بخشی از مقاله
چکيده :
کشور ايران به دليل برخورداري از پتانسيل هاي بالاي توريستي و بخصوص طبيعت متنوع و زيبا همواره به عنوان يکي از کانونهاي مورد توجه گردشگران در قلمرو سرزميني مطرح بوده است .يکي از اشکال مختلف گردشگري توريسم طبيعي است که در حقيقت توريسمي برپايه پايداري محيط زيست با تمرکز اوليه بر تجربه محيط هاي طبيعي که عامل ترويج فرهنگ و محيط زيست است مي باشد و امروزه در صنعت گردشگري از جايگاه ويژه اي برخوردار است .همچنانکه گفتيم ايران با دارا بودن جاذبه هاي طبيعي و چشم اندازهاي بکر و آب و هواي مناسب ، زمينه را براي توسعه اکوتوريسم بيش از جنبه هاي ديگر توريسم تقويت مي کند .در پژوهش حاضر که جنبه اي توصيفي – تحليلي دارد، با استفاده از مدل راهبردي به ارزيابي توان طبيعي دهستان کيار شرقي جهت توسعه اکوتوريسم پرداخته شد .نتايج حاکي از توان استراتژيک اکولوژيکي و طبيعي بالاي دهستان جهت توسعه اکوتوريسم است ، و فرصتهاي بسياري جهت توسعه آن در اختيار مسئولان و مديران بخش مزبور قرار داده است .اين در حالي است که زيرساختهاي بخش گردشگري و به طور ويژه اکوتوريسم به طور محسوسي با ضعفهايي مواجه است که در صورت برنامه ريزي صحيح ميتوان از شدت ضعفها و تهديدها کاسته ، نقاط قوت را تثبيت و از فرصتهاي موجود بيشترين بهره برداري را به عمل آورد .استراتژي نهايي توسعه توريسم استان يک استراتژي تهاجمي بر پايه تقويت نقاط قوت و استفاده از فرصتهاي موجود است
کليد واژه : مدل راهبردي ،اکوتوريسم ، استراتژي توسعه توريستي، SWOT
مقدمه :
توسعه صنعت گردشگري براي کشورهاي در حال توسعه که با معضلاتي چون نرخ بيکاري بالا، محدوديت منابع ارزي و اقتصاد تک محصولي مواجه اند .اهميت فراواني دارد اقتصاد کشور ما نيز اتکاي شديدي به درآمدهاي حاصل از صادرات نفت خام دارد و متغيرهاي کلان اقتصادي با دنباله روي از قيمت جهاني نفت در طول زمان دچار نوسانات شديدي مي شوند به طوري که روند حاکم بر متغيرهايي چون توليد ناخالص ملي، سرمايه گذاري ناخالص ، درآمد سرانه و مانند آن در سه دهه اخير اقتصاد ايران به خوبي اين موضوع را نمايان مي سازد جاذبه هاي طبيعي و اقليم هاي متفاوت جغرافيايي دستمايه هاي گران قيمتي را در حوزه اقتصاد براي انسان به ارمغان آورده است ، که مسلما بهره برداري از آن مستلزم فراهم نمودن شرايط مختلفي م يباشدکه در کل بستگي به ثبات در بخش گردشگري دارنديکي از اشکال مختلف گردشگري، توريسم طبيعي با گردش در طبيعت است که در حقيقت توريسمي بر پايه محيط زيست با تمرکز اوليه بر تجربه محيط هاي طبيعي که عامل ترويج فرهنگ و محيط زيست است مي باشد و امروزه در صنعت گردشگري از جايگاه ويژه اي برخوردار است و در ميان گون ههاي گردشگري از روند رو به رشدي برخوردار امروزه اکثر نهاد هاي متولي صنعت گردشگري در کشور هاي مختلف و سراسر دنيا به امر گردشگري در طبيعت و در است .بنابر اين در حال حاضر جهت بهره برداري مناسب از طبيعت و حفظ آن راهبرد مناسبي که پيشنهاد شده و در برخي کشور هاي جهان آن را در بوته آزمايش قرار داده اند، اکوتوريسم مي باشد، که در حقيقت به معناي توريسم بر مبناي مسئوليت پذيري مي باشد .وقتي با نام اکوتوريسم برخورد مي نماييم ناخود آگاه سفر درون طبيعت در ذهن ما متبادر مي گردد .توريسم بر مبناي طبيعت يکي از گونه هاي مختلف گردشگري م يباشد، که بر اين اساس هر فعاليت با تجربه سفري که روي طبيعت متمرکز شود، به معناي توريسم طبيعي مي باشد، که در اين سفرها همواره تأکيدي بر مسئوليت پذيري گردشگر نسبت به محيط اطراف خود انجام مي پذيرد. از آنجا که اکو توريسم در قرن بيست و يکم بسياري از فضاهاي جغرافيايي را تحت تأثير قرار مي دهد و الگوي فضايي جديدي را در نواحي مختلف جغرافيايي شهرها و طبيع تهاي بکر با چش مانداز هاي زيبا پيرامون شهرها به وجود مي آورد، نقش انسان در واقع حفظ محيط زيست فرض مي شود با توجه به توان توريستي و اکولوژيکي بالاي شهرستان کيار و وجود جاذبه هاي طبيعي فرهنگي فراوان در اين دهستان لازم است با استفاده از تمامي امکانات و قابليت ها در توسعه اين صنعت و کسب درآمد از طريق آن اقدام شود .بدين منظور گسترش اکو گردشگري به عنوان فعاليتي فرابخشي که با حوزه هاي مختلفي نظير اقتصاد، کشاورزي، فرهنگ ، محيط زيست و خدمات در تعامل است و تجربيات ساير مناطق جهان نشان داده که توسعه آن در هر منطقه باعث رشد و پيشرفت اقتصادي اجتماعي آن ناحيه گرديده است ، مي توان به عنوان يکي از ابزارهاي اصلي توسعه در دهستان مورد توجه قرارگيرد .در اين پژوهش سعي بر آن است تا وضعيت توسعه اکوتوريسم در دهستان کيار بررسي و راهکار هايي براي توسعه پايدار در اين استان ارائه گردد، تا ضمن افزايش منفعت و سود اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و زيست محيطي، بتوان تأثيرات منفي حاصل از آن را به حداقل رسانده ، تهديدهاي احتمالي را خنثي و در جهت تقويت توانها و استفاده از فرصت هاي موجود استراتژي هاي اصولي و مطابق با ويژگي هاي دهستان ارائه داد.
- منطقه مورد مطالعه :
محدوده هاي مورد مطالعه ، دهستان کيار شرقي با مرکزيت دزک و جمعيت ٨٥٤٠ نفر و دهستان دستگرد امامزاده با مرکزيت دستگرد امامزاده و جمعيت ٦١٢٠ نفر مي باشد. در اين دهستان ها ٩ روستا وجود دارد که روستاهاي کيار شرقي عبارتند از:١- روستاي سرتشنيز ٢- روستاي موسي آباد ٣- قلعه سليم ٤- گشنيز جان ٥- دزک و روستاهاي دستگرد امامزاده ١- خير آباد ٢- ايرانچه ٣- دستگرد امامزاده ٤- سورک
- آب و هوا
شهرستان کيار داراي شرايط جغرافيايي وکوهستاني وداراي آب وهواي سردکوهستاني وتابستان هاي معتدل مي باشد
- پوشش گياهي
از گياهان دارويي گل برنجاسف ، گل گاوزبان ، جزکوهي، گل آبرونه ، اندش ، کنگر و گون که کاربرد دارويي دارند و هم چنين کاربرد صنعتي دارند در بيش تر نقاط اين دهستان ها مي رويد و هم چنين پوشش گياهي براي چراي دام موجود است . درختان ميوه از جمله گردو، بادام ، انگور، به ، سيب و ... موجود است . همچنين در بخش زراعت نيز : گندم ، جو ويونجه و..... هر ساله کشت مي شود.
مکانهاي تفريحي و زيارتي :
وجود چشم اندازهاي طبيعي و امامزادگان در روستاي سورک ، دستگرد امامزاده وقلعه سليم و همچنين قلعه تاريخي دزک را مي توان به عنوان جاذبه هاي گردشگري و طبيعي اين شهرستان معرفي کرد.
ويژگي هاي اقتصادي منطقه :
شغل اکثريت مردم کشاورزي و دام داريمي باشد دهستان شهرستان کيار از جمله مناطق حاصل خيز استان به شمار مي آيد که به دليل وجود بارندگي کافي و خاک نسبتا مناسب انواع محصولات در اين دهستان به عمل مي آيد. هم چنين علاوه بر رمه هاي کوچنده ، پرورش انواع دام رايج ترين فعاليت عشاير و مردم روستاهاي اين منطقه است .در جدول زير تعداد بيکاران و شاغلين اين دو دهستان مشخص شده است .
روش تحقيق :
در اين مقاله ابتدا پتانسيلها و امکانات گردشگري، استان معرفي شده و مورد بررسي قرار گرفته است و پس از آن به منظور تحليل نقاط قوت و ضعف و تهديدها و فرصتهاي گردشگري در اين محدوده از روش SWOT استفاده شده است SWOT حروف اول چهار کلمه انگليسي (S(Strength با معادل فارسي قوت ، (W(Weakness ضعف ،(O(Opportunity فرصت ، (T(Threats تهديد است . مدل SWOT بهترين راهبرد براي فرايند برنامه ريزي استراتژيک است .
اين مقاله تحليل نهايي به صورت تهيه فهرستي از فرصتها، تهديها، نقاط قوت و ضعف و سپس تشريح هر يک از صورت گرفته است ، در مرحله بعد با توجه به نظرات SWOT نقاط قوت و ضعف ، تهديدها و فرصتها براساس روش کارشناسان و اساتيد امر، طرحهاي قبلي و بررسي هاي به عمل آمده اقدام به وزن دهي معيارها شد و استراتژي نهايي ارائه گرديد.
هدف اين مقاله شناسايي پتانسيلها و نقاط قوت و ضعف اکوتوريسم دهستان کيار و بررسي اهميت اکوتوريسمي اين دهستان جهت توسعه آتي با استفاده از مدل استراتژيک سوات مي باشد.
ارزيابي اکوتوريسم دهستان کيار با مدل SWOT :
فرضيه اصلي: راهبرد مطلوب جهت تحقق توسعه پايدار روستايي از طريق گسترش موقعيت ومنابع گردشگري در منطقه مورد مطالعه ، راهبرد تهاجمي است .
جهت آزمون فرضيه سوم از تکنيک SWOT استفاده شده است . در اين تکنيک پس از شناسايي عوامل داخلي و خارجي در منطقه ، عوامل در چهار دسته نقاط ضعف ، قوت ، تهديد و فرصت تفکيک نموده مورد ارزيابي قرار گرفته است در اين مطالعه ، ٧ نقطه قوت داخلي در برابر٥ نقطه ضعف داخلي و نيز تعداد٩ فرصت خارجي در مقابل ٧ تهديد خارجي مورد بررسي قرار گرفته است . به عبارت ديگر١٦ مزيت در مقابل ١٢ محدوديت در جهت توسعه گردشگري منطقه روستاهاي منطقه مورد مطالعه شناسايي گرديد که در ماتريس شماره ١: فهرست نقاط ضعف ، قوت ، تهديدات و فرصت ها آورده شده است .
ماتريس شماره ١: نقاط قوت و ضعف و تهديد و فرصت منطقه گردشگري
