بخشی از مقاله
بررسی وضعیت بهزیستی روانشناختی در خانواده های پایدار و ناپایدار در شهرستان گناباد
چکیده
احساس بهزیستی هم دارای مولفه های عاطفی و هم مولفه های شناختی است . افراد با احساس بهزیستی بالا بطور عمده ای هیجانات مثبت را تجربه می کند و از حوادث و وقایع پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارد، در حالی که افراد با احساس بهزیستی پایین ، حوادث زندگیشان را نا مطلوب ارزیابی می کنندو بیشتر هیجانات منفی نظیز اضطراب ، افسردگی و خشم را تجربه می کند(مایزر و دینر،(1995
روش تحقیق: این مطالعه از نوع مقطعی است و برای جامعه آماری کلیه افراد متأهل شهر گناباد می باشدکه300 نفر به عنوان نمونه انتخاب و مطالعه شده است. روش نمونه گیری در این پژوهش شیوه نمونه گیری خوشه ای و سپس نمونه گیری تصادفی سیستماتیک به صورت خانه به خانه می باشد. پس از گردآوری داده ها تجزیه و تحلیل آن ها با استفاده از نرم افزار آماریSPSS انجام گردید و در این رابطه برای آزمون فرضیات، تست های آماری متناسب با هر فرضیه بکار گرفته شد.
یافته ها: نتایج حاصل نشان دادند بین مؤلفه های بهزیستی روانشناختی در خانواده های پایدار و طلاق تفاوت معنی داری وجود دارد.
کلمات کلیدی: خانواده، پایدار، طلاق، بهزیستی روانشناختی، روابط
1
.1 مقدمه
خانواده رکن اساسی جامعهی انسانی است و شرط پویایی و استواری آن، وجود روابط صحیح و پایدار میان همسران است. تحصیل معرفت به اینگونه روابط، نیازمند آشنایی هر یک از اعضا با وظایف و حقوق خویش است.
اهمیت پرداختن به موضوع »تحکیم خانواده«، ریشه در اهمیت نهاد خـانواده دارد. نهـاد مقـدس خـانواده، رکـن بنیـادین اجتمـاع بشری و محمل فرهنگهای گوناگون است تا آن جا که سعادت و شقاوت امتها، مرهون رشادت و ضلالت خانواده می باشد. اولین شــرط داشـتن جـامعهای سـالم و پـویا، سـلامت و پـایداری خانـواده اسـت. همهی دستاوردهای علمی و هنری بشر در سـایهی خـانوادههـای سالم و امن پدید آمده است. علاوه بر این، کارایی و ارزش علم و هنر نیز در صورت برپایی خانواده است و بدون خانواده، نه تنهـا هویـت انسانی بشر نابود می شود، بلکه همهی تلاشهای فردی و اجتمـاعی نیـز در حقیقـت بـیثمـر و نافرجـام خواهـد مانـد. از ایـن روسـت، ملت هایی که در آستانهی فروپاشی خانواده قرار گرفتهانـد، درصـدد حفـظ ایـن نهـاد مهـم برآمـده و بـا خـانوادههـای جـایگزین نظیـر خانوادههای تک نفره، خانوادههای هم جنس (زندگی هم جنس بازان) و شبیه به این ، با ایـن بحـران جـدی مقابلـه مـیکننـد؛ غافـل از آن که خانواده از نظر جامعهشناختی باید در هر شرایطی سه کارکرد اصلی خود را حفظ کند. »طبق نظریههـای قـدیمی کـه هنـوز هـم اعتبار دارند، خانواده سه وظیفهی عمده دارد: یکی مسائل جنسی است که در خانواده باید حل شود؛ دیگر فعالیت خانواده به عنوان یـک واحد اقتصادی و بالاخره پرورش کودکان است که از وظایف مهم خانواده به شمار میآید.« (فرجاد، :1363 ص(20
بیان مسئله و تعاریف عملیاتی:
بهزیستی روانشناختی:
بهزیستی خود به تنهایی در لغت به معنی بهتر زندگی کردن می باشد که این به عبارتی خوب زندگی کردن نه از لحاظ مادی بلکه از لحاظ روانی می باشد و می توان آن را در یک کلمه آرامش عنوان کرد. بهزیستی روانی زمانی صورت می پذیرد که زوجیت صورت گیرد درواقع می توان گفت تا زمانی که هر فرد تنهایی زندگی کند هرگز به آرامش واقعی دست پیدا نخواهد کرد. هماهنگور که خداوند در قرآن می فرماید: ما شما را زوج آفریدیدم تا در کنار هم آرامش یابید.
در سالهای اخیر گروهی از پژوهشگران حوزه سلامت روان از روانشناسی مثبت نگر رویگرد نظری و پژوهشی متفاوتی برای تبیین و مطالعه این مفهوم برگزیدند. آنان سلامت روانی را معادل کارکرد مثبت روانشناختی تلقی و آن را در قالب اصطلاح بهزیستی روانشمناخنتی مفهوم سازی کردند. این گروه نداشتن بیماری را برای احساس سلامت کافی نمی دانند بلکه معتقدند داشتن احساس رضایت از زندگی پیشرفت بسنده ، تعامل کارآمد و موثر با جهان انرژی و خلق مثبت ، رابطه مطلوب با جمع و اجتماع و پیشرفت مثبت از مشخصه های فرد سالم است.
مولفه های بهزیستی روانشناختی:
احساس بهزیستی هم دارای مولفه های عاطفی و هم مولفه های شناختی است . افراد با احساس بهزیستی بالا بطور عمده ای هیجانات مثبت را تجربه می کند و از حوادث و وقایع پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارد، در حالی که افراد با احساس بهزیستی پایین ، حوادث
2
زندگیشان را نا مطلوب ارزیابی می کنندو بیشتر هیجانات منفی نظیز اضطراب ، افسردگی و خشم را تجربه می کند(مایزر و دینر،(1995
یکی از مهمترین مدلهایی که بهزیستی روانشناختی را مفهوم سازی و عملیاتی کرده مدل ریف و همکاران است. این مدل از طریق ادغام نطریه های مدل رشد فردی ، عملکرد سازگارانه شکل گرفته و گسترش یافته است . بهزیستی روانشناختی در مدل ریف از 6 مولفه تشکیل شده است: -1 مولفه پذیرش خود1 به معنی داشتن نگرش مثبت به خود و زندگی گذشته خویشتن است و داشتن توانایی دیدن و پذیرفتن قوت ها و ضعف های خود -2 خودمختاری و احساس استقلال2 ، خودکفایی و آزادی از هنجارها اطلاق می شود. فردی که بتواند براساس افکار ، احساسات و باورهای شخصی خود تصمیم بگیرد، دارای ویژگی خود مختاری است. بعبارت دیگر توانایی و قدرت پیگیری خواست ها و عمل بر اساس اصول شخصی حتی اگر مخالف آداب و رسوم و تقاضاهای اجتماعی باشد ، را خودمختاری گویند. -3 داشتن ارتباط مثبت با دیگران:3 به معنی داشتن رابطه با کیفیت و ارضا کننده با دیگران و مخصوصا با افراد مهم در زندگی است -4 هدفمندی در زندگی4 به مفهوم دارا بودن اهداف دراز مدت و کوتاه مدت در زندگی و معنادار شمردن آن است
. فرد هدفمند نسبت به فعالیت های و رویدادهای زندگی علاقه نشان می دهد و به شکل موثر با آنها درگیر می شود. -5 تسلط بر محیط5 به معنی توانایی فرد برای مدیریت زندگی و مقتضیات آن است . لذا فردی که احساس تسلط بر محیط داشته باشد می تواند ابعاد مختلف محیط بر شرایط آن را تا حدامکان دستکاری کند. -6 رشد فردی: 6 یعنی به معنی گشودگی نسبت به تجربیات جدذید و داشتن رشد شخصی پیوسته می باشد. این چنین فردی همواره در صدد بهبود زندگی خویشتن و از طریق یادگیری و تجربه است. ریف بهزیستی روانشناختی را " تلاش برای کمال در جهت تحقق توانایی های بالقوه ی واقعی فرد "می داند. در این دیدگاه بهزیستی به معنای تلاش برای استعلا و ارتقا است که در تحقق استعدادها و توانایی های فرد متجلی می شود .
خانواده پایدار و ناپایدار
بطور کلی تعریف دقیقی از پایداری و ناپایداری در خانواده نمی توان ارائه کرد ولی آنچه که در این مبحث باید به آن اشاره کنیم این است که اگر ثبات نسبی در روند زندگی زناشویی وجود داشته باشد و اختلافات زوجین در زمینه های مختلف به گونه ای مدیریت و حل و فصل شوند که رضایت حداکثری را در خانواده رقم بزنند، آنگاه می توان گفت که این زوج در یک خانواده پایدار زندگی می کنند و در مقابل اگر چنانچه تشدید اختلافات باعث طلاق شده و یا درگیری های مداوم بین اعضای خانواده درجریان باشد، هرچند که زوجین از یکدیگر طلاق نگرفته باشند باز هم در زمره خانواده ای ناپایدار قرار می گیرند ، بنابر این در یک تعریف کلی شاید بتوان اینگونه عنوان کرد که اگر آرامش نسبی در بین اعضای یک خانواده وجود نداشته باشد و احتمال رسیدن به بن بست و جدایی زیاد باشد، وضعیت ناپایدار را به آن نسبت می دهیم.
