بخشی از مقاله
بررسی رضایت شهروندان از پیاده راه صف (سپهسالار) در تهران
چکیده
امروزه با وجود زندگی های مدرن، ماشینی و غیره لزوم استفاده از محیط های بدون حضور ماشین در جوامع امروزی احساس می شود. مکانی مختص انسان با ابعاد انسانی، مکانی برای قدم زدن، تخلیه انرژی، مبادلات اجتماعی و اقتصادی و غیره، مردم به چنین محیط هایی در محله، منطقه، شهر خود نیاز دارند، در این پژوهش به بررسی شاخص های سنجش کیفیت محیط شهری، پیاده راه ها، تعریفی از پیاده و پیاده راه، عوامل تأثیرگذار بر روی جذب مردم به این محیط ها پرداختهایم و در آخر با بررسی میزان رضایت مندی مردم از پیاده را (سپهسالار) تهران نقاط ضعف و قوت این پیاده را را مورد بررسی قرار داده ایم. ضرورت این تحقیق: نیاز مردم به این محیط ها در جوامع امروزی بسیار زیاد شده است. برای دستیابی به محیط های بهتر و پاسخ ده، فضاهایی که به این منظور استفاده می شوند را مورد بررسی قرار داده ایم تا به فضای بهتر برای طراحی بعدی دست یابیم و این جنبش را در کشورمان نه فقط در شهرهای بزرگ بلکه تمامی شهرها تقویت کنیم.
کلید واژه: پیاده راه، روانشناسی محیط، کیفیت محیط، پیاده راه سپهسالار
روش تحقیق
این تحقیق باروش (توصیفی-تحلیلی)ومبتنی بر مشاهدات تجربی منابع کتابخانه ای وتکمیل پرسشنامه صورت گرفته است.نمونه های مورد آزمون دراین پرسشنامه به صورت تصادفی ازبین رهگذران وکسبه می باشد که این نمونه حدودا 85نفر صورت گرفته است وبااستفاده از نرم افزار spssبه آزمون آنها پرداخته است.
مقدمه
کیفیت محیط های شهری و ارتقای آن یکی از موضوعات مهم مورد نظر در فرایندهای شهرسازی به شمار می رود. این اهمیت را شاید بتوان معلول ایجاد تغییرات بنیادی در الگوی فکری شهرسازی جهان در دو دهه گذشته از یک سو و ارائه و گسترش تفکرات معطوف به کیفیت (در تمامی ابعاد انسانی) از سوی دیگر دانست. در این میان پیاده راه ها بدلیل ویژگی های خود در ایجاد تعاملات اجتماعی در عصر ارتباطات مجازی و تحریک اقتصادی نواحی پیرامونی و نیز به عنوان پهنه هایی چند عملکردی و... از نقشی اساسی برخوردار می باشد.
شهرهای اروپایی به ویژه در دو کشور آلمان و هلند پیشگام ایجاد و گسترش پهنه های پیاده بودهاند. جنبش پیاده راه سازی در ایران، بسیار دیرتر از سایر کشورهای دیگر بوده است. می توان شهرهای مشهد و تبریز را جزو اولین پیشگامان پیاده راه سازی نام برد و بعد از آن شهر تهران.
پیاده روی قدیمی ترین شکل جابه جایی انسان است. که به عنوان اصلی ترین الگوی جابجایی در داخل کانون های زیستی به دلیل کم هزینه بودن یا در دسترس بودن برای کلیه گروه های جامعه به شمار می رود. به رغم پیشرفت فن آوری و با وجود پیدایش انواع جابجایی ها به ویژه در جوامع شهری، باز هم همگان بر ضرورت استفاده از آن تأکید دارند. امروزه نیاز به این مکان ها نیز است و استقبال از آنها بسیار زیاد است. مکانی برای قدم زدن، گفتگو کردن، استراحت کردن به دور از ماشین و زندگی ماشینی و ... بوجود آوردن این مکان ها شرایط مختص به خود را دارد. این محیط ها باید به صورتی برنامه ریزی و طراحی گردند که دارای جذابیت جذب تمامی قشرهای جامعه را داشته باشد، و نیازهای کمی و کیفی افراد را پاسخ گو باشد. در این پژوهش ما به بررسی معیارهای رسیدن به یک پیاده راه جاذب، مناسب و پاسخ گوی نیازهای اقشار مختلف جامعه را داریم. به همین منظور بررسی یک نمونه موردی مختص پیاده راه در شهر تهران (پیاده راه سپهسالار) با جمع آوری نظرسنجی از مردم و کسبه منطقه پرداخته ایم. نتیجه این تحقیق رسیدن به معیارهای مناسب پیاده راه از نظر مکانی، امکانات، جاذبیت ها و... است. ضرورت تحقیق: با پیشرفت روز افزون تکنولوژی و پایین آمدن کیفیت زندگی نیاز به مکان های باز بدون حضور ماشین رو به افزایش است، ما با بررسی معیارهای مناسب یک پیاده راه به این نیاز جامعه پاسخگو باشیم.
فرضیه: بابررسی پیاده راه سپهسالار از دید مردم می توان به نقاط ضعف وقوت این پیاده راه پی برد،وازآن به عنوان یک الگوی مناسب پیاده راه نام برد. سوال تحقیق:پیاده راه صف می تواند الگوی برای طراحی پیاده راه های دیگر در کشورمان باشد؟
مردم از پیاده راه صف رضایت کامل را دارند؟ نقاط ضعف وقوت این پیاده راه چیست؟
پیشینه تحقیق:مروری بر نظریات طراحان منظر شهری نشان میدهد اغلب پژهشگران،علاوه بر معرفی ویژگی های معنایی وکالبدی شهر،همواره بر تاثیرات بصری شهر بر شهروندان تاکید کرده اند،اما تا کنون درمورد چگونگی تاثیرپذیری شهروند پیاده از محرک های غیر بصری در شهر ،نظریه مشخصی ارایه نشده است.نظریه دیدهای متوالی »گوردون کان«ونظریه تداوم بصری حرکت پیاده در ادراک فضای شهری »کامیلویست«درواقع تاکیدی برادراک بصری در شهر است(.(Goslin,1996,3درک فضایی عابران پیاده از طریق حواس بینایی،شنوای،بویای و لامسه درابعاد ومقیاس های مختلف ودر فضاهای باز،نیمه باز ومحصور میسر است.ازانجای که منظرشهری تلفیق سه گانه از منظر عینی،ذهنی وعاطفی شهر است،متناسب بامخاطب شهر،ظرفیت ادراکی آنها نیز تغییر خواهد کرد(گلکار،.(1382
مبانی نظری
1. کیفیت محیط شهری
کیفیت مفهومی دو وجهی است یعنی مفهومی است روشن و واضح و در عین حال چند پهلو، مفهومی قابل فهم در عین حال فرار که به راحتی تن به تعریف نمی دهد(گلکار، 1380، .(40 مراد از واژه کیفیت هنگامی که به عنوان درجه و میزان خوبی یک شیء به کار می رود، این است که درجه خوبی آن شیء زیاد است. به عبارت دیگر واژه کیفیت در زبان انگلیسی، چنانچه بدون قید و اضافات به کار رود، به مفهوم کیفیت خوب است . لذا کیفیت یک شیء از این نظر به درجه و میزانی که یک شیء از شیء دیگر بهتراست اشاره دارد (گلکار، 1380،.(41
کیفیت یک شیء به درجه و میزان برتری، مشابهت یا فروتری آن نسبت به اشیاء دیگر است که توسط انسان از راه های ذهنی و عینی به عنوان مجموعه ویژگی های آن شیء درک و محسوب می گردد. کیفیت یک شیء از دو منبع ضمیر فرد و خود شیء نشأت می یابد که به ترتیب آن ها را ارزش و مقیاس اندازهگیری نامیده و بیانگر دو گروه کیفیت های مطلوبیتی و کیفیت های ظرفیتی اشیاء هستند(گلکار، 1380، .(41-42
1,2 محیط شهری
به عبارتی ساده، محیط شهری چیزی نیست جز فضای سبز زندگی روزمره شهروندان که هر روز به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه در طول راه، از منزل تا محل کار، ادراک می شود(پاکزاد، 1376، .(32 کیفیت محیط شهر ممکن است احساس خوبی باشد از ترکیبی از عوامل مرتبط با حس مکان با هویت مکان: از قبیل خوانایی، احساس امنیت و آرامش، سرزندگی، لذت و ادراک عاطفی افراد، خاطره جمعی، هویت و حس تعلق تاریخی (فلاحت، 1385، .(66-57 آن چه مهم است، ارتباط مستقیم عاطفی (اساسی) است که انسان با محیط ساخته شده اطراف دارد، به عبارتی دیگر احساس یا واکنش احساسی که بین روان انسان، فرم محیط و اجزای اصلی آن (سطح فعالیت ها، تعاملات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه ) شکل می گیرد (Profect, michuel and Power, Golden, 1992, .134-170) به طور کلی منظور از کیفیت محیط شهری توجه به شاخص های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کالبدی، روانی و....
در دو وجه عینی (کمی) و ذهنی (کیفی) در روند برنامه ریزی کیفیت محیط شهری می باشد، مثل کیفیت دسترسی، کیفیت مسکن، کیفیت فضاهای گذران اوقات فراغت، ایجاد فرصت هایی برای کنش متقابل اجتماعی، فرصت های اجتماعی، اشتغال، رفاه مشارکت اجتماعی و غیره. جوهره اصلی کیفیت محیط شهری، تأمین و ارضای توأمان نیازهای بنیادی و معنوی شهروندان به طوریکه باعث آسایش و رضایت آنان شود، می باشد. در واقع برنامه ریزی برای مسکن، کار و اشتغال یا حمل و نقل بدون تأمین نیازهای روانی، عاطفی و اجتماعی شهروندان، مثل نیاز به امنیت، آرامشخاطر، زیبایی، تعلق اجتماعی، شادی، تفریح و... ناقص خواهد بود (لشگری، مهلج، 1393، .(9
مهمترین معیارهای یک محیط شهری با کیفیت از نظر جیکوبز عبارتند از:
1. توجه به داشتن فعالیت های مناسب بیش از توجه به نظم بصری محیط
2. استفاده از کاربری مختلط چه به لحاظ نوع استفاده و چه از نظر قدمت ابنیه در یک ناحیه
3. توجه به عنصر خیابان
4. نفوذ پذیری بافت با استفاده از بلوک های کوچکتر شهری
5. اختلاط اجتماعی و انعطاف پذیر
مدل مکان پایدار
به نظر می رسد که مدل مکان کانتر نیز می تواند با افزودن بعد بوم شناسی به آن همچنان به مثابه ابزار نظری مناسبی مورد استفاده قرار گیرد. از این رو مدل مکان پایدار علاوه بر سه بعد کالبد، فعالیت و تصورات پیشنهادی کانتر بعد جدیدی تحت عنوان اکو سیستم نیز به ابعاد گوناگون مکان می افزاید. همانگونه که در نمودار 1 مشاهده می شود، مدل چهار بعدی مکان پایداری می تواند مبنای نظری بازشناسی مؤلفه های سازنده کیفیت محیط شهری قرار گیرد (گلکار، 1382، .(54
