بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر به منظور بررسی جایگاه شایسته سالاری در رابطه با بهره وری کارکنان سازمان تامین اجتماعی استان آذربایجان شرقی انجام شده است. این پژوهش از نوع توصیفی - همبستگی است. و جامعه آماری این پژوهش را کلیه کارکنان سازمان تامین اجتماعی استان آذربایجان شرقی تشکیل می دهند و نمونه آن 120 نفر از این کارکنان که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. همچنین برای سنجش شایسته سالاری از پرسشنامه پیرس و تسیو - 1994 - و برای بهره وری کارکنان از پرسشنامه بهره وری مدل گلداسمیت استفاده شد. نتایج حاصل ازتحلیل ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون نشان داد که بین شایسته سالاری و بهره وری کارکنان رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد . - p < 0/0 1 -
کلید واژه : شایسته سالاری، بهره وری کارکنان
متن اصلی مقاله:
سازمان تامین اجتماعی به عنوان یکی از بزرگترین سازمان های بیمه ای، با پوشش بیش از 35 میلیون نفر از جمعیت کشور و بالغ بر 34 هزار پرسنل با قلمرو های گسترده بیمه ای، درمانی، سرمایه گذاری و ... مقوله مهم و کلیدی در ساختار اقتصادی و اجتماعی کشور می باشد. و کوشش های اقتصادی این سازمان همواره معطوف بر آن بوده که حداکثر نتیجه را با کمترین امکانات و عوامل موجود بدست آورد، این تمایل را می توان دستیابی به بهره وری1 و کارایی بالاتر نامید. بهره وری مفهومی جامع و در برگیرنده کارایی است و به چهار سطح که عبارتند از : .1 بهره وری کارکنان، . 2 بهره وری سازمانی، .3 بهره وری بخشی،.4 بهره وری ملی تقسیم می شود. که افزایش آن به منظور ارتقاء سطح زندگی، رفاه، آرامش و آسایش انسان ها، همواره مدنظر دست اندرکاران سیاست و اقتصاد بوده است و لذا بالا بردن بهره وری این سازمان، در برگیرنده منافع عمومی جامعه می باشد.
و بهره وری از جمله عواملی است که دوام و بقای سازمان ها را در دنیای پررقابت فعلی تضمین می کند. حاکم شدن فرهنگ بهره وری، موجب استفاده بهینه از کلیه امکانات مادی و معنوی سازمان ها می شود. و بدون اضافه کردن فناوری و نیروی انسانی جدید می توان از امکانات، شرایط، توان و قابلیت های نیروی انسانی موجود با خاصیت زایشی و خلاقیت در جهت تحقق هدف های سازمان حداکثر بهره را برد. بهره وری مطلوب با تغییر ساختارها، اضافه کردن فناوری، تدوین دستور کار و صدور بخشنامه حاصل نمی شود بلکه انسان، محور هر نوع بهره وری فردی - اجتماعی و سازمانی است. بنابراین باید بیشترین توجه و برنامه ریزی در بهره وری سازمانی متوجه عوامل انسانی شود و در این زمینه شایسته سالاری1 یکی از عوامل مهم به شمار می آید که در دنیای کسب کار کنونی، سازمانها در تلاش و رقابت اند تا شایسته ترین مدیران را، به عنوان یک مزیت رقابتی، شناسایی، جذب و حفظ کنند شایستگی مجموعه ویژگیهایی است که در عملکرد شغلی موفق و نیل به هدفهای سازمانی سهیم است.
این شایستگی ها شامل دانش، مهارتها، توانایی ها به اضافه ویژگیهایی نظیر ارزشها، انگیزش، نوآوریها و کنترل خود می شوند. و شایسته سالاری به مجموعه فعالیت ها و روش هایی اطلاق می شود که از آن طریق افراد براساس شایستگی برای کار در سازمان ها گزینش می شوند و پاداشها و ترفیع ها نیز صرفا براساس توانایی ها و مهارت های به آنها تعلق می گیرد - گل پرور و عریضی،. - 1385 پریش و سنس - 2003 - 2 معتقدند شایسته سالاری در مفهوم مرسوم، نظامی است که در آن پاداشها و منابع کمیاب، به افراد دارای صلاحیت تخصیص می یابد. بدین مفهوم که مردم بر مبنای استعداد و تلاش فردی خود حرکتی روبه بالا داشته باشند. همچنین هوسر - 2002 - 3 آن را فرایند ایجاد نگرش، الگوهای رفتاری و اخلاقی با ارزشهای پایدار از طریق بکارگیری و پرورش نیروی انسانی می داند؛ به گونه ای که شایستگی ها، استعدادها و توانمندیهای نیروی انسانی با نیاز های آینده سازمان مطابقت داشته باشد لذا شایسته سالاری جریان پویایی است که باید بطور مستمر به آن پرداخته شود و به تناسب نیاز سازمان، همواره تکامل یابد. همچنین داشتن بصیرت و دانش در هر سطحی لازمه کار در یک سیستم شایسته سالار است و برای شایستگی دو بال وجود دارد که یک بال آن دانش و بال دیگر بینش و نحوه برخورد با مسئله و اعتقاد و ارزشهاست - الوانی، . - 1387 برادی4 و همکاران - 1995 -
طی پژوهشی نشان دادند زمانی که افراد اعمال ماهرانه مبتنی بر شایستگی شخصی را در یک محیط انجام می دهند، مهارت های خود را به گونه ای گسترش می بخشند که به خوبی بتوانند اعمال ماهرانه بیشتری را در همان محیط یا محیط های دیگر انجام دهند. این امر مبنای نوعی تجارب شایستگی - شایسته سالاری - در افراد دیده می شود. و در پژوهش دیگری آلوسن و کارمن - 2001 - 5 نشان دادند که در نظام شایسته سالاری، افراد شایسته در مکان و زمان مناسب، منصوب شده و از ایشان بهترین استفاده در راستای اهداف فردی، سازمانی و اجتماعی به عمل می آید. در سال های اخیر رابطه بین بهره وری کارکنان و شایسته سالاری مورد توجه و مطالعه محافل علمی مدیریت دنیا قرار گرفته است . از انجا که افزایش بهره وری کارکنان یکی از منابع مهم توسعه اقتصادی است، لذا این مقوله باید در سازمان تامین اجتماعی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. تا اقدامی مکمل در جهت توسعه کمی و کیفی این سازمان باشد. با استناد به مطالب بالا سوال اساسی پژوهش، بررسی جایگاه شایسته سالاری و رابطه آن با بهره وری کارکنان در سازمان تامین اجتماعی استان آذربایجان شرقی می باشد.
اهمیت ضرورت
امروزه تمام کشورهای جهان در پی بدست آوردن پیشرفتهایی در زمینه بهره وری هستند بدین معنی که بتوانند با مصرف منابع کمتر به مقدار تولید ملی بیشتری دست یابند زیرا میان درآمد سرانه هر کشور و شاخص بهره وری رابطه ای مستقیم وجود دارد تلاش برای بهبود بهره وری تلاش برای زندگی بهتر افراد جامعه است. بهبود بهره وری در سازمانها موجب می شود نیروی انسانی بتواند بهتر فکر کند، بیندیشد، بیافریند، نوآوری کند و نگرش سیستماتیک پیدا کند، تفکری که هدف گیری آن به جای حال و گذشته خلق و ساختن آینده است - هادیان و همکاران،. - 1387 کارکنان سرمایه های با ارزش هر سازمان می باشند، دستیابی به هدفهای هر سازمان در گرو مدیریت درست این منابع با ارزش است. نیروی کار اگر با آرامش خاطر و انگیزه قوی اشتغال به کار داشته باشد و به دلایل گوناگون از آینده واهمه نداشته باشد بهره وری او بالاتر خواهد بود. مجموعه ای از عوامل و ارزشهای حاکم بر سازمان بر روی بهره وری کارکنان مؤثر می باشند. مهمترین عاملی که بر روی بهره وری نیروی کار تأثیر دارد انگیزه نیروی کار در انجام کار است. عواملی که بر روی انگیزه نیروی کار تأثیر دارند به دو دسته کلی مادی و فرهنگ سازمانی وابسته می باشند.
عوامل مادی به میزان حقوق و دستمزد افراد در مقایسه با سطح قیمتها در جامعه و برآورد نیازهای اولیه افراد - نیازهای مازلو - بستگی دارد. عوامل فرهنگ سازمانی به این مسأله می پردازد که جو مدیریتی و فضای سازمان برای کارکنان چگونه است یعنی مدیریت سازمان آیا امکان بروز عقاید و افکار نو را به زیردستان خود می دهد یا خیر؟ آیا معیار انتخاب و به کارگیری افراد در مشاغل بر اساس شایستگی ها و صلاحیت ها می باشد یا اینکه معیار صرفاً بر اساس داشتن رابطه و اطلاعات محض است. آیا سیستم تشویق و تنبیه عادلانه در سازمان وجود دارد، یعنی سازمان بین کسی که کار می کند و کسی که کم کاری می کند تفاوت قائل می شود؟ میزان مشارکت در سازمان چقدر است مدیران تا چه میزان محیط را برای انجام کار جذاب نموده اند - معمارزاده،. - 1391
از اینرو پژوهش حاضر از بعد نظری، به دنبال آنست که منجر به ایجاد نظریه ای نو در خصوص رابطه میان شایسته سالاری و بهره وری نیروی انسانی کارکنان گردد. تحقیق حاضر به مدیریت کمک میکند تا برداشت کارکنان را نسبت به محیط کار خود بهتر بشناسد و آن چه را که به عنوان طرز تلقی خود، از مولفه های شایسته سالاری کارکنان میداند با عملکرد واقعی کارکنان به مقایسه بنشیند. بنابراین از بعد عملی - کاربردی - ، به دنبال فراهم نمودن زمینههای لازم جهت بازنگری ملاکهای شایسته سالاری در سازمان تامین اجتماعی است تا نتایج آن منجر به تغییرات اساسی و اصلاح ساز وکارهای مدیریت در بکارگیری مولفه های شایسته سالاری گردد، بطوریکه در نهایت با ایجاد شایسته سالاری منجر به ارتقای بهره وری نیروی انسانی گردد و از این طریق دستیابی به اهداف سازمانی تسهیل گردد.
با توجه به پیشینه تحقیقات - گل پرور و عریضی، - 1385 با بررسی مشارکت شهروندی، شایسته سالاری در رفتار و نگرش کارکنان سازمانها نشان داد بیگانگی سازمانی، مشارکت شهروندی و نگرش به شایسته سالاری، از جمله رفتارها و نگرشهای مهم و سرنوشت سازی هستند که می توانند برون دادهای یک سازمان را تحت تاثیر قرار دهند. - معمارزاده و همکاران، - 1391 با بررسی تبیین مدل ارتقاء شایسته سالاری و عوامل مرتبط با آن در وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی به این نتیجه دست یافتند در سازمانهایی که نوع استراتژی آنها رقابتی؛ نوع سبک رهبری آنها مشارکتی؛ نوع فرهنگ سازمانی آنها از نوع فرهنگ سازمانی پاسخگو؛ هدف نظام مدیریت منابع انسانی آنها هدف سازمانی و نوع تصمیم گیری آنها نیمه متمرکز است زمینه ایده آل تری برای ارتقاء شایسته سالاری فراهم می باشد. همچنین سازمانهایی که مشارکت در فرایند تدوین ارزشها، پذیرش شایسته سالاری در افکار عمومی، شایستگی به عنوان معیار گزینش افراد و قوانین استخدامی با فرصت برابر را دیکته میکنند باعث ارتقاء شایسته سالاری می شوند.
- برادی و همکاران، - 1995 طی پژوهشی نشان دادند که این ایده را که تجارب در یک حوزه یا حیطه به حوزه هایی فراتر از حوزه اصلی انتقال خواهد یافت را بسط و گسترش داده اند. زمانی که افراد اعمال ماهرانه مبتنی بر شایستگی شخصی را در یک محیط انجام می دهند، مهارت های خود را به گونه ای گسترش می بخشند که به خوبی بتوانند اعمال ماهرانه بیشتری را در همان محیط یا محیط های دیگر انجام دهند. این امر مبنای نوعی تجارب شایستگی - شایسته سالاری - در افراد دیده می شود. آلوسن و کارمن - 2001 - نشان دادند که در نظام شایسته سالاری، افراد شایسته در مکان و زمان مناسب، منصوب شده و از ایشان بهترین استفاده در راستای اهداف فردی، سازمانی و اجتماعی به عمل می آید.
در مجموع چنانکه مبانی نظری و تحقیقاتی نیز به خوبی نشان می دهد، می توان گفت شایسته سالاری نه تنها در بهره وری کارکنان تاثیر دارد بلکه نقش برانگیزنده در بهره وری کارکنان ایفاء می کند.روش پژوهش این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش توصیفی- پیمایشی به شیوه همبستگی است. جامعه جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کارکنان سازمان تامین اجتماعی در استان آذربایجان شرقی است که حدود 800 نفر می باشد. نمونه و روش نمونه گیری
