بخشی از مقاله
اثرتجویزعصاره متانولی گیاه خارمریم(Silybummarianum )برمیزان گلوکز در رت های دیابتی نر نژاد .Wistar
چکیده
زمینه و هدف: دیابت قندی یک اختلال متابولیسم در دستگاه درون ریز است که باعث می شود،ترشح هورمون انسولین یا عملکرد آن و یا هردو دچار اختلال شود. این بیماری باعث افزایش استرس اکسیداتیو در اثر افزایش تولید رادیکال های آزاد اکسیژن و کاهش فعالیت سیستم دفاع آنتی اکسیدانی می شود.فلاوونولیگنان های موجود در خارمریم،دارای اثرات ضد دیابتی است و هدف از انجام این تحقیق،بررسی اثر تجویز آن بر میزان گلوکز خون است.
روش تحقیق:در این مطالعه تجربی،28 سر موش صحرایی نر به چهار گروه کنترل منفی،کنترل دیابتی،دو گروه تحت تیمار با عصاره متانولی خارمریم(100و150میلی گرم بر کیلوگرم)، تقسیم شدند.عصاره های خارمریم ازروز سوم پس از تزریق استرپتوزوتوسین به مدت 4هفته (داخل صفاقی و روزانه)تجویز شد.سطح سرمی ومیزان قندخون رت هاقبل از مطالعه ودر انتهای مطالعه اندازه گیری شد.
یافته ها:
قند رت ها در این مطالعه در 4 هفته اندازه گیری شده است. میانگین قند رت ها در این چهار گروه کنترل و آزمایشی به طور معناداری تغییر کرده است ( P 0.05 ).میانگین قند در گروه کنترل مثبت دیابتی با گروه کنترل منفی و عصاره متانولی 150 در سطح %5 تفاوت معنادار دارد. میانگین قند در کنترل منفی تنها با گروههای کنترل مثبت در سطح % 5 تفاوت معنادار داردو میانگین قند عصاره متانولی با غلظت 100 با هیچیک از گروهها در سطح % 5 تفاوت معنادار ندارد.
نتیجه گیری:
میانگین گلوکز سرم در رتها دراین 4گروه کنترل و آزمایشی به طور معنا داری تغییر کرده است.درمان باعصاره متانولی بذر گیاه خارمریم موجب کاهش معنی دار در میزان گلوکز سرم در مقایسه با گروه کنترل مثبت شد.
درمان با عصاره متانولی گیاه خارمریم با 2 دوز 100و150 میلی گرم بر کیلوگرم،می تواند میانگین قند خون در رت های دیابتی را کاهش دهد
واژه های کلیدی:گیاه خارمریم، دیابت قندی،گلوکز خون،عصاره متانولی،استرپتوزوتوسین.
مقدمه:
دیابت یک اختلال متابولیک مزمن است که ناشی از ناکارایی و کمبود ترشح انسولین یا هردو می باشد.نقصان انسولین باعث هیپرگلیسمی مزمن با اختلال متابولیسم کربوهیدرات، چربی و پروتئین می شود. پیشرفت بیماری باعث تخریبات بافتی عروقی می شود که عوارض دیگری همچون رتینوپاتی،نفروپاتی، نوروپاتی دیابتی و عوارض قلبی عروقی را در پی دارد .(Bastaki 2005:111) علت مرگ و میر در اثر عوارض ناشی ازدیابت بسیار بالاست چراکه بیماران برای مدت طولانی از بیماری خود مطلع نیستند. شیوع دیابت در جهان نیز یکی دیگر از جنبه های اهمیت این یبماری است .(Huseini 2006:1037)
درحال حاضر درمان اصلی و موثر برای دیابت قندی استفاده از انسولین و عوامل هیپوگلیسمیک است، ولی این ترکیبات دارای عوارض نامطلوب متعدد نظیر افزایش ذخایر چربی(لیپوتروفی)،تحلیل رفتن بافت چربی در محل تزریق و بروز شوک هیپوگلیسمیک بوده و در دراز مدت بر روند ایجاد عوارض ناتوان کننده دیابت تاثیری ندارد. با توجه به افزایش دانش بشری در مورد هتروژنیته این بیماری،نیاز برای یافتن ترکیبات موثر با حداقل عوارض جانبی در درمان دیابت و اختلالات ناشی از آن احساس می شود( Suji .(2003: 635 گیاهان دارویی و مشتقات آن ها اگرچه از دیر باز در درمان دیابت قندی و عوارض ناشی از آن مطرح بوده اند، ولی در مورد اثر بخشی قطعی بسیاری از آنها تاکنون شواهد معتبری یافت نشده است(.(Shapiro2002:218
در حال حاضر سیلی مارین که از گیاه ماریتیغال (Silybummarianum) استخراج می شود به دلیل دارا بودن خواص گسترده بر اندام های مختلف بدن بسیار مورد توجه قرار دارد. سیلی مارین یک Flavolignanاست که از چندین ایزومر تحت عنوان سیلی بین،ایزوسیلی بین،سیلی کریستین،سیلی دیانین،دهیدروسیلی کریستین تشکیل شده است(حسنلو .(26 :1383
دیابت قندی ارتباط گسترده و نزدیکی با استرس اکسیداتیو ناشی از تشکیل رادیکال های آزاد اکسیژن دارد.بالا رفتن قندخون همراه با زیاد شدن استرس اکسیداتیو است و این باعث می شود عوارض بیماری در بافت های مختلف بروز نماید( Pitocco 2010:15 ؛ .(Chang 2010:316کاهش این تغییرات در حالت دیابت قندی با استفاده از مواد مؤثره گیاهی که خاصیت ضددیابتی و آنتی اکسیدانتی دارند، از اهمیت زیادی برخوردار است(.(Shapiro2002:220گیاهان دارویی متعددی جهت درمان قند خون بالا در حیوانات آزمایشگاهی و همچنین بیماران دیابتی استفاده شده است که نتایج رضایت بخشی داشته است(.(Shojaii 2011:637 تاثیر مثبت عصاره بذر گیاه خارمریم که در درمان بیماری های کبدی استفاده می شود،در کاهش قند خون بالا گزارش شده
است.(.(Huseini 2006:1037این گیاه بومی جنوب اروپا و شمال آفریقا است و در مناطق مختلف ایران خصوصاً البرز ،مرکزی، خوزستان وآذربایجان رویش دارد(ضیایی .(2 :1383در این مورد،سیلی مارین به عنوان مهمترین ماده مؤثره گیاه دارویی خار مریم با نام علمیSilybummarianum می باشد.که از فلاوونولیگنان تشکیل شده است(.(Toklu 2007:912
مواد و روش ها
تهیه دارو
بذر خارمریم از بازار تهیه و توسط جهاد کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان شناسایی شد. بذر گیاه به صورت پودر تهیه شد و سپس روغن گیری از آن انجام شد.پودر روغن گیری شده توسط متانول عصاره گیری شد.برای تهیه عصاره متانولی، 50گرم ازپودربذر گیاه خارمریم رادرمتانول %70 حل کرده،وبه مدت 72 ساعت درتاریکی ودرشرایط تکان مداوم برروی شیکرقراردادیم وپس ازآن محلول حاصله راصاف کرده درپلیت ریخته وتحت شرایط دمایی مطلوب خشک نمودیم . که پس از تبخیر متانول پودر زرد رنگی حاصل شد.
روش آزمایش:
تعداد 28 سر موش صحرایی نر از نژاد ویستار و با وزن 200-240گرم انتخاب و در 4 گروه 6عددی به طور تصادفی تقسیم و در شرایط مشابه درلانه حیوانات آزمایشگاه قهدریجان(دانشگاه آزاد اسلامی فلاورجان)نگهداری شدند.شرایط نگه داری آنها در دمای 22-24درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی هوا بود.حیوانات آزادانه به آب لوله کشی دسترسی داشتند.وبااستفاده ازغذای آماده استانداردکه ازشرکت خوراک دام پارس تهیه شده بود،تغذیه شدند . ترکیب غذاشامل 20 درصدپروتئین، 50 درصدنشاسته، 10 درصدسلولز، 15 درصدچربی و ویتامینهامی باشد به مدت چهار هفته دسترسی داشتند.
آماده سازی حیوانات دیابتی:
استرپتوزوتوسین(سیگما،امریکا)بلافاصله پیش از انجام آزمایش در سالین استریل حل شده و به طور درون صفاقی در دوز((60mg/kg تزریق شده و پس از72 ساعت علایم دیابت (کاهش وزن،افزایش قند خون به میزان بیش از 300 میلی گرم بر دسی لیتر و پرنوشی)،درحیوانات مشاهده شد.شروع مداخلات 3روزپس ازدیابتی شدن رتها آغازوتا 30 روزادامه داشت.برای اطمینان از دیابتی بودن حیوانات با استفاده از دستگاه گلوکومتر و یک قطره خون از دم رتها قند خون آنها اندازه گیری شد.
گروه بندی: موشهای صحرایی رابه طورتصادفی به4گروه تقسیم وباعلامتهایی روی دم نشانه گذاری میکنیم. هرگروه رادرقفس جداگانه نگهداری میکنیم .
گروه اول(کنترل)که با نرمال سالین تیمار شدند.و به گروه دوم (کنترل دیابتی) استرپتوزوتوسین((60 mg/kgتزریق شدو به گروه سوم دیابتی عصاره متانولی خارمریم(150 میلی گرم بر کیلوگرم)و گروه چهارم دیابتی عصاره متانولی خارمریم(100میلی گرم بر کیلو گرم)تزریق شد.بعد از 30 روز حیوانات بیهوش شدند و خون گیری از آنها به عمل آمد. پس از خونگیری، برای جداسازی سرم به مدت 20 دقیقه با دور2000USP3 نمونه ها را سانتریفوژ کردیم.و سپس میزان قند خون سرم ها اندازه گیری شد(پیری :1388 .(18اندازه گیری میزان گلوکز سرم، توسط روش آنزیمی گلوکز اکسیداز(شرکت زیست شیمی،ایران)اندازه گیری شد.
آنالیز آماری:
داده های به دست آمده توسط آزمون SPSSو روش Repeat measureمورد بررسی قرار گرفتند.اختلاف میانگین ها در سطح (P<0/001)معنی دار در نظر گرفته شد.
