بخشی از مقاله
بررسی پیاده راه های شهری،در جهت ارتقای ایمنی عابران پیاده وتسهیل خدمات به معلولین
چکیده:
سیاست گذاری ها در دهه های اخیر نگاه به فضاهای شهری را به عنوان یک ضرورت اساسی در برنامه های توسعه ی شهری قرار داده است . نشاط و سر زندگی یکی از مؤلفه های اصلی در طراحی شهری است .که محیط های شهری سر زنده زمینه ساز تعاملات اجتماعی بین افراد جامعه افزایش سرمایه ی اجتماعی و توسعه ی اقتصاد خلاق می گردد که در کشور ما روز به روز پیاده روی و سر زندگی مردم درحال افول است. پیاد ه روها، ساد ه ترین نوع جابه جایی بین مبدأ و مقصد را میسرمیسازد. در واقع، پیاد ه روی گونه های از حمل و نقل است که به صورت مستقل و حرکت .غیروابسته به هیچ گونه ابزار یا وسیل های خارجی امکا نپذیر است پیاده، طبیعی ترین، قدیمی ترین و ضرور ی ترین شکل جابجایی انسان در محیط است و پیاد ه روی هنوز مهمترین امکان برای مشاهده مکانها، انجام فعالیتها، احساس شور و تحرک زندگی، و کشف ارزشها و جاذبه های نهفته درمحیط است.در روال رایج شهرسازی پیاده راهها » ایران نیز، نوعی غفلت و بی توجهی نسبت به موضوع حرکت پیاده و فضاهای پیاده یا هم در عرصه نظری و هم در عرصه عملی، به نحوی بارز مشاهده می شود. به همین دلیل پرداختن به این موضوع می تواند به شناخت عمیق تر مسائل شهرنشینی و شهرسازی کنونی و چاره جویی برای بهسازی کیفیت فضاهای شهری یاری رساند .بدین منظور در مقاله حاضرکه با تحقیق میدانی ومطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است ابتدا تحولات فکری مرتبط باپیاده محوری مطرح شده است ودر ادامه نیز بررسی پیاده روها در انجام خدمات لازم جهت استفاده معلولان همراه با اسیب شناسی وارائه راهکار بیان شده است.
کلمات کلیدی:پیاده رو،شهر،معلولین جسمی،طراحی شهری،عابرین پیاده
1
مقدمه:
حرکت پیاده طبیعی ترین، قدیمی ترین و ضروری ترین شکل جابجایی انسان در محیط است .پیاده روی دارای اهمیت اساسی در ادراک هویت فضایی، احساس تعلق به محیط و دریافت کیفیت های محیطی است(حسینیون،(61 : 1383 چهره شهر بیشتر از طریق گام زدن در فضای شهری احساس میشود .اما یکی از نواقص عمده شهرسازی معاصر جهان، سرسپردگی بیش از حد آن به نیازهای حرکت سواره و غفلت از حفظ و ساماندهی فضاهای پیاده و حرکت پیاده است . این امر یکی از عوامل کاهش کیفیت محیط شهری و افول ارزشهای اجتماعی، فرهنگی و بصری در فضاهای شهری محسوب می شود .به عنوان واکنش و چاره جویی در برابر این وضع در طول دو سه دهه گذشته،گرایشها و دیدگاههای جدیدی یاد میشود « .جنبش پیاده گستری » در عرصه شهرسازی جهان مطرح شده است که از آن به عنوان است که امروزه به « برنامه ریزی و طراحی پیاده » (فراهانی،(55:1382 حاصل این جنبش، پیدایش و رواج رشته جدیدعنوان شاخه ای مستقل از برنامه ریزی و طراحی شهری به حساب می آید .
پیاده رو:
قسمتی از کنار راه که مخصوص عبور عابرین غیر سوار بر اسب و درشکه است. پیاده رو هریک از دو طرف خیابان که مردم پیاده از آنجا رفت و آمد کنند (سید صدر، (207:1381در مجموع پیاده رو راهی است که در امتداد خیابان و برای عبور عابرین پیاده ساخته می شود . گاهی پیاده روها به وسیله جدول ویا باغچه با پوشش گیاهی از خیابان جدا می شود
.گاهی پیاده روها فقط یک راه هموار مناسب برای قدم زدن وکاملاً مستقل از خیابان هستند ومثلاً برای تردد عابرین در یک پارک ایجاد می شود. نیاز های عابرین پیاده هنگام طراحی تسهیلات عابرین پیاده این مطلب را باید در نظر گرفت که نیاز های عابرین پیاده طیف گسترده ای دارد و زمانی تسهیلات مخصوص عابرین پیاده موفق است که قابلیت انعطاف برای براورده کردن نیاز های کلیه گروه های عابرین را داشته باشد .در پیاده رو اولین چیزی که در نگاه اول به چشم می خورد حضور همه گروه های مردم صرف نظر از جنس ، سن و طبقه اجتماعی و ... در کنار هم است که ترکیب منحصر به فردی را در آن به وجود آورده است . می توان گفت پیاده رو پاتوق هیچ گروه خاصی نیست .چرا که در پیاده رو همه در متفاوت بودن شباهت دارند پیاده روهاصرفاً محلی برای گذر نیست بلکه فضایی برای زندگی و حیات است.
گذر گاه:
در تقاطع راها ،امتداد پیاده روها ، در سواره روها یا هر محل دیگری از سواره رو که به وسیله خط کشی یا میخکوبی یا سایر علائم جهت عبور پیادهگان اختصاص داده شده (ناصر زاده: 1373،(8 عابر پیاده :
کسی که به صورت پیاده یا با استفاده از صندلی چرخدار با وسیله نقلیهای بغیر از دوچرخه که به وسیله نیروی انسانی حرکت می کنند تردد می نماید.
در این قوانین فرد معلول به صورت زیر تعریف شده است:
معلول عبارت است از فردی که دارای محدودیت های حرکتی ، عدم چالاکی کافی ، عکس العمل کند و ضعف بینایی و شنوایی باشد. فردی که در راه رفتن مشکل دارد و ممکن است از وسایل کمکی یا صندلی چرخدار برای تردد استفاده نماید. بر طبق قوانین آمریکا اسکیت سواران نیز جزء عابران پیاده محسوب می شوند(حکیمی: 1384،(7
2
دلایل ایجاد پیاده رو ها:
تا قبل از انقلاب صنعتی اندازه و تناسب عناصر شکل دهنده شهر بر مبنای مقیاس انسانی و الگوی جابه جایی ها نیز بر اساس حرکت فرد پیاده بود .رشد تکنولوژی، پیشرفت بهداشت و در نهایت افزایش جمعیت منجر به توسعه بیش از حد شهرها شده است لیکن حضور ماشین و تسلط همه جانبه آن به زندگی انسان ها موجب فراموشی نیازهای واقعی آنها و بوجود آمدن چالش ها و دغدغه هایی برای مسئولین شهری هم ازبُعد ترافیک شهری و هم ازبُعد سلامتی و جسمی و روح و روان انسان ها گردید .گسترش تقسیم حمل و نقل عمومی و افزایش خودروها در شهر ضمن توسعه شهرها به دلیل دسترسی راحت تر و سریع تر به توسعه حاشیه شهر منجر گردید این خود عاملی در جهت کم توجهی به بافت مرکزی و پوک شدن مراکز شهری گردید . تبدیل فضاهای پیاده به خیابان های پر تردد و سراسر صدا و ناامن در محیط های شهری ضمن اخذ آسایش از عابران پیاده موجبات تألم و ناهنجاری های روانی را نیز برای انسان ها و ساکنان محیط های شهری فراهم می آورد . مدت هاست تردد در پیاده روها برای بسیاری از شهروندان مشکل ساز شده است . اما فقدان پیاده روهای استاندارد وعدم رعایت ضوابط لازم دراین مورد نیز کار را به جایی رسانده که کارکرد اصلی پیاده رو شهرها ،که ایجاد پیوند بین شبکه سواره وپیاده رو ، ایجاد آسایش روحی روانی و امنیت خاطر شهروندان می باشد را دچار نوعی عقب ماندگی کند .در محیط های شهری به خصوص ایجاد معابری تحت عنوان معابر پیاده جهت استفاده های عمومی ، فارغ از هیاهو وسروصدای خیابان ها می توان گوشه ای از نیازهای واقعی انسان را به او برگرداند .پیاده رو قسمتی از فضای شهری هستند که به جهت ویژگی ها و پتانسیل های ارتباطی– عملکردی -فرهنگی- تاریخی و ...
تسلط کامل عابر پیاده در آنها وجود دارد. بخش عمده ای از مفهوم شهر در پیاده روهای آن نهفته است و حیات مدنی این بخش از شهر وابسته به شیوه حرکت پیوسته و میزان دسترسی عابر پیاده در آن می باشد.(عابدی،(27:1392
پیشینه طراحی پیاده رو ها:
بطور کلی در شهرسازی دوران باستان و قرون وسطی و حتی تا شروع انقلاب صنعتی، انسان معیار هرچیزی محسوب می شد .طول، عرض و ارتفاع گشودگیها، تناسبات و فواصل در انطباق با اندازه های وی در نظر گرفته می شد .انسان، مبنا و مرجعی طبیعی برای طراحی شهرهای ما بود .آنچه از مطالعه ساخت شهرها بدست می آید، آن است که همواره شرایط آسایش و راحتی انسان پیاده در فضاهای شهر مد نظر بوده است.(محمدی،(23:1383 بطور خلاصه می توان گفت که موضوع برنامه ریزی و طراحی پیاده از اواخر دهه 40 در شهرهای اروپا با شروع
نوسازیهای بعد از جنگ شکل جدی بخود گرفت بطوریکه می توان گفت، خیابانها و فضاهای ویژه عابرین پیاده برای نخستین بار در شهرهای اروپا ایجاد شدند(حسین پور،1382،(5اگرچه در بازسازی ویرانیهای جنگ، خصلت تاریخی و فرهنگی برخی از مراکز شهری از میان رفت ولی در همان زمان، نخستین در شهرهای منطقه بیترافیک در « روتردام » هلند و « استکهلم » تجربه های آزمایشی سوئد به وجود ایجاد آمد(مهدیزاده،(19:1379 از اواخر دهه 1950 تا 1975 سیاست محدود کردن ترافیک و ایجاد ناحیه پیاده در تمام اروپا مطرح شد بطوریکه ممنوعیت ورود اتومبیل به نواحی تاریخی و تجاری خرد در اکثر شهرهای اروپا، شرح موضوع نوسازی و بهسازی محله های مسکونی، بهبود حمل و نقل و احیاء فضاهای عمومی و طرح خیابانهای پیاده در اولویت مسائل برنامه ریزی شهری قرار گرفت(آندرن،(43:1998 از دهه 1960نیز ایجاد فضاهای پیاده به سایر نقاط دنیا مانند ایالات متحده گسترش پیدا کرد بطوریکه سال 1960 تا 1970 ،
تعداد « خیابان پیاده » از در شهرهای امریکا به وجود آمد و مطالعات و اقدامات 150گوناگون در جهت توسعه پیاده راهها و گسترش فرهنگ پیاده روی و دوچرخه سواری به راه افتاد.(همان:(65
ارتباط پیاده رو ها و معلولین :
در نخستین سالهای قرن بیستم مدرنیسم موجب تغییر چهره خیابانها و فضاها و عناصر تشکیل دهنده آنها شد . با افزایش تعداد اتومبیل ها و تراکم خیابانها ، پیاده رو دیگر حفاظی کافی برای عابرین پیاده محسوب نمی شد.نخستین راه مخصوص عابرین پیاده در سال 1965 در شهر روآن و همزمان با اولین طرح عبور و مرور ایجاد شد.این راه به طول تقریبی 300 متر در نظر گرفته شد (موره:69،(1373با توجه به شکل گیری رویکرد جدید در شهر سازی و مطرح شدن معابر پیاده در جهت رسیدن به شهرهای پایدار و سالم و هم چنین شهرهای انسان مدار می توان به اهمیت پیاده رو پی برد .وجود مشکلاتی چون سطح نا متقارن و نا صاف، سنگ فرش نامناسب و غیر استاندارد که آن هم به پارکینگ موتور سیکلتها و دوچرخه ها تبدیل شده که خود عاملی جهت ترغیب شهروندان از کاربری حاشیه خیابان به جای مسیر پیاده رو می باشد. فضاها را کاسته است و نقش خیابان به عنوان مکانی برای تعاملات اجتماعی، دیدارها ، برخوردها و صحنه حضور شهروندانشدیداً تضعیف شده است بنابراین توجه به عوامل سر زندگی و مردم پسندی خیابان شهری و تاثیر آن بر حرکت پیاده امری ضروری است و وضعیتی که فرد بتواند در ان با آزادی کامل در محیط شهری راه برود و به اطراف بنگرد مهم ترین نشانه کیفیت آن محیط محسوب می شود .البته طراحی مسیرهای دو چرخه سواری برای کاهش معضلات ترافیک، حمل و نقل و آلودگی هوا از برنامه ها و طرح های متنوعی است که می توان اجرا کرد .یکی از مهمترین برنامه هایی که با اجرای عملی و صحیح آن می توان تا حد قابل توجهی آرامش را بهسیستم حمل و نقل و عبور و مرور شهری باز گرداند توسعه حمل و نقل انسان گرا می باشد . در طراحی مسیرهای دوچرخه هر اندازه به کیفیت طراحی توجه گردد و معیارهای مناسب برای مسیرهای دوچرخه سواری در نظر گرفته شود استفاده از دوچرخه و در نتیجه گسترش دوچرخه سواری در امر حمل و نقل درون شهری، گذران اوقات فراغت توسط افراد مختلف بیشتر می گردد، زیرا امنیت و آرامش خاطر استفاده کنندگان که از عوامل بسیار مهم در طراحی مسیر می باشد، در نظر گرفته شده است.
مطالعه دقیق تصادفات نشان می دهد که علل اصلی نا امنی ،نوع خاص سازمان دهی فضای شهری است نه فقدان تجهیزدقیق یا ساختار مکانی که تصادف در آن روی داده است . این نوع سازمان دهی مناسب کاربرد مورد نظر نیست و برای استفاده کنندگان آن در بیشتر موارد نامطلوب بوده و موجب آسیب پذیری آنان می شود . با توجه به این عوامل در نظر گرفتن امنیت استفاده کنندگان در عملیات شهرسازی ضروری است بهترین طریقه در رعایت حقوق عابرین پیاده به عنوان استفاده کننده از معابر، ایجاد و اختصاص شبکه هایی جدا از مسیر اتومبیل رو به آنها و یا دادن حق تقدم به عابرین و حفاظت محل عبور آنهاست (همان منبع: (68 علاوه بر اصول طراحی پیاده رو، با تاکید بر محدودیت های حرکتی معلولان و جانبازان، مشکلات و موانع موجود در
شبکه دسترسی پیاده شهری و عدم تداوم حرکت راحت در مسیرهای پیاده، برای برخی افراد ایجاد اشکال می کند .افراد سالخورده، مادرانی که کودکان خود را در کالسکه حمل می کنند، معلولانی که با وسایل کمکی که یا صندلی چرخ دار حرکت می کند، از موانع مختلف و نا مناسب بودن مسیرها، گذرگاه ها و کفپوشها رنج می برند .لذا روشهای بهینه و تجهیزات شهری در پیاده روها باید مورد بررسی قرار گرفته و در کلیه آن ها در راستای رفع محدودیت های معلولان در حرکت در پیاده روهای شهری پیشنهاد داتی ارئه شده است که درصورت رعایت آن ها بسیاری از محدودیت های این عزیزان حذف خواهد شد.
