بخشی از مقاله
چکیده
شادکامی از بنیادي ترین مفاهیم روانشناسی مثبت گرا است. هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان پیش بینی شادکامی توسط انسجام خانواده و ابعاد کیفیت زندگی شامل سلامت جسمی، سلامت روانی، ارتباط اجتماعی و محیط زندگی بود. این پژوهش از نوع همبستگی و مشارکت کنندگان در پژوهش، 150 نفر از معلمان زن دبستانهاي شهرستان مرودشت بوده که به روش خوشه اي نمونه گیري شدند. ابزارهاي مورد استفاده دراین پژوهش شامل سه مقیاس انسجام خانواده، کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی و پرسشنامه شادکامی آکسفورد بود.
یافته ها نشان داد که بین انسجام خانواده و دو بعد سلامت جسمی و سلامت روانی کیفیت زندگی و انسجام خانواده و شادکامی و همچنین بین ابعاد مختلف کیفیت زندگی و شادکامی رابطه مثبت درسطح - - P<%1وجود دارد. با استفاده از تحلیل رگرسیون چند گانه به شیوه همزمان میزان پیش بینی شادکامی توسط انسجام خانواده وکیفیت زندگی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که هر چهار بعد کیفیت زندگی پیش بینی کننده مثبت شادکامی بودند. اما انسجام خانواده از چنین قدرتی برخوردار نبود. بنابراین می توان گفت که با ارتقاء کیفیت زندگی معلمان، شادکامی آنها افزایش خواهد یافت.
مقدمه
انسان از دیر باز جستجوگر شیوه هاي رسیدن به خوشبختی بوده است. وي همواره با این پرسش روبرو بوده که چه چیز موجب خشنودي و شادکامی او در زندگی می شود؟ روانشناسی مثبت گرا خواهان تغییر، از پرداختن به ترمیم آسیب ها به سوي بهینه کردن کیفیت زندگی است. این جنبش در پی آن است که از نقاط قوت انسان به عنوان سپري در برابر بیماري هاي روانی بهره گیرد - سلیگمن،. - 2002 از بنیادي ترین مفاهیم مطرح در این جنبش، مفهوم شادي است.
تاکنون تاثیر عواملی همچون جنسیت، وضعیت اقتصادي، تحصیلات، سلامتی، رضایت شغلی، کیفیت اوقات فراغت، ابعاد شخصیت، سبک هاي رهبري و ارتباطهاي اجتماعی بر شادي بررسی شده است - ویلسون،1967؛ برادبورن و کاپلوویتز،1969؛ وینهوون،1996؛ علی پور و نوربالا،1387؛ آرگیل،2001؛ دهنوي،احمدي و عابدي،1383؛ جوکار و رحیمی،. - 1386 در میان عوامل اجتماعی، نقش خانواده در شکلگیري شادي همچون سایر ویژگیهاي انسان بیشتر مورد توجه بوده است. در تحلیل مفهوم شادکامی، نظریه پردازان بیشتر به دو مولفه شناختی و هیجانی اشاره نموده اند.
مولفه شناختی بیشتر بر رضایت از زندگی و مولفه هیجانی بیشتر بر حالتهایی مانند خندیدن، شوخ طبعی و همچنین تعادل میان هیجانهاي مثبت و منفی، دلالت دارند - آرگیل،2001؛ سلیگمن،. - 2002 در الگوها و نظریه هاي ارائه شده پیرامون شادکامی، مولفه هاي درون فردي و میان فردي چندي مطرح شده است. آرگیل - - 2001 به عنوان پیشگام در نظریه پردازان شادکامی، ارتباطات اجتماعی را از مولفههاي مهم شادکامی میداند و پیوندهاي نزدیک همچون دوستی، عشق و ازدواج را از نمونه هاي بارز و اثر گذار بر بهکامی شمرده است.
آرگیل - همان جا - بر این باور است که خانواده یکی از قويترین پیوندهاي ارتباط اجتماعی است و ابعاد گوناگون آن مانند شمار اعضاي خانواده، تحصیلات، درآمد، ساختارقدرت، همبستگی اعضاي خانواده و کیفیت زندگی از تعیین کنندههاي شادکامی هستند. پیش بینی می شود که انسجام خانواده و کیفیت زندگی بر شادکامی تاثیرگذار باشند. انسجام خانواده یکی از ابعاد الگوي مدور ترکیبی اولسون - - 1999 از خانواده میباشد.
مراد از انسجام خانواده، احساس همبستگی، پیوند و تعهد عاطفی است که اعضاي یک خانواده نسبت به همدیگر دارند. لینگرن - - 2003 انسجام را بهصورت احساس نزدیکی عاطفی با دیگر افراد خانواده تعریف میکند. از نظر او دو کیفیت مربوط به انسجام خانواده مشتمل بر تعهد و وقت گذاشتن به همدیگر است. منظور از تعهد، میل به صرف وقت و انرژي در فعالیتهاي خانواده و همچنین ممانعت از تاثیر منفی عواملی چون مسائل شغلی در آن می باشد. بعد دیگر انسجام خانواده از نظر لینگرن - - 2003 وقت گذاشتن و با هم بودن در بین اعضاي خانواده است.
خانواده هایی که در این زمینه قوي هستند، بهطور مرتب برنامهها و زمانهایی براي فعالیتهاي گروهی درنظر میگیرند. مراد از کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی، درك فرد از موقعیتهاي خویش در زندگی در متن فرهنگی و سیستمهاي ارزشی که فرد در آن زندگی می کند، در رابطه با هدف ها، انتظارات، استاندارها و علایق خود تعریف می کند و این تعریف ابعاد سلامت جسمی، سلامت روانی، ارتباطات اجتماعی و ادراك محیط زندگی را شامل می شود - پور، . - 2003 از آنجا که در زمینه رابطه انسجام خانواده و کیفیت زندگی با شادکامی بررسیهاي اندکی انجام شده، این پژوهش با هدف بررسی میزان پیشبینی شادکامی توسط انسجام خانواده و ابعاد کیفیت زندگی شامل سلامت جسمی، سلامت روانی، ارتباط اجتماعی و محیط زندگی بود. فرضیههاي پژوهش عبارت بودند از:
-1 بین انسجام خانواده با ابعاد مختلف کیفیت زندگی - جسمی، روانی، اجتماعی و محیط زندگی - رابطه وجود دارد.
-2 بین انسجام خانواده با شادکامی رابطه وجود دارد.
-3 بین ابعاد مختلف کیفیت زندگی - جسمی، روانی، اجتماعی و محیط زندگی - با شادکامی رابطه وجود دارد.
-4 انسجام خانواده و کیفیت زندگی توان پیش بینی شادکامی را دارند.
روش پژوهش
جامعه و نمونه: جامعه آماري پژوهش را، معلمان زن دبستانهاي شهر مرودشت تشکیل دادند. از جامعهي فوق نمونهاي به تعداد 150 نفر به روش نمونهگیري خوشهاي انتخاب شد.
ابزارهاي پژوهش: الف - مقیاس شادکامی آکسفورد: این ابزار که در سال 1989 توسط آرگیل، مارتین کرسلند تهیه شد، داراي 29 ماده 4 گزینهاي و بر اساس یک طیف چهار گزینهاي از صفر تا 3 نمرهگذاري شده است. اعتبار این آزمون در ایران توسط علی پور، نوربالا - - 1378 با 101 آزمودنی 0/93 و پایایی آن 0/92گزارش شده است. در بررسی فرانسیس و همکاران - - 1989، آلفاي کرونباخ قابل قبولی نیز براي این مقیاس گزارش شده است. نمره کل آزمودنیها از 0 تا 87 در نوسان است.
در تحقیق حاضر براي محاسبه پایاي مقیاس از آلفاي کرونباخ استفاده شده که براي کل مقیاس برابر با 0/93 است - جدول. - 1 ب - پرسشنامه کیفیت زندگی: سازمان بهداشت جهانی دست به تهیه آزمون W H O Q L-100 زد که 24 بعد براي کیفیت زندگی قایل است. این مقیاس به مطالعه 4 دامنه از کیفیت زندگی افراد میپردازد: -1 سلامت جسمی -2 سلامت روان -3 محیط زندگی -4 روابط با دیگران - رحیمی،. - 1385 جهت سنجش سلامت جسمی 7 گویه، سلامت روان 6 گویه، روابط اجتماعی 3 گویه و محیط زندگی 8 گویه در نظر گرفته شده است.
علاوه بر این 2گویه اضافی نیز براي مطالعه کیفیت آشکار و سلامت عمومی افراد قرار داده شده است. این مقیاس توسط نصیري و دو تن از اساتید بخش روانشناسی تربیتی دانشگاه شیراز به زبان فارسی برگردانده شد. در تحقیقی رحیمی - - 1385، جهت تعیین روایی از تحلیل سوال استفاده کرد. سلامت جسمی 0/83، سلامت روان 0/83، ارتباط اجتماعی0/63، محیط زندگی0/87 و نتایج بیانگر روایی مطلوب مقیاس می باشند و همچنین پایایی مقیاس به روش ضریب آلفاي کرونباخ بین 0/73 تا 0/89 براي خرده مقیاس هاي چهارگانه و کل مقیاس گزارش شده است.
در تحقیق حاضر براي محاسبه پایاي مقیاس از آلفاي کرونباخ استفاده شده که براي کل مقیاس برابر با0/80است - جدول. - 1 ج - پرسشنامه انسجام خانوادگی: این مقیاس با الهام از مدل ترکیبی السون - - 1999 به وسیله سامانی - - 1381 ساخته شده است. این مقیاس داراي 28 سوال در طیف لیکرت پنج نمره اي است. حداکثر نمره قابل اکتساب در این آزمون 140 و حداقل 28 بود. ضریب آلفا با روش باز آزمایی 0/90 و پایایی براي کل مقیاس برابر 0/79 گزارش شده است - سامانی،. - 1381 همچنین در بررسی دیگر که به وسیله سامانی - - 2004 انجام شد، ضریب همسانی درونی مقیاس 0/85، ضریب آلفاي کرونباخ 0/79 و ضریب پایایی با روش باز آزمایی 0/80 گزارش شده است.
در تحقیق حاضر براي محاسبه پایاي مقیاس از آلفاي کرونباخ استفاده شده که براي کل مقیاس برابر با0/69است - جدول. - 1 مطالعه حاضر با اخذ مجوز و معرفی نامه رسمی از اداره آموزش و پرورش استان فارس انجام گرفت. پیش از اجراي پرسشنامه ها در زمینه هدف طرح با آزمودنیها گفتگو شد. همچنین به آزمودنیها گفته شد که شرکت در بررسی داوطلبانه است. با این حال اهمیت مشارکت آنها در بررسی یادآوري گردید. به آنها گفته شد که می توانند از نوشتن نام خودداري نمایند. تحلیل دادهها به روش هاي آمارتوصیفی، ماتریس همبستگی و رگرسیون چند گانه به روش همزمان انجام شد.
