بخشی از مقاله
چکیده
رضایت شغلی جایگاه ویژه ای در مطالعات مدیریت منابع انسانی و رفتار انسانی دارد و براساس مطالعات انجام شده هرچه سازگاری و تناسب بین ویژگیهای شخصیتی افراد و تناسب آن با شغلی که انتخاب می کنند بیشتر باشد رضایت بیشتر در پی خواهد داشت. پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگیهای شخصیت با رضایت شغلی کارکنان سازمان مرکزی دانشگاه پی ام نور در تهران در سال 1394-95 انجام گردید.روش پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، و از لحاظ ماهیت و شیوه اجرا توصیفی - پیمایشی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری شامل کلیه کارکنان سازمان مرکزی دانشگاه پیام نور بوده که به صورت تصادفی 257 نفر انتخاب شده اند.
در این پژوهش روش گردآوری داده ها پرسشنامه بوده که از پرسشنامه های استاندارد ویژگیهای شخصیت - نئو - و رضایت شغلی و با استفاده از روش آماری همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون همزمان با نرم افزار Spss16 محاسبه و تحلیل گردیده است.یافته ها نشان داد که، بین ویژگیهای شخصیت و رضایت شغلی رابطه معناداری وجود دارد، همچنین، به ترتیب تجربه پذیری - با ضریب بتا - 0/361، توافق پذیری - با ضریب بتا - 0/339 ، وجدانی بودن - با ضریب بتا - 0/227، برون گرایی - با ضریب بتا 0/074 - و روانجور خویی - با ضریب بتا - 0/067 از نظر پیش بینی نسبت به ویژگیهای شخصیت قرار دارند. همچنین ابعاد رضایت شغلی تقریبا 25 در صد واریانس مشترک ویژگیهای شخصیت را توضیح می دهند نتایج پژوهش نشان میدهد که ویژگیهای شخصیت در رضایت شغلی کارکنان تاثیر دارد و دارای اهمیت فراوانی می باشد.
کلمات کلیدی: ویژگیهای شخصیت، رضایت شغلی.
.1 مقدمه
یکی از ارکان اصلی و زیربنایی در هر سازمانی، نیروی انسانی سازمان است که قطعاً بدون توجه به ابعاد، انگیزه ها و تمایلات درونی افراد در سازمان، نیل به اهداف سازمان مشکل خواهد بود. در این راستا، سازمان هایی موفق خواهند بود که به میزان تحریک پذیری و نقش عوامل مختلف در انگیزش افراد و شناخت ابعاد و زوایای مختلف رفتار کارکنان وکشف توانایی ها و استعدادهای بالقوه وی در عرصه ی تشکیلات سازمان توجه کافی مبذول نمایند و بتوانند او را در مسیر اهداف کلی سازمان، هدایت و رهبری کنند. از آنجایی که مدیران به دنبال کسب اهداف سازمان هستند؛ بایستی موارد بسیاری را در کسب این مهم در نظر بگیرند.
یکی از این موارد توجه به رضایت شغلی کارکنان است. رضایت شغلی یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت شغلی است و عاملی است که باعث افزایش کارایی و نیز احساس رضایت فردی می گردد. هدف بسیاری از زمان ها افزایش رضایت کارکنان در تمام سطوح است - مصباح و همکاران، . - 1390 در واقع یکی از عوامل موثر بر بهره وری موثر سازمان رضایت شغلی افراد است که، زیرا ای ن ساختار می تواند در جهت پیش بینی رفتارهای سازمانی در آینده نظیر ترک شغل، تاخیر، کم کاری، غیبت و .... موثر باشد و در نهایت بر بهره وری نیروی انسانی تاثیر بسزایی داشته باشد. رضایت شغلی منعکس کننده ی احساس مثبت و منفی و نگرش هایی است که ما در باره ی شغل خود داریم ، که به تعداد زیادی از عوامل مربوط به کار وابسته است و دامنه ی آن از جایی که ما قرار داریم تا جایی که احساسی از تحقق در وظایف خود به دست می آوریم ، دارد - مهداد، . - 1387
ویژگی های شخصیتی افراد و تناسب آن با شغلی که انتخاب می کنند نیز در رضایت شغلی فرد مؤثر است - روشن، . - 1389 به این ترتیب که، ویژگیهای شخصیتی هرچه سازگاری و تناسب میان شخصیت و شغل بیشتر باشد، رضایت بیشتری در پی خواهد داشت وهرچه این سازگاری کمتر باشد، علاوه بر عدم تامین رضایت شغلی، آثار و تبعات منفی متعددی را در سازمان به دنبال خواهد داشت. از این رو، انتخاب شخصیت متناسب با شغل مورد نظر می تواند عملکرد بهتری را برای سازمان به همراه آورد و بر نگرش کارکنان نسبت به کارشان تاثیر بگذارد و رضایت شغلی مطلوبی را در بر خواهد داشت - گشتاسب، . - 1384 روانشناسان علاقه مند به رفتارهای شغلی معتقدند که شخصیت افراد با نوع حرفه ای که انتخاب می کنند و نحوه عمل آنها در آن حرفه در ارتباط است به عبارتی افراد دارای ویژگیهای مشخص، مشاغل خاصی را انتخاب و در آن زمینه در مقایسه با دیگران بهتر عمل می کنند - پروین و جان1 ، . - 2002
مطالعات متعددی در داخل و جارج از ایران انجام شده است، "وهرا - 2010 - " 2 با بررسی تاثیر ویژگی های شخصیتی بر تعهد سازمانی و رضایت شغلی مدیران میانی در هند نشان داده است که تمامی ویژگی های مثبت شخصیتی بر تعهد سازمانی موثر ، تعهد هنجاری و رضایت شغلی اثر می گذارند. "ماتزلر - 2007 - " 3 در پژوهشی با موضوع ویژگی های شخصیتی ، رضایت کارکنان و تعهد موثر نشان داد که بیش از 20 درصد مغایرت در رضایت شغلی کارکنان به دلیل تفاوت های ویژگی های شخصیتی آنها بوده و رضایت شغلی به عنوان عامل واسطه بر تعهد سازمانی اثر می گذارد . " هو - 2006 - " 4 معتقد است که بین کیفیت زندگی کار ی و رضایت شغلی نه تنها رابطه مثبت وجود دارد ، بلکه کیفیت زندگی کاری بر روی کاهش فشار شغلی و رضایت شغلی نیز تاثیر مثبتی می گذارد . "گودال - 2003 - " 5 معتقد است که در آمد اندک دستیاران اعضای هیئت علمی تاثیر بسیار زیادی بر نارضایتی آنها از شغلشان دارد بنابراین حقوق و دستمزد رابطه ای مسنقیم با رضایت شغلی دارد.
در ایران نیز، " مصباح وهمکاران" - 1392 - ، در تحقیقی با عنوان بررسی رابطه بین ویژگیهای شخصیتی و جمعیت شناختی با رضایت شغلی کارکنان شرکت پتروشیمی تبریز - زن و مرد - به این نتیجه رسیدند بین با وجدان بودن ، برون گرایی ، دلپزیر بودن با رضایت شغلی رابطه مثبت و معنی دار دیده شده و بین نوروتیسم با رضایت شغلی رابطه منفی و معنی داری مشاهده شده است . "بهادری خسرو شاهی و همکاران" - 1391 - ، در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که بین ویژگیهای شخصیت برون گرایی، همسازی و وظیفه شناسی با رضایت شغلی همبستگی مثبت و بین ویژگیهای شخصیتی روان نژندی و تجربه پذیری با رضایت شغلی همبستگی منفی و معنی دار وجود دارد. از سویی نتایج تحلیل رگرسیون نشان که خودکارآمدی، روان نژندی، تجربه پذیری ، وظیفه شناسی و سرمایه روانشناختی به ترتیب قادرند تغییرات رضایت شغلی را پیش بینی کنند.
"نجارپور استادی و همکاران" - 1388 - به بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی و باورهای غیرمنطقی با رضایت شغلی در بین کارکنان نشان دادندکه بین ویژگیهای شخصیتی و رضایت شغلی رابطه معناداری وجود ندارد و بین باورهای غیر منطقی و رضایت شغلی افراد رابطه وجود ندارد بین ویژگی های شخصیتی و باورهای غیر منطقی رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد "حسینیان" - - 1386 ، در مقاله خود رابطه شخصیت و انتخاب شغل و رضایت از شغل را یکی از جالب ترین مطالب راهنمای حرفه ای می داند و با توجه به این که افراد از نظر جسمانی و روانی با یکدیگر متفاوتند ، بنابرین سازگاری هر دو نوع خاصی از مشاغل ممکن می گردد و خصوصیات شخصیتی لازم نیز مانند زمینه های استعداد و معلومات برای مشاغل مختلف فرق می کند.
در مورد اهمیت و ضرورت پژوهش باید گفت که بدون شک نیروی انسانی در هر سازمانی از سرمایه های زیربنایی واساسی آن سازمان است و هیچ سازمانی به اهداف خود نمی رسد مگر در سایه ی بکارگیری نیرو های خلّاق و فعال و استفاده از افراد یکدل و همراه با اهداف سازمان، به همین خاطر شناخت روحیات و جنبه های مختلف روحی و روانی کارکنان و فراهم نمودن نیازمندی آنها و کاستن از فشارها و دغدغه های روزمره می تواند کمک مؤثری به افزایش کارایی و بهره وری کارکنان باشد.لذا، با عنایت به مطالب فوق و اهمیت و ضرورت مساله، در این تحقیق محقق به دنبال بررسی رابطه ویژگیهای شخصیت و تاثیر آن بر رضایت شغلی کارکنان سازمان مرکزی دانشگاه پیام نور می باشد.
.2 چارچوب نظری
ویژگی های عمومی شخصیت در زندگی روزمره، به صفاتی پایدار در خلال زمان باز می گردد که از موقعیتی به موقعیت دیگر تغییر چندانی نکرده و به ماهیت وجودی فرد اشاره دارد. در ا بتدای سده ی بیستم ، زیگموند فروید بر تجارب پنج سال نخست عمر انسان به عنوان پایه گذار ویژگی های شخصیتی پس از آن تأکید داشت، در حالی که پیشگامان نظریه ی شخصیتی انسان گرا ، نظری بر خلاف آن داشتند - "شولتز. - 1990 " 1 نظریه ی عاملی شخصیت، به اهمیت تأثیر فرآیند رشد، شرایط متفاوت محیطی در توسعه و رشد ویژگیهای فردی و انگیزش ها و نیازهای روزمره برای بروز ویژگی های شخصیتی تأکید دارد - رضویه و همکاران. - 1389
شواهد تجربی درخصوص مدل پنج عاملی، اعتبار پیش بین شخصیت در ایجاد پیامدهای شغلی را تأیید می کند پژوهش ها بیانگر رابطه قوی میان مدل پنج گانه شخصیت با توانایی برقراری روابط کاری است سایر مطالعات نیز نشان می دهد بیشتر ابعاد این مدل شخصیت با موفقیت در مسیر شغلی، تمایل به ماندن در سازمان و عملکرد شغلی مرتبط است. با این حال، بسیاری از این سازه ها خود به شدت متأثر از رضایت شغلی کارکنان است که البته کمتر مورد توجه قرار می گیرد و پژوهش های اندکی در این زمینه دیده می شود. همین پژوهش های اندک نیز بیانگر ارتباطی قوی میان وجدان کاری و رضایت شغلی بوده است مطالعات دیگمن نشان می دهد که سه بعد شخصیت یعنی آمادگی تجربه کردن، ثبات احساسی و سازگاری، بیشترین ارتباط را با رضایت افراد در محیط های کاری دارند - رضائیان و همکاران، . - 1388
از طرفی، رضایت شغلی امری است که رسیدن به ارزش های مهم شغلی را فراهم می کند. از این رو یکی از عوامل مؤثر در موفقیت هر سازمان، رضایت شغلی کارکنان آن سازمان است - مصطفایی و همکاران، . - 1389 در بحث رضایت شغلی، بی علاقگی به کار، ناتوانی در تأمین نیازهای فیزیولوژیک، نداشتن امنیت شغلی، عدم رضایت از نحوه مدیریت سازمان برکارایی افراد و در نهایت بر کارایی و بهره وری سازمان، اثر منفی دارد و مانع رشدو توسعه لازم برای آن سازمان می شود. کارایی سازمان ها و کارکنان آنها نیز عامل مهمی در جلب رضایت و اعتماد مردم نسبت به طرح ها و برنامه های اجرایی این برنامه است - بخشایش، . - 13929
گروهی بر این باورند که رضایت شغلی به شدت با عوامل روانی ارتباط دارد ؛ به بیان دیگر ، این گروه، رضایت شغلی را در درجه ی نخست از دیدگاه روانی و خصوصیات فردی توجیه می کنند. در رضایت شغلی، فرد به شغلش نوعی احساس مثبت دارد که زاییده ی عواملی نظیر : شرایط کار، نظام سازمانی شغل، روابط حاکم بر محیط کار و تأثیر عوامل فرهنگی می باشد. لذ ا، می توان نتیجه گرفت که رضایت شغلی احساسی روانی است که از عوامل اجتماعی نیز متأثر است - تقوی، . - 1393
.3 مدل مفهومی و توسعه فرضیهها
با توجه به چارچوب نظری و تحقیقات تجربی پیشین، در این مطالعه بر اساس هدف تحقیق، بررسی رابطه ویژگیهای شخصیت و تاثیر آن بر رضایت شغلی کارکنان سازمان مرکزی دانشگاه پیام نور، دو متغیر وجود دارد، ویژگیهای شخصیت2 که به مجموعه ای از صفات ،ویژگیها و کیفیتهای پایداری گفته میشود که یک فرد را از دیگران متمایز می کند به عنوان متغیر مستقل و متغیر وابسته که رضایت شغلی3 می باشد، شاخصی از بهداشت و سلامت فردی و کاری و از زمره مهمترین ابعاد نگرش های شغلی و حرفه ای است که ماهیتی رفتاری ، شناختی و عاطفی دارد. ارتباط منطقی متغیرها در شکل 1 نشان داده شده است؛لذا، با عنایت به مدل مفهومی پژوهش و با توجه اهداف و جامعه مورد مطالعه فرضیههای زیر مطرح میشوند:
1 - ویژگیهای شخصیت با رضایت شغلی کارکنان رابطه معناداری دارد.
- 2 ویژگیهای شخصیتی، رضایت شغلی کارکنان را پیش بینی می کند.
