و تبادل نظر با مدیریت و حسابرسان مستقل در مورد صورت هاي مالی حسابرسی شده ، صورت هاي مالی میان دوره اي، اطلاعیه هاي مربوط به سود سهام از جمله افشاهاي به عمل آمده در گزارش هاي هیئت مدیره

 بررسی تحلیل هاي مدیریت و یا حسابرسان مستقل درباره مباحث مهم گزارش هاي مالی و قضاوت به عمل آمده در ارتباط با صورت هاي مالی

-2-2-2 مسئولیت هاي مرتبط با کنترل داخلی :

 شناخت دامنه رسیدگی هاي حسابرسان داخلی و مستقل از کنترل هاي داخلی ناظر بر گزارش هاي مالی

 دریافت گزارش در ارتباط با پیشنهاد ها و یافته هاي مهم درباره کنترل داخلی ، پیگیري و پاسخ هاي مدیریت به این توصیه ها

3

-3-2-2 مسئولیت هاي مرتبط با حسابرس مستقل :

 بررسی دامنه و نگرش حسابرسی پیشنهاد شده از سوي حسابرس مستقل شامل هماهنگ سازي امور حسابرسی مستقل با حسابرسی داخلی

 بازنگري در مورد عملکرد حسابرسان مستقل و ارائه پیشنهاد درباره انتخاب یا عزل حسابرسان

 ارزیابی وجود سیاست هاي استخدامی روشن براي جذب کارکنان فعلی یا کارکنان پیشین موسسات حسابرسی مستقل که عهده دار بوده اند یا هستند

 حصول اطمینان از گردش و تغییر موسسه حسابرسی هر دو سال یک بار
 ارائه نتیجه گیري هاي کمیته در ارتباط با حسابرسان مستقل به هیئت مدیره

 برگزاري جلسات جداگانه و منظم و تبادل نظر با حسابرسان مستقل در مورد موضوعات ضروري که کمیته لازم می داند.

-4-2-2 مسئولیت هاي مرتبط با حسابرسی داخلی :

 بررسی منشور برنامه ها و فعالیت ها ي واحد حسابرسی داخلی با نظر مدیریت ارشد حسابرسی
 بررسی اثر بخشی واحد حسابرسی داخلی از جمله پیروي آن ها از استانداردهاي بین الملی انجمن حسابرسان داخلی13 بر کار حرفه ایی حسابرسی داخلی
 حصول اطمینان از نبود محدودیت در انتصاب ، جایگزینی یا برکناري مدیر حسابرسی داخلی
 دیدارهاي منظم با مدیر ارشد حسابرسی در مورد موضوعات مطرح شده توسط کمیته

-5-2-2 مسئولیت هاي مرتبط با گزارشگري مالی :

 گزارش دهی منظم در مورد فعالیت هاي کمیته ، موضوعات مرتبط با کیفیت صورت هاي مالی ، رعایت قوانین و مقررات لازم الاجرا ، عملکرد و استقلال حسابرسان مستقل و واحد حسابرسی داخلی به هیئت مدیره شرکت

 تعیین وایجاد یک خط ارتباطی گسترده بین حسابرسان داخلی ، حسابرسان مستقل و مدیران شرکت

 تهیه و صدور گزارش سالانه براي سهامداران در مورد ترکیب اعضا چگونگی انجام مسئولیت ها و هرگونه اطلاعات الزامی دیگر از جمله نحوه پرداخت حق الزحمه و تصویب خدمات غیر حسابرسی

 بررسی سایر گزارش هاي صادر شده از شرکت که در حوزه ي مسئولیت هاي کمیته حسابرسی قرار می گیرد ]٤[

4

علاوه بر مسئولیت هاي فوق الذکر کمیته حسابرسی قوانین لازم الاجراي دیگري نیز دارد که از آن جمله اثر بخشی نظارت بر موارد عدم رعایت قوانین و مقررات شرکت ، رسیدگی به شکایات در مورد موضوعات حسابرسی ، تایید سالانه رعایت مسئولیت هاي مندرج در منشور ، ارزیابی عملکرد کمیته و اعضاي آن و ... می باشد .

-3-2ویژگی ها

مطالعات و پژوهش هاي پیشین حاکی از این مورد است که ویژگی هاي کمیته حسابرسی در اکثر موارد ارتباط تنگاتنگی با مدیریت سود14 و همچنین کیفیت سود گزارش شده توسط شرکت ها دارد . از جمله این ویژگی ها استقلال ، تخصص ، فعالیت و اندازه کمیته حسابرسی حائز اهمیت بیشتري بوده اند .

• استقلال : این ویژگی کمیته حسابرسی اغلب به عنوان یک ویزگی ضروري و تاثیر گذار بر اثر بخشی کمیته حسابرسی در فرایند نظارت بر گزارشگري مالی در نظر گرفته می شود زیرا اعضاي کمیته ، مدیران خارجی و مستقل از مدیریت هستند . اهمیت این موضوع به عنوان قوانین و توصیه هایی مبنی بر تشکیل اجباري کمیته حسابرسی منعکس می شود که الزام می کند اکثریت اعضاي کمیته حسابرسی باید از مدیران غیر موظف باشند .

• تخصص : مطالعات قبلی نشان داده اند مهارت ها و تجارب حرفه اي اعضاي کمیته در زمینه گزارشگري مالی یک عامل کاملا آشکار و مرتبط با اثر بخشی کمیته حسابرسی است . نظارت موثر کمیته حسابرسی ایجاب می کند که اعضاي آن براي ارزیابی مستقل موضوعاتی که به آن ها ارائه می شود تخصص کافی در حسابداري و حسابرسی داشته باشند . انجام مطالعه ایی توسط ابوت و پارکر15 در این زمینه نشان داده که نبود اعضاي متخصص مالی در کمیته ارتباط معنی داري با افزایش احتمال رخداد اشتباه و تقلب مالی16 دارد ]٣[

• فعالیت : تشکیل صرف یک کمیته حسابرسی به این معنی نیست که کمیته براي افزایش توانایی کنترلیش به هیات مدیره اتکا کند ، کمیته حسابرسی فعال کمیته ایی است که با تشکیل جلسات منظم و بیشتر در سال فرصت بیشتري براي بحث و گفت و گو و ارزشیابی چالش هاي پیش رو در خصوص رویه هاي گزارشگري مالی شرکت در اختیار اعضایش قرار دهد .

• اندازه : یکی دیگر از ویژگی هایی که می تواند در اثر بخشی کمیته حسابرسی موثر واقع شود اندازه کمیته است . کمیته حسابرسی بزرگ تر می تواند با بکارگیري تخصص هاي گوناگون براي انجام کنترل هاي جدي تر رویه هاي گزارشگري مالی باشد . به هر حال برخی تحقیقات نشان از این دارند که بزرگ بودن کمیته حسابرسی می تواند به