بخشی از مقاله
ارزیابی روش طرح و ساخت توأم در پروژه های عمرانی با استفاده از روش AHP
مطالعه ی موردی فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره)
چکیده :
در قرن حاضر پیشرفت و توسعه ی هر کشوری بستگی زیادی به توسـعه ی زیرسـاخت هـای آن کشـور در بخـش هـای مختلفـی همچون صنعت برق، سد سازی، راه سازی، حمل و نقل و ... را دارد. در پروژه های عمرانی و طرح های زیربنایی که به صورت بارز از تحولات تکنولوژی تأثیر می پذیرند، اسـتفاده از روش هـا و سـاختارهای نـوبن مـدیریت، امـری اجتنـاب ناپـذیر اسـت.. توسـعه ی زیرساخت با طراحی و انجام پروژه های عمرانی امکان پذیر می باشد. انجام این پروژه ها با روش های قراردادی مرسـوم ماننـد روش سه عاملی(کارفرما-مشاور-پیمانکار) پروژه ها را دچار مشکلاتی چون تأخیر در اتمام پروژه، کسری بودجه، از بین رفتن سـرمایه و ...
می کند. یکی از روش های نوین مدیریت و اجرای پروژه ها، روش طرح و ساخت می باشد که امروزه طرفداران زیـادی بـین دسـت اندرکاران اجرای پروژه ها پیدا کرده است.در این تحقیق از میان انواع روش های قراردادی پرکاربرد در اجرای پروژه هـای عمرانـی، روش های طرح و ساخت D.B) )، متعارف (D.B.B)، مدیریت اجرا (E.P.C)، ساخت، بهره برداری و انتقال((B.O.T مـورد بررسـی و ارزیابی قرار گرفته و معایب و محاسن هر کدام شرح داده شده است. سپس به شرح مطالعه ی موردی این تحقیق ، پروژه فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره) که با استفاده از روش طرح و ساخت اجرا شد پرداخته شد. در ادامه به کمک روش تصمیم گیری چند گزینه ای (AHP) و استفاده از نرم افزار Expert Choice ، این پروژه با توجه به معیارهای مشخص شده مـورد تحلیـل و ارزیـابی قرار گرفت که نتیجه ی به دست آمده، حاکی از آن بود که روش طرح و ساخت ( D.B) بهترین روش قرارداد برای این پروژه بود.
کلید واژگان : پروژه های عمرانی، روش طرح و ساخت توأم، فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره) ، روش AHP
-1 مقدمه:
تاکنون تحقیقات زیادی درمورد روش های مدیریت و اجرای پروژه های ساخت در کشورهای توسعه یافته انجـام شـده اسـت . ایـن تحقیقات که با تکیه بر تجربه بالای این کشورها در استفاده از این روش های مختلف بـوده ، نقـش بسـزایی در یـافتن راهکارهـای مناسب جهت معضلات اجرای پروژه های زیربنایی داشته است .
در کشور ما با توجه به حجم بالای پروژه های عمرانی که در سال های اخیر آغاز شده اند و مشکلات مدیریت کـه اغلـب منجـر بـه تأخیر در بهره برداری از این پروژه ها می گردد ، ضـرورت انجـام تحقیقـات کـاربردی جهـت بررسـی همـه جانبـه انـواع مختلـف قراردادهای ساخت با توجه به امکانات و شرایط خاص کشورمان کاملا مشهود است . اینگونه تحقیقات در کشور ما در آغاز راه اسـت و هنوز مسیر طولانی تحقیقاتی و شمار زیادی پژوهش در این زمینه لازم است تا درک روشن و استخراج استانداردهای ملـی را بـه دنبال داشته باشد .
دراین پژوهش سعی گردیده ابتدا روش های متداول مدیریت و اجرای پروژه ها به لحاظ مشخصـه هـا و نقـاط ضـعف و قـوت آنهـا معرفی شده، و سپس ویژگی های روش« طرح و ساخت« بررسی و جنبه های عملی آن در پروژه های عمرانـی مـورد ارزیـابی قـرار گیرد .
در روش » طرح و ساخت « انجام فعالیت های طراحی نهایی، تدارک، اجرا و راه انـدازی بـه عهـده ی پیمانکـار ( طـراح – سـازنده ) گذاشته می شود . بدین ترتیب کارفرما ریسک و مسئولیت خود را کاهش داده و آن را بیشتر متوجـه پیمانکـار مـی سـازد. در ایـن روش هماهنگی بین طراح و سازنده بالا رفته و یکپارچگی پروژه حفظ میشود، ضمن آنکه امکان انجام هم زمان طراحی و اجرافراهم شدهو زمان اجرای پروژه کاهش می یابد.
این روش درسال های اخیر محبوبیت زیادی برای اجرای پروژه های بزرگ عمرانی درکشورهای توسعه یافته به دست آورده اسـت . این روش امتیازات خاصی به کارفرمایان عرضه می دارد و می توان انتظار داشت که در آینده تحت یک بستر مناسب، به عنوان یک روش مطلوب اجرای پروژه های عمرانی مورد نظر قرار گیرد.
در ایران با توجه به اینکه نظام فنی و اجرایی جدید طرح های عمرانی، مرحله تهیه طرح ها (مطالعات شناسـایی تـا پایـان طراحـی اولیه ) را از مرحله اجرای طرح ها ( انجام طراحی تفصیلی و اجرایی ،عملیات اجرایی ) به صورت کاملا مشخص تفکیک کرده اسـت ، بنابراین تحقق نظام مذکور می بایستی شرایط سازگار با آن تدارک دیده شود .
روش اجرای» طرح و ساخت« در مقایسه با روش متعارف بیشتر با این فرآیند هماهنگی داشته و در نظام مذکور هم بـه اسـتفاده از این روش توصیه شده است .
در پروژه های عمرانی و طرحهـای زیربنـایی کـه بـه صـورت بـارز از تحـولات تکنولـوژی تـأثیر مـی پذیرند،اسـتفاده از روش هـا و ساختارهای نوین مدیریت امری اجتناب ناپذیر است. یکی از روش های نوین مدیریت واجرای پـروژه هـا، روش» طـرح و سـاخت « می باشد که امروزه طرفداران زیادی بین دست اندر کاران اجرای پروژه ها پیدا کرده است. این روش در مجموعه روشهای دو عاملی ( کارفرما - پیمانکار ) جای داشته که در آن کارفرما مسئولیت طراحی و اجرای پروژه را از طریق یک قرارداد به پیمانکار ( طـراح – سازنده ) واگذار می کند .
در پژوهش حاضر به منظور شناسایی جنبه های عملی استفاده از روش طرح و ساخت در پروژه هـای عمرانـی طـرح فرودگـاه بـین المللی امام خمینی (ره) به عنوان مطالعه موردی، مورد بررسی قرار گرفت. این روش که در پروژه های عمرانی مورد بررسی قرار می گیرد دارای تفاوت هایی با مشخصات نظری این روش بوده که منجر به محقق نشدن کلیـه ی خصوصـیات ایـن روش و عـدم بهـره گیری بهینه از آن شده است .
2
به طور کلی یافته ها نشان می دهد مهمترین مزیت و عامل جذابیت این روش برای کارفرمایان، همکاری، همـاهنگی و تلفیـق سـه فعالیت طراحی، تدارک و اجرا می باشد که مانند سه عامل به هم پیوسته در ارتباط با یکدیگر عمل می کنند . در نتیجـه محصـول به دست آمده دارای قابلیت اجرایی بهتر و در زمان بندی قابل قبول انجام خواهد شد نهایتاً استفاده از ایـن روش را در طـرح هـای عمرانی پیشنهاد می نماید .
1-1اهمیت تحقیق و سابقه ِی آن :
از سالهای دهه 70 ، در آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی، بخش خصوصی، برای برخـی از طرحهـای خـود، رو شـهای اجـرای دیگری را که هر یک مزایایی داشت، برگزیدند و با شناخته شدن مزایای آن روشها، به تدریج قوانین ناظر بر کارهای دولتی نیـز، برای به کارگیری روشهای غیرمتعارف، انعطاف یافته و کارفرمایان دولتی نیز اجازه یافتند که روشهای اجرای غیـر متعـارف را در چارچوب محدودیت هایی به کار گیرند.با وجود آن که هنوز بیشتر کارهای دولتی و بخش خصوصی در کشورهای توسعه یافتـه، به روش متعارف انجام می شود، اما به کارگیری روشهای غیر متعارف، به ویژه روش طرح و ساخت،گسترش یافته و این روشها به تدریج سهم بیشتری را به خود اختصاص می دهند.
انتخاب روش انجام پروژه یکی از تصمیم گیریهای استراتژیک پروژه است که در پایان مرحله مطالعات توجیهی و هم زمان یا پس از تصمیم گیری در مورد روش تامین مالی پروژه صورت می گیرد. اصطلاح روش انجام پروژه نحوه ترکیب و سازمان دهـی خـدمات طراحی ، تدارک کالا (مواد ، مصالح و تجهیزات) و ساخت (ساختمان و نصب و تجهیـزات ) + بهـره بـرداری و نگهـداری تاسیسـات (تسهیلات) پروژه است که به وسیله کارفرما یا با بکارگیری نهاد دیگر انجام می شود. بنابراین روش انجام پـروژه مشـتمل بـر حـوزه های زیر است: -1 طراحی -2 تدارک - 3 ساخت -4 بهره برداری -5 نگهداری در سالهای میانی دهه 1980 و 1990 روش هـای دو عاملی با عنوان طرح و ساخت توأم پا به عرصه ظهور گذاشت که احتمالاً بهترین راه حل انجام برخی پروژه ها هستند. [1]
روش » طرح و ساخت « به عنوان یک روش برای مدیریت و اجرای طرح های عمرانی، در سال هـای اخیـر در کشـورهای صـنعتی رواج زیادی یافته است . این روش امتیازات خاصی به کارفرمایان عرضه می دارد و می توان انتظار داشت که در آینده و تحـت یـک بستر مناسب، به عنوان روش مطلوب اجرای پروژه های عمرانی مورد نظر قرار گیرد . اسـتفاده از ایـن روش در اجـرای طـرح هـای عمرانی کشور ما نیز آغاز شده است ولی با توجه به شرایط متفاوت کشور ، این روش و سایر روش های نوین مدیریت و اجرای طرح های عمرانی به درستی به کار گرفته نشده است و طبیعتأ نتیجه مطلوبی از آنها به دست نیامده است . در این مقالـه ابتـدا مباحـث نظری مربوط به روش های مختلف اجرا و مدیریت طرح های عمرانی که بر گرفته از منابع خارجی است مطرح می شود و سپس به عنوان مطالعه میدانی، عملکرد پیمان طرح و ساخت در یک طرح سدسازی کشورمان مورد بررسـی قـرار مـی گیـرد . ایـن مطالعـه میدانی مبتنی بر فلسفه کیفی تفسیری است که با استفاده از روش مصاحبه غیر ساختار یافته سعی بر شناخت دیدگاه ها و عملکرد عوامل درگیر در مورد چگونگی کاربرد روش طرح و ساخت داشته است . یافته های این تحقیق نشان می دهد که شرایط لازم برای استفاده از روش طرح و ساخت در این طرح، مطابق آنچه که در مباحث نظری مطرح شده است، فراهم نبوده است. [2]
-2 استراتژی قرارداد
در مراحل اولیه توسعه یک پروژه، کارفرما باید استراتژی پروژه را تعیین نماید، یعنی برنامه ای که طی آن بتوان کارهـا را بـه موقـه انجام داد. استراتژی پروژه چهارچوب اداره کردن پروژه را شکل مـی دهـد. ایـن اسـتراتژی شـامل اسـتراتژی قـرارداد، نقـش هـا و مسئولیت های تیم پروژه، و زمانبندی طراحی، تدارک و ساخت می باشد.
فرآیند توسعه استراتژی قرارداد دارای چهار مرحله می باشد : [8]
· تعیین خصوصیات پروژه
· تعیین ساختار سازمانی برای طراحی و ساخت
· تعیین نوع قیمت گذاری و پرداخت
· فرآیند برگزاری مناقصه شامل شرایط قرارداد، انتخاب پیمانکاران و تحلیل مناقصه.
: 1-2 بررسی روش های قراردادی مختلف برای اجرای پروژه ها
در این قسمت، چهار روش متداول برای اجرای طرح های عمرانی به صورت خلاصه شرح داده می شود و سپس مقایسه ای بین آنها انجام می شود.
1-1-2 روش متعارف ( طراحی – مناقصه – اجرا )
در این روش که به نام سه عاملی ( کارفرما ،مشاور، پیمانکار ) نیز شناخته می شود، کارفرمـا از طریـق قراردادهـای جداگانـه ای بـا طراح و سازنده، پروژه را به اجرا می گذارد. در این روش فرآیند طراحی و ساخت به صورت خطـی مـی باشـد، بـدین معنـا کـه هـر گروهی وظایف خود را انجام داده و سپس اطلاعات به دست آمده و مسئولیت ادامه کار را به گروه بعدی واگذار می کند.
2-1-2 روش مدیریت اجرا1
مدیریت اجرا در واقع مجموعه ای از روش اجرا می باشد که در سه دهه گذشته تکامل یافته اند. یک تعریف عمومی از مدیریت اجرا به این صورت است :
مدیریت اجرا روشی است که در آن کارفرما با یک شرکت صلاحیت دار در ساخت توافق می کند که رهبری سـاخت و انجـام امـور اداری و مدیریت را در طی محدوده ی خدمات تعریف شده ای، به عهده بگیرد. مدیر اجرا در طی مراحل مختلف یک پروژه (برنامـه ریزی، طراحی و ساخت) کار کرده و با کارفرما و طراح همکاری می کند تا بیشتر بتواند خواسته های کارفرما را برآورده سازد.
3-1-2 روش طرح و ساخت (دو عاملی)
در این روش، کارفرما مسئولیت طراحی و اجرای پروژه را از طریق یک قرارداد به واحد طراح - سازنده واگذار می کند. جذاب تـرین جنبه روش طرح و ساخت برای کارفرماها این است که فقط با یک منبع واحد مسئولیت سر وکار دارنـد، یعنـی بـه جـای آنکـه بـه صورت جداگانه با یک معیار، یک پمانکار،ی و احتمالاً گروه های دیگری مثل مهندس تأسیسات و طراحی داخلی سـر و کـار داشـته باشند، یک تأمین کننده خدمات، کلیه کارهای آنها را انجام خواهد داد. به این ترتیب مسئولیت و ریسک کارفرما به حداقل رسـیده و منبع واحد مسئولیت یعنی طراح – سازنده کلیه خدمات طراحی، تدارک و ساخت پروژه را به عهده می گیرد.
4
از دیگر موارد جذاب این روش برای کارفرماها این است که زمان صرف شده آنها روی طراحی و ساخت کاهش مـی یابـد، کـه ایـن زمان شامل انتخاب یک طراح و یک پیمانکار عمومی و ارتباط برقرار کردن با هر دوی آنها می باشد.
4-1-2 روش ساخت، بهره برداری و انتقال (B.O.T)
B.O.T روشی است که در آن از سرمایه ی بخش خصوصی برای ساخت پروژه های زیربنایی استفاده می شود.
تأمین مالی پروژه، اساس رویکرد B.O.T را تشکیل می دهد. در یک پروژه B.O.T ، امتیاز ساخت و بهره برداری از یک تسـهیلات، برای یک مدت معینی به یک شرکت خصوصی که » شرکت پروژه 2 «نامیده مـی شـود واگـذار مـی گـردد. ایـن تسـهیلات ممکـن استیک نیروگاه، فرودگاه، بزرگراه، تونل یا یک تصفیه خانه باشد. شرکت پروژه مسـئولیت کامـل تـأمین خـدمات طراحـی، تـدارک، ساخت، تأمین مالی و بهره برداری از پروژه را در دوره امتیاز بر عهده دارد. در پایان دوره امتیاز، شرکت پروژه، مالکیـت پـروژه را بـه دولت واگذار می نماید. دوره امتازی عمدتاً براساس مدت زمانی که لازم است تا درآمد حاصل از تسهیلات، بدهی شرکت را پرداختـه و سود مناسبی نیز به خاطر کار و ریسکی که متحمل شده است فراهم نماید، تعیین می گردد. [21] در طی تحقیقات انجام شده در کشور امریکا سه روش اجرای متعارف، طرح و ساخت و مدیریت اجرا به لحاظ قیمت واحـد، سـرعت ساخت، افزایش قیمت و افزایش مدت با یکدیگر مقایسه شده اند که نتایج آن در جدول 1-2 آمده است[2]
در طی تحقیقات دیگری که در کشور هنگ کنگ انجام شده است، 8 عامل برای انتخاب روش قراردادی مناسب در نظر گرفته شده و از کارفرمایان خواسته شده که این 8 عامل را در روش های مختلف با هم مقایسه و اولویت بندی کنند که نتایج آن در جدول -2 2 آمده است[9]
2-2 مهمترین عواملی که منجر به انتخاب روش طرح و ساخت می گردد
بر اساس نتایج تحقیقاتی که در کشور امریکا روی روش طرح و ساخت انجام گرفته و مهم ترین عواملی که منجر بـه انتخـاب روش طرح و ساخت می گردد به شرح زیر است : [11]
• کوتاه شدن مدت مدت پروژه
•قطعیت دادن به هزینه ها
•کاهش هزینه ها
•ارتقاء قابلیت ساخت و نوآوری
•کاهش ادعاها
•قطعیت دادن به برنامه زمان بندی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور مراحل ارجاع کار در روش طرح و ساخت برای پروژه های صنعتی را به این صورت بیان کـرده است :
مرحله ی اول – تهیه ی مبانی پروژه (اطلاعات و مدارک پروژه) مرحله ی دوم – ارزیابی توان اجرای کار پیمانکاران
مرحله ی سوم – دعوت به ارائه پیشنهاد، انتخاب پیشنهاد بهینه و مبادله ی قرارداد
3-2 روش های قیمت گذاری در روش طرح و ساخت
به طور کلی می توان روش های قیمت گذاری را به دو نوع تفکیک کرد. مبنای این تفکیک بر اساس تبـدیل شـدن منـابع مصـرفی (ورودی) به محصول هدف و هدف پروژه (خروجی) در فرآیند یک پروژه می باشد: [5]
6
الف : قیمت گذاری بر مبنای منابع مصرفی ب – قیمت گذاری بر مبنای محصول
4-2 عوامل مؤثر در موفقیت پروژه های طرح و ساخت
1. متعهد بودن تیم پروژه
2. صلاحیت پیمانکار
3. صلاحیت کارفرما
4. ارزیابی ریسک
5. نیازهای استفاده کنندگان نهایی
برای شناسایی جنبه های عملی استفاده از روش طرح و ساخت در ایران ، پیمان طرح و ساخت بصورت مطالعه مورد بررسی خواهد شد.
-3 معرفی طرح
فرودگاه بین المللی امام در 35 کیلومتری جنوب غربی تهران ،حدفاصل اتوبان تهران-قم و جاده ساوه در زمینی به وسعت چهـارده هزار هکتار واقع شده است.مشکلات مربوط به فرودگاه بین المللی مهراباد بعلت اشباع ظرفیت ها در سطوح مختلف، واقـع شـده در دل یک منطقه مسکونی شهری، آلودگی محیط زیست، کاهش ایمنی پروازها و عدم انطباق با استاندارهای عملیـاتی بـین المللـی و عدم قابلیت گسترش و از طرف دیگر ضرورت تامین نیازهای مسافرت ها و حمل و نقل هوایی داخلی و خـارجی و جـذب پروازهـای ترانزیت بین المللی جهت دستیابی به جایگاه ایران بعنوان قطب اصلی پروازهای بین المللی منطقه و کانال عبوری در مسـیر اروپـا-آسیا و درعین حال کسب درآمدهای ارزی قابل توجه و بالاخره دور نشدن از میدان رقابت صنعت هوایی منطقـه در مجمـوع سـبب شده است که طراحی و اجرای هرچه سریعتر فرودگاه بین المللی جدید تهران بعنوان یکی از مهمترین طرح هـای ملـی در اولویـت خاص قراربگیرد راه های دسترسی به این فرودگاه عبارت اند از :
جاده تهران- قم ، جاده تهران- ساوه وجاده ساوه.
و در آینده قرار است که خط 2 مترو تهران را از حرم مطهر امام خمینی(ره) تا فرودگاه به صورت روگذر برای دسترسی به فرودگـاه ادامه دهند.
در سال 1351 کمیته اجرایی فرودگاه بین المللی جدید تهران تاسیس گردید و محل اشاره شده فوق برای آن تعیین گردید.
در سال 1352 مطالعات پیش بینی ترافیک هوایی فرودگاه جدید توسط شرکت فرانسوی )ADPشرکت فرودگاه های پاریس) انجـام
و ارائه شد. و سپس یک مسابقه بین المللی با حضور 43 شرکت کننده برای طرح فرودگـاه جدیـد برگـزار گردیـد و بـا برنـده ایـن مناقصه یعنی کنسرسیوم امریکایی – ایرانی TAMS-AFFAقراردادی در سال بعد منعقد گردید.
در سال 1356 عملیات نقشه برداری و خاکبرداری آغازگردید و پس از یک دوره توقف، فعالیت اجرائی بـا انعقـاد دو قـرارداد انجـام کارهای سیوبل در سال 1368 مجددا شکل گرفت.
در سال 1373 با توجه به لزوم تجدید نظر در طرح جامع قبلی و تغییر الگوی ترمینال مسافری فـاز یـک بهـره بـرداری از فرودگـاه بصورت قرارداد طرح و ساخت توام بین معاونت ساخت و توسعه بنادر و فرودگاه هـای وزارت راه و ترابـری بعنـوان کارفرمـا از یـک طرف و شرکت ساختمانی کیسون( سهامی خاص) بعنوان پیمانکار از طرف دیگر منعقد گردید.
7
همچنین ضرورت برخورداری از یافته های پیشرفته و تجربه شده صنعت هوانوردی و کسب اعتبار بین المللی که به پذیرش جهانی این فرودگاه منجر خواهد شد کارفرما را به سمت استفاده از یک مشاور بین المللی رهنمون کرد. و قـراردادی بـا شـرکت فرانسـوی ADP به جهت همکاری و انتقال تکنولوژی و فن اوری به طراحان شرکت کیسون منعقد کرد.
1-3 محدوده کاری پیمانکار طرح و ساخت بشرح زیر می باشد. طراحی و اجراء:
• جاده و پل های ارتباطی
• ترمینال مسافری بین المللی شامل کلیه ساختمانها، تاسیسات و تجهیزات مورد نیاز
• تاسیسات زیربنایی مکانیکی ،برقی و مخابراتی مشتمل بر ساختمانها، تاسیسات و تجهیزات مورد نیاز
• ساختمانهای اداری سازمان هواپیمایی کشوری و نیروی انتظامی و امنیتی، مشتمل بر ساختمانها ، تاسیسات و تجهیزات موردنیاز
• محوطه سازی بین ساختمانها
• عملیات باقیمانده و تکمیل ساخت عوامل میدان پرواز و ساختمانهای جنبی و تاسیسات و تجهیزات مربوطه
طراحی :
• ساختمان ترمینال بار شامل کلیه ساختمانها، تاسیسات و تجهیزات مورد نیاز
• پل های ارتباطی مسافر به هواپیما
• مرکز مخابرات شهری
پیمانکار متعهد گردیده است که موارد موضوع پیمان را ظرف مدت 30 ماه به انجام برساند.
- 4 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)
در علم تصمیم گیری که در آن انتخاب یک راهکار از بین راهکارهای موجود و یا اولویتبندی راهکارها مطرح است، چند سالی است که روشهای ²تصمیم گیری با شاخص های چند گانه «MADM» جای خود را باز کرده اند. از این میان روش تحلیل سلسله مراتبـی (AHP) بیش از سایر روشها در علم مدیریت مورد استفاده قرار گرفته است. فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از معروفتـرین فنـون تصمیم گیری چند منظوره است که اولین بار توسط توماس ال. ساعتی عراقی الاصل در دهه 1970 ابـداع گردیـد. فراینـد تحلیـل سلسله مراتبی منعکس کننده رفتار طبیعی و تفکر انسانی است. این تکنیک، مسائل پیچیده را بـر اسـاس آثـار متقابـل آنهـا مـورد بررسی قرار میدهد و آنها را به شکلی ساده تبدیل کرده به حل آن میپردازد.
فرایند تحلیل سلسله مراتبی در هنگامی که عمل تصمیم گیری با چند گزینه رقیـب و معیـار تصـمیم گیـری روبروسـت مـیتوانـد استفاده گردد. معیارهای مطرح شده می تواند کمی و کیفی باشند. اساس این روش تصمیم گیری بر مقایسات زوجـی نهفتـه اسـت. تصمیم گیرنده با فرآهم آوردن درخت سلسله مراتبی تصمیم آغاز می کند. درخت سلسله مراتـب تصـمیم، عوامـل مـورد مقایسـه و گزینههای رقیب مورد ارزیابی در تصمیم را نشان می دهد. سپس یک سری مقایسات زوجی انجام میگیرد. ایـن مقایسـات وزن هـر یک از فاکتورها را در راستای گزینه های رقیب مورد ارزیابی در تصمیم را نشان می دهد. در نهایـت منطـق فرآینـد تحلیـل سلسـله مراتبی به گونهای ماتریسهای حاصل از مقایسات زوجی را با یکدیگر تلفیق میسازد که تصمیم بهینه حاصل آید. بکارگیری این روش مستلزم چهار قدم عمده زیر میباشد: الف) مدل سازی
