مقاله ارتباط بین ساختارسازمانی با مدیریت مشارکتی در اداره کل تربیت بدنی استان زنجان

بخشی از مقاله

ارتباط بين ساختارسازماني با مديريت مشارکتي در اداره کل تربيت بدني استان زنجان

چکيده
در عرصه مديريت سازمان ها، سبک هاي مختلفي وجود دارد که سازمان هاي مختلف از آن بهره ميگيرند.
بکارگيري هر سبک مديريتي، مستلزم روش ها، ابزار و ساختار خاص خود ميباشد. موفقيت يا عدم موفقيت هر يک از سبک هاي مديريت به ماهيت فعاليت سازمان ها و نيز به شرايطي از جمله درجه بلوغ عاطفي و کارآيي شغلي کارکنان و همين طور شرايط و زمينه هاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي جامعه بستگي داردمشارکت به عنوان يک تحولي قدرتمند از شکل اداره کردن ، اکنون قدم به ميان ميگذارد. هدف از اين پژوهش تعيين رابطه بين ساختارسازماني و مديريت مشارکتي از ديدگاه کارکنان (٨٢= n) ادارات تربيت بدني استان زنجان بود. اين پژوهش از نوع توصيفي– همبستگي بوده و به صورت ميداني انجام شده است . از دو پرسشنامه استاندارد ساختارسازماني و مديريت مشارکتي و از ضريب همبستگي پيرسون استفاده شد. نتايج نشان داد که بين ساختارسازماني کل و خرده مقياس هاي پيچيدگي، رسميت و تمرکز رابطه منفي و معنيداري وجود دارد.
واژهاي کليدي: ساختارسازماني، مديريت مشارکتي، کارکنان ، اداره کل تربيت بدني

مقدمه
جهان امروز شاهد شکوفائي و توسعه روز افزون پديده هاي اجتماعي مي باشدکه همگي به منظور افزايش رفاه بشري و ايجاد فضائي مناسب براي بهبود وضعيت حيات وکار در صحنه زندگي وسازمان ها طراحي و ايجادگرديده اند(١).
ويژگي هاي سازمان هاي امروزي پويايي،پيچيدگي وسنت گريزي مي باشدکه دائما از محيط اطراف خود تاثير مي پذيرند و تغيير پذيري را به عنوان ضرورتي اجتناب ناپذير پذيرفته اند.درک اين مهم که تغيير جزئ لاينفک و ذات سازمان هاي هزاره سوم شده است قدرت سازگاري و انطباق با تحولات در عرصه هاي مختلف اقتصادي-اجتماعي افزايش يافته است (٢).
سازمان ها داراي ساختارهاي مختلفي مي باشند و اين ساختارها بر نگرش و رفتار کارکنان اثر مي گذارند سازماندهي فرايند ايجاد ساختار سازماني است و ساختار سازماني چارچوب سازماني است که به درجه اي از پيچيدگي،تمرکز و رسميت اشاره دارد.استفاده از ساختار سازماني کارها را به صورت رسمي تقسيم ،گروهبندي و هماهنگ مي کند(٣).
ساختار سازماني تعيين کننده نحوه ارتباطات ، تصميم گيري و گزارش دهي و گزارش گيري و سلسله مراتب اختيارات است و شناسايي آن منعکس کننده شماي کلي سازمان مي باشد. با توجه به مواردي که ساختار تعيين مي کند، وجود ساختاري مناسب با اهداف و نيازهاي اداره تربيت بدني ضرورت دارد. چرا که در نهايت همه تصميمات در زمينه برنامه ريزي، سازماندهي ، هماهنگي و کنترل روي ساختار پياده مي شود و ساختار بايد قدرت تحقق اين تصميمات را به نحو شايسته و بايسته اي دارا باشد.هنر مديريت هر سازمان ايجاد انگيزش و فراهم آوردن محيطي مناسب براي کارکنان است تا آنها بتوانند قابليتها و تواناييهاي خود را به منصه ظهور برسانند(٤).
دانش سازماني و مديريت در طول يک صد سال اخير دستخوش تغييرات و تحولات بنيادي شده است .از اوايل دهه ١٩٩٠ سازمان ها به منظور تسريع تغييرات توجه زيادي به خلاقيت و نوع آوري نشان داده اند.
امروزه سازمان ها بايدنوع آوري داشته باشند تا زنده بمانند؛بنابراين بهترين روش تشويق افراد خلاق است تا در ساختار سازماني به يک کار آفرين تبديل شوند(٥.)
کار آفريني از عوامل مهمي است که در جهان امروز سبب رشد و توسعه اجتماعي و اقتصادي مي شود. طي فرايند کار آفريني ،فرصت هاي جديدي براي اشتغال ايجاد مي شود که ويژگي آن نوع آوري و خلاقيت در توليد و عرضه محصولات يا ارائه خدمات است . تربيت بدني به عنوان عرصه اي گسترده زمينه هاي فراواني از اشتغال را در دل خود نهفته دارد(٦).

در جهان امروز تفکر نوع آوري و کار آفريني و استفاده از آن در سازمان هاي ورزشي امري اجتناب ناپذيراست .همان طور که تولد و مرگ سازمان ها ورزشي به بينش ،بصيرت و توانائي هاي مسئولين بستگي داردرشد و بقاي آنها نيز به عواملي نظير توانائي،خلاقيت و نوع آوري منابع انساني آنها وابسته است .
کار آفريني سازماني فرايندي است که سازمان طي مي کند تا همه کارکنان بتوانند در نقش کار آفرين انجام وظيفه کنند و تمام فعاليت هاي کار آفرينانه فردي و گروهي به طور مستمر،سريع وراحت در سازمان به ثمر برسند(٧).
آن چه در شرايظ سخت کنوني ضرورت آن در جامعه ما بيش از پيش احساس مي شود پرداختن به مقوله کارآفريني است زيرا کار آفرينان به دليل داشتن خصوصيات و ويژگي هاي خاص خود قادرند در چنين شرايطي منابع را براي ايجاد رشدو توسعه در زمينه هاي توليد،خدمات و منابع انساني فراهم کنند و با نوع آوري بر توسعه دامنه فعاليت ها و خدمات خود بيفزايند.
کار آفريني يکي از اصول ماندگاري سازمان ها مي باشد و از آن جا که راهکارهاي گذشته ديگر جوابگوي نياز هاي سازمان نمي باشد سازمان براي حفظ و بقاي خود بايد به راهکارهاي جديد روي آورد که يکي از اين راهکارها مربوط به کار آفريني سازماني مي باشد که در آن نيروي انساني خود را متعهد مي داند تا براي رسيدن به اهداف سازماني تمام تلاش خود را به کار گيرد(٨).
از جمله مواردي که باعث مي شود تا در سازمان زمينه اي به وجود آيد تا در آن کار آفريني سازماني تقويت و رشد نمايد فضاي حاکم بر اين سازمان هااست که در آن نيروي انساني با تعهد در جهت رسيدن به اهداف سازماني تلاش مي کند و آن چه که مي تواند در اين ميان بيشترين تاثير را بر روي اين فضا داشته باشد ساختار سازماني مي باشد که همانند کالبد اصلي اين سازمان ها عمل مي نمايد(٩).
لذا بايد به اين موضوع و اين که ابعاد ساختار سازماني چگونه مي تواند بر روي ايجاد محيطي مناسب براي رشد و تقويت کار آفريني عمل نمايد پرداخته شود تا زمينه هاي مناسب براي کارآفريني فراهم شود .کار آفريني سازماني و به تبع آن سازمان هاي کارآفرين از مهمترين عوامل پيشرفت کشورهاي امروزي محسوب مي شوند.با توجه به نياز فعلي ورزش و سازمان هاي ورزشي براي پيشرفت و توسعه ،کارآفريني مي تواند در رسيدن به اين مهم ياري رساند.و از آن جائي که ساختار سازماني نقش مهمي در کارآفريني سازماني بر عهده دارد لذا شناسائي ابعاد ساختاري مناسب براي کارآفريني سازماني مي تواند در راستاي تحقق اهداف مورد نظر باشد. سازمانها رکن اصلي اجتماع کنوني اند و بديهي است که هر سازمان اجتماعي براي نيل به اهداف خود به نوعي مديريت متناسب با ساختارش نياز دارد. به همين دليل مديريت ، مهمترين عامل حيات
، رشد و بالندگي و يا مرگ سازمانهاست .(١٠)
از جمله سازمانهايي که امروزه نقش مهمي در توسعه و تعميم ورزش و پرورش نيروي بدني و تقويت روحيه سالم در افراد جامعه دارند ادارات تربيت بدني مي باشد. ورزش و سازمانهاي ورزشي همانند ديگر سازمانها

براي اينکه بتوانند به اهداف و مقاصد خود دست يابند نياز به در بر گرفتن شيوه مديريتي کارآمد و موفق دارند. مديريت ورزش و سازمانهاي آن همانند ديگر سازمانها از اهميت خاصي برخوردار است . چرا که ضعف در شيوه مديريتي و عدم تناسب اين شيوه با ساختار سازمان موجبات شکست اين سازمانها در رسيدن به اهداف خود را فراهم مي سازد. در عين حال شيوه مديريتي متناسب با ساختار و نيازهاي اين سازمانها مي تواند زمينه لازم را براي رشد و ترقي سازمان و در نتيجه رشد و ترقي و بهبود ورزش کشور را فراهم سازد. به طور خلاصه مي توان گفت استقرار نظام پيشنهادات در هر سازماني مشارکت کارکنان را در تصميم گيريهاي سازمان بيشتر نموده وکارآفريني، خلاقيت و نوآوري ، انگيزه و روحيه رضايت مندي کارکنان را بهبود مي بخشد و بهبود و بالندگي فرد و سازمان را تقويت مي نمايد. (١١)
در زير به چند نمونه از پژوهش هاي انجام شده در مورد ساختار سازماني و کارآفريني ميپردازيم .
داودي (١٣٨٠)، تحقيق تحت عنوان « بررسي ساختار سازماني فدراسيون فوتبال و ارائه الگوي بهينه » انجام داد که در آن از يک طرف به بررسي و سنجش شاخص هاي ساختار سازمان و بيان وضعيتهاي موجود اين شاخص ها و از طرفي ديگر مطالعه علمي نوع و شدت ارتباط بين متغيرهاي مستقل ساختار سازماني ( شامل عناصر پيچيدگي ، رسميت و تمرکز ) و متغيرهاي وابسته به سرعت تصميم گيري
و جريان اطلاعات در فدراسيون فوتبال پرداخته بودند به نتايج زير رسيدند:
- بين پيچيدگي سازماني فدراسيون فوتبال و سرعت تصميم گيري و جريان اطلاعات ارتباط معني داري وجود ندارد.
- بين رسميت سازماني فدراسيون فوتبال و سرعت تصميم گيري ارتباط معني داري وجود دارد.
- بين رسميت سازماني فدراسيون فوتبال و جريان اطلاعات ارتباط معني داري وجود دارد.
- بين تمرکز سازماني فدراسيون فوتبال و سرعت تصميم گيري و جريان اطلاعات ارتباط معني داري وجود دارد(١٢).
- رضازاده ( ١٣٨٢ ) در طي تحقيقي تحت عنوان « بررسي ارتباط ساختار سازماني و کارآفريني سازماني » نشان داد که رابطه معکوسي بين پيچيدگي ، رسميت و تمرکز در تصميم گيريهاي سازماني با کارآفريني سازماني وجود دارد (١٣).
- عسگري (١٣٨٤) که در پايان نامه خود به بررسي رابطه ساختار و فرهنگ و تکنولوژي با استراتژي مديريت دانش در وزارت کار و امور اجتماعي پرداخته است ، به نتايج و ارتباط بين اين متغيرها با خلق و
انتقال دانش دست يافت که به قرار زير است :
در بخش ساختار ، کاهش رسميت ، کاهش تمرکز ، تسهيل جريان ارتباطات با افزايش خلق و انتقال دانش
رابطه داشت . در ديگر موارد براي پياده سازي مديريت دانش لازم است تا:
سازمان از زير ساخت ICT به روز برخوردار باشد و کارکنان آموزشهاي لازم تکنولوژي را ببينند.

سازمان داراي فرهنگ تسهيم دانش و يادگيري مستمر برخوردار شود (١٤).
- اميدي( ١٣٨٥) در تحقيقي با عنوان « ارتباط بين ساختار سازماني با خلاقيت مديران ستادي سازمان
تربيت بدني به اين نتيجه رسيدند که :
- بين ساختار سازماني و خلاقيت مديران ستادي سازمان تربيت بدني رابطه معني داري وجود دارد.
- بين پيچيدگي و خلاقيت مديران ستادي سازمان تربيت بدني رابطه معني داري وجود ندارد.
- بين رسميت ، تمرکز و ميزان تحصيلات با خلاقيت مديران ستادي سازمان تربيت بدني رابطه معني دار و منفي وجود دارد.
- بين سابقه خدمت و خلاقيت مديران ستادي سازمان تربيت بدني رابطه معني داري وجود ندارد(١٣).
راسخ ( ١٣٨٦) تحقيقي با عنوان " ارتباط بين مديريت مشارکتي و کارآفريني در بين کارکنان دانشکده تربيت بدني دانشگاه تهران "انجام داد و به ارتباط معني دار بين آنها پي برد(١٥).
- خليفه سلطاني ( ١٣٨٦ ) در کار خود تحت عنوان ارتباط ساختار سازماني با کارآفريني مديران ستادي
سازمان تربيت بدني به اين نتايج دست يافت :
- بين ساختار و کارآفريني سازماني مديران ستادي سازمان تربيت بدني رابطه معني دار و منفي وجود دارد.
- بين پيچيدگي و کارآفريني سازماني مديران ستادي سازمان تربيت بدني رابطه معني دار و منفي وجود دارد.
- بين رسميت و کارآفريني سازماني مديران ستادي سازمان تربيت بدني رابطه معني دار و منفي وجود دارد.
- بين تمرکز و کارآفريني در سازمان تربيت بدني رابطه معني دار و منفي وجود دارد.
- بين سن ، سابقه خدمت و کارآفريني سازماني مديران ستادي سازمان تربيت بدني رابطه معني داري وجود دارد اما بين سطح تحصيلات و کارآفريني سازماني مديران ستادي سازمان تربيت بدني رابطه معني داري وجود ندارد (١٦).
- ابوترابي و همکاران ( ١٣٨٦) در تحقيقي با عنوان ارتباط ساختار سازماني با مديريت دانش در ادارات تربيت بدني خراسان جنوبي مشاهده کردند که سطوح پايين رسميت و تمرکز و سطح بالاي جريان ارتباطات با سطوح بالاي توليد و انتقال دانش همبسته بود که آنها را لازمه موفقيت مديريت دانش دانستند(١٧).
عبدل ملکي و همکاران (١٣٨٧) در بررسي رابطه مهارت هاي کار آفريني با کار آفريني سازمان به اين نتيجه رسيدند که رابطه معني داري بين مهارت ها و قابليت هاي کار آفريني با ميزان کار آفريني سازماني وجود دارد.هم چنين ميزان کار آفريني سازماني با توجه به متغيرهاي جنس ،سن ،سطح تحصيلات و سنوات خدمت متفاوت است (٥).

خنيفر و همکاران (١٣٨٧)در تحقيقي تحت عنوان "رابطه بين نوع ساختار سازماني و کار آفريني سازماني و اقتصادي در شرکت هاي اقتصادي کوچک و متوسط "به اين نتيجه رسيد که بين ساختار سازماني و کار آفريني اقتصادي در شرکت هاي کوچک و متوسط رابطه معني داري وجود دارد(١٨).
صابونچي و همکاران (١٣٨٨) در تبين ساختار سازماني تربيت بدني کشور به اين نتيجه رسيدند که سازمان تربيت بدني کشور گرايش بيشتري به ساختار مکانيکي دارد. هم چنين سن و پست سازماني بهترين پيش بيني کننده هاي ساختار سازماني مي باشند. هم چنين جنس ،رشته تحصيلي ،سن و پست سازماني موجب تفاوت معني داري در ساختار سازماني شده اند(١٩ ).
بونر ، راکرت و والکر١ ( ٢٠٠٣ ) در طي تحقيقي نشان دادند بين ميزان کنترل رسمي و خلاقيت کارکنان سازمان رابطه معني دار منفي وجود دارد، به طوريکه درجات پايين کنترل رسمي براي مديريت کارآمد ضروري است و کنترل رسمي نامناسب يا بيش از حد مي تواند توان خلاقيت تيمي را در سازمانها کاهش دهد(١٣).
- هانتر٢ ( ٢٠٠٢) در طي تحقيقي تحت عنوان «توسعه عملکرد سازماني از طريق استفاده از ويژگيهاي
اجزاء مؤثر ساختار سازماني » به اين نتيجه رسيد که :
- واحدهاي سازماني با پيچيدگي کمتر که مديران آنها از سبک سيستم مديريت مشارکتي استفاده نموده اند درصد کارآفريني سازمان را افزايش دادند.
- هر چقدر سلسله مراتب سازماني کمتر و ارتباطات عمودي و افقي بين افراد سازمان بيشتر باشد، به همان نسبت فضاي مناسب را براي طرح کارآفريني مهيا مي سازند(٢٠).
- بونر ، راکرت و والکر ( ٢٠٠٣ ) در طي تحقيقي نشان دادند بين ميزان کنترل رسمي و خلاقيت کارکنان سازمان رابطه معني دار منفي وجود دارد، به طوري که درجات پايين کنترل رسمي براي مديريت کارآمد ضروري است و کنترل رسمي نامناسب يا بيش از حد مي تواند توان خلاقيت تيمي را در سازمانها کاهش دهد(١٣).