بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه تأثیر یک نوع مداخله آموزشی بر نگرش دانش آموزان پسر مقطع متوسطه دوره دوم نسبت به سوء مصرف دخانیات، مورد بررسی قرار گرفت. هدف از این پژوهش تعیین تاثیر آموزش مهارت های مقابله ای به روش بحث گروهی بر نگرش دانش آموزان نسبت به مصرف دخانیات می باشد. سئوال اساسی این پژوهش این است که آیا آموزش مهارت های مقابله ای به روش بحث گروهی بر نگرش دانش آموزان نسبت به مصرف دخانیات در دوره دوم دبیرستان در شهرستان بهشهر تاثیردارد؟ مداخله آموزشی شامل 6 جلسه آموزش مهارت های مقابله ای بود که به روش بحث گروهی بر روی یک نمونه از دانش آموزان پسر دوره دوم دبیرستان - N = 50 - در منطقه آموزش و پرورش شهرستان بهشهر اجرا شد. برای سنجش نگرش آزمودنی ها یک پرسشنامه نگرش سنج مورد استفاده قرار گرفت که توسط ترابی رئیس دپارتمان علوم بهداشت کاربردی دانشگاه ایندیانای آمریکا درسال 2002 به زبان انگلیسی نگاشته شده است، پایایی واعتبار آن با استفاده از روش های بازآموزی آلفای کرونباخ و اعتبار سازه به روش تحلیل عاملی برآورد گردید. نتایج نشان داد که آموزش مهارت های مقابله ای به شیوه بحث گروهی منجر به تغییر نگرش دانش آموزان نسبت به دخانیات شده است و همه ی مؤلفه های شناختی، عاطفی و رفتاری نگرش نسبت به سوء مصرف دخانیات تأثیر معنی دار داشته است.
مقدمه
درجهان امروز، مصرف دخانیات به مثابه یکی ازغم انگیزترین تراژدی ها، ابعاد زیستی، روانی و اجتماعی زندگی انسان ها را متأثر می سازد. مصرف طولانی مدت دخانیات با ایجاد اعتیاد نه تنها تأثیر سوء در وضعیت اقتصادی و اجتماعی شخص مصرف کننده یا معتاد می گذارد، بلکه در تفاهم خانوادگی نیز نقش تعیین کننده ای را ایفا می کند. افزایش ناملایمات اجتماعی و کمرنگ شدن بعد عاطفی زندگی، موجب سرخوردگی و گرایش به سوء مصرف دخانیات عده زیادی از جمعیت کشورها، بویژه نسل جوان می گردد. یکی از عمده ترین دلایل نگرانی کشورها، شیوع اعتیاد در میان جوانان در سنین پایین تر و حتی در بین زنان است. طبق نتایج بدست آمده تحقیقاتی که توسط مکی و مک آلیستر انجام گرفته اند، تعداد زنان جوانی که سیگار می کشند، نزدیک به تعداد مردان سیگاری هم سن آنها شده است. خانواده به عنوان یک سیستم است. ویژگی های خانواده به مشابه یک واحد و سیستم با اجزای تشکیل دهنده آن متفاوت است. هر تغییر جزئی چه دردرون و چه دربرون بر کل سیستم تأثیر خواهد گذاشت. ثبات و اساس اهمیت خانواده متضمن موقعیت هریک از افراد در درون آن خانواده است. فرضیه های گوناگون درباره گرایش جوانان به دخانیات وجود دارد که عوامل ژنتیکی تا ویژگی های شخصیتی را دربر می گیرد. نوجوانان بیشتر دراثر مشکلات، ناراحتی و ازخود بیگانگی به مصرف مواد و دخانیات پناه می برند و یکی از مهمترین علت روی آوردن نوجوانان به دخانیات و مواد مخدر وجود مشکل در ایجاد ارتباط سالم با دیگران و همچنین اعضای خانواده است میانگین سن شروع مصرف سیگار کم شده است. درایرانیان سالانه یک هزارو750 میلیارد تومان مواد دخانی دود می کنند که دو برابر این میزان صرف هزینه درمانی بیماری های ناشی ازدخانیات است، 80 درصد سرطان ریه، 30 درصد بیماری های قلبی،50 درصد بیماری های تنفسی علت استعمال دخانیات است. هم اکنون دردنیا یک میلیارد نفر مصرف سیگار و تنباکو دارند که 20 درصد آنان زنان هستند . به گزارش ایرنا استفاده از قلیان به عنوان وسیله تفریحی و دردسترس بودن آن از عوامل مهم تغییر الگوی مصرف مواد دخانی درجوانان شده است. عرضه روزافزون و شایع قلیان در اماکن تفریحی، رستوران ها، قهوه خانه ها با تنباکوهای میوه ای و معطر موجب گرایش جوانان به سمت قلیان شده است. یک وعده کشیدن قلیان بیشتر از یک پاکت سیگار نیکوتین وارد بدن می کند. تنباکوی مصرفی در قلیان 400 نوع ماده سمی و سرطان زا دارد. کشیدن سیگار یک تا دو دقیقه طول می کشد و با مصرف هر نخ سیگار یک لیتر دود ایجاد می شود. درحالی که هر وعده کشیدن قلیان حداقل نیم ساعت طول می کشد و بیش از 70 تا 100 لیتر دود تولید می کند. خاصیت اعتیادآورنیکوتین قلیان ده برابر هروئین است. به همین خاطر مصرف کنندگان قلیان خیلی زود به سیگار روی می آورند - نیک خلق،. - 1390 درمیان رفتارهای تهدیدکننده و مشکل آفرین دردوره نوجوانی، رفتار سوء مصرف دخانیات یک تهدید بسیار جدی محسوب می شود. پرورش ویژگی هایی همچون عزت نفس بالا، خود آگاهی، تصمیم گیری مسئولانه، توان برقراری و حفظ روابط سالم، می تواند مهارت و آمادگی نوجوان را در مقابله مؤثر با عوامل وموقعیت های خطرارتقاء دهد. دربسیاری از موارد مواد دخانیات برای نوجوانان نقش ابزاری دارد؛یعنی نوجوانان با مصرف این مواد می خواهند اضطراب خود را کاهش دهند. بر این اساس در دهه اخیر جهت گیری یک دسته مطالبات در زمینه ی بررسی تأثیر آموزش از نوع مهارت های مقابله ای وتغیر نگرش نوجوانان نسبت به مصرف مواد و دخانیات انجام شد -
قادری دهکردی - 1379 - ، نیز تأثیر یک برنامه آموزش پیشگیری را بر روی نگرش نمونه ای از دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی شهر کرد مورد بررسی قرار دا دند .مطالعات نشان داد که برنامه آموزشی توانسته است در تغییر نگرش آزمودنی ها نسبت به مواد دخانیات و مواد مخدر اثر معناداری داشته است .
ریاحی، علیوردی نیا وسلیمانی بشلی - 1388 - ، نشان داد که تأثیر برنامه های آموزش و مشاوره گروهی بر تغییر نگرش دانش آموزان نسبت به مصرف سیگار معنا دار بوده است. در پژوهش حاضر نیزبه هدف تدوین و آزمون مداخله آموزش مدرسه محور برای پیشگیری از سوء مصرف مواد دخانیات، تأثیرآموزش مهارت مقابله ای به روش بحث گروهی بر نگرش دانش آموزان نسبت به سوء مصرف دخانیات مورد آزمایش قرار گرفت. اهداف پژوهش بر محور تعین تأثیر آموزش مهارت های مقابله ای به روش بحث گروهی برتغییر و تقویت نگرش منفی دانش آموزان نسبت به مواد دخانیات وبر تغییر باورهای نادرست - مؤلفه شناختی - ، حالت احساسی - مؤلفه عاطفی - و آمادگی عمل - مؤلفه رفتاری - دانش آموزان نسبت به سوء مصرف دخانیات متمرکز بود. پیشگیری از اعتیاد درمدارس یک ضرورت انکار ناپذیر بوده و هرگونه مداخله برای مبارزه با دخانیات بایستی با طراحی برنامه های آموزشی برای کنترل عوامل فردی و اجتماعی صورت گیرد. بطور کلی 3 روش وجود دارد: یک راهبرد قانونی، شامل راه های جلوگیری از مواد است. دوم راهبرد درمانی، که بعد از معتاد شدن افراد جهت بازگرداندن به حالت طبیعی و ترک اقدام می شود. سوم راهبرد آموزشی و تربیتی، که از جایگاه بالایی برخوردار است. مهمترین عامل دراین زمینه دادن آگاهی به افراد در مورد علل روی آوردن به دخانیات اثرات داروها، خطرات بدنی روانی اجتماعی است. مدرسه مهمترین مکان برای انجام فعالیت آموزش و پرورش درزمینه دادن آگاهی و اطلاعات به دانش آموزان است. ازطریق آموزش گروهی می توان ارتباط بین افراد در زمینه های علمی، گفتاری و فکری را بهبود بخشید. درداخل گروه، هدف مشخص است و یک رابطه حسنه برقرار است. برای رسیدن به هدف معین درداخل گروه، عادت ها راحت ترتغییر می کنند و به قوانین پایبند شده و تغییر نگرش درآنها ایجاد می شود. درکلاس آموزشی به جوانان نزدیک می شویم، رفتارمثبت را تقویت می کنیم، مهارت های زندگی را می آموزیم و از عوارض جانبی حتی سرگرمی های مخرب پیشگیری خواهیم کرد. درنهایت نگرش منفی به دخانیات پیدا کرده و خود دانش آموز مربی دیگران خواهد شد - شفیع آبادی، . - 1384 هدف از این پژوهش تعیین تاثیر آموزش مهارت های مقابله ای به روش بحث گروهی بر نگرش دانش آموزان نسبت به مصرف دخانیات می باشد. از اهداف کاربردی این پژوهش درصورت تأثیرآموزش مهارت های مقابله ای به روش بحث گروهی بر نگرش دانش آموزان نسبت به دخانیات می توان درجهت کاهش گرایش بردخانیات بهره برد . درضمن کارکنان آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری واصلاح تربیت، مراکز مشاوره ای، اداره بهزیستی، مجامع علمی دانشگاهی، کانون مدرسین آموزش خانواده، کانون های آسیب اجتماعی می توانند ازنتایج پژوهش بهره مند گردند. سئوال اساسی این پژوهش این است که آیا آموزش مهارت های مقابله ای به روش بحث گروهی برنگرش دانش آموزان نسبت به مصرف دخانیات در دوره دوم دبیرستان در شهرستان بهشهر تاثیردارد؟
فرضیه های پژوهش:
-1 آموزش مهارت های مقابله ای به روش بحث گروهی بر نگرش دانش آموزان نسبت به دخانیات تأثیردارد.
-2 آموزش مهارت های مقابله ای به روش بحث گروهی بر بعد احساسی نگرش دانش آموزان نسبت به دخانیات تأثیردارد. -3 آموزش مهارت های مقابله ای به روش بحث گروهی بر بعد رفتاری نگرش دانش آموزان نسبت به دخانیات تأثیردارد.
-4 آموزش مهارت های مقابله ای به روش بحث گروهی بر بعد دانش - آگاهی - نگرش دانش آموزان نسبت به دخانیات تأثیردارد.
-1-1 تعاریف آموزش مهارت های مقابله ای: مهارت های مقابله ای که خود نوعی ساخت رفتار سالم محسوب می شود نیزازجمله عوامل مهم در بازگشت می باشد. این مهارت ها عبارتند از مهارت های رفتاری، شناختی و عاطفی که در سه سطح قابل ارزیابی می شود.
