بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی تأثیر آموزش مهارتهای زندگی برآسیبهای اجتماعی و روانی دانشآموزان مدارس متوسطه اول شهرستان قم در سال تحصیلی 1395-96 به اجرا درآمد. پژوهش به روش شبهآزمایشی و اجرای طرح پیشآزمون- پسآزمون با دو گروه کنترل و آزمایش و با آرایش تصادفی در مورد آزمودنیهای همتا انجام گردید. جامعه آماری تحقیق حاضر، 7791 نفر از دانشآموزان دختر و پسر شهرستان قم بودند که تعداد 100 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش نمونهگیری تصادفی ساده بود. روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای و میدانی و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محققساخته نگرشسنج خشونت و اعتیاد به سیگار و سنجش استرس و هیجان بوده که پایایی آن به روش آلفای کرونباخ معادل 0.78 تعیین گردید و به صورت پیشآزمون و پسآزمون در بین گروههای آزمایش و کنترل اجرا گردید. دادههای گردآوری شده از طریق آزمونهای کوواریانس و تی مستقل تحلیل گردید. یافتهها نشان میدهد که آموزش مهارتهای زندگی با اطمینان %99 بر میزان خشونت، اعتیاد به سیگار، استرس و هیجان دانشآموزان متوسطه اول مؤثر بوده و سبب کاهش میزان هریک از مؤلفههای فوق در گروه آزمایش گردیده است. آموزش مهارتهای زندگی بر کاهش آسیبهای اجتماعی و روانی دانشآموزان مؤثر میباشد و برگزاری آموزش مهارتهای زندگی توسط مشاوره مدرسه امری الزامی میباشد.
کلیدواژهها: مهارتهای زندگی، آسیبهای اجتماعی، خشونت، اعتیاد به سیگار، آسیبهای روانی، استرس، هیجان.
مقدمه
در دنیای امروز از یک طرف، روند تحولات سریع اجتماعی، قدرت سازگاری و انطباق افراد و گروه های اجتماعی را کاهش داده و از طرف دیگر پیشرفت صنعتی و تحولات عظیم در فنآوری اطلاعات و رسانهها، زندگی بشر امروزی را به وضعیت سردرگم و پیچیدهای تبدیل کرده است. که متأسفانه سبب شده بسیاری از انسان ها در مسیر بهنجار رشد روانی و اجتماعی خود قرار نگیرند و توان دریافت محرک های بیرونی و ایجاد توازن بین آثار این محرک ها و انگیزه ها ی درونی خود را نداشته باشند، و رشد موزون و همه جانبه که هدف اصلی تعادل انسان است در آنها تحقق نیابد - ابراهیمزاده، - 1392
اکنون تردیدی باقی نمانده است که انواع بزهکاریها و جرائم ضداجتماعی ریشه در نابسامانیها و آشفتگیهای روانی دارد که آن نیز خود اگر علل زیست شناختی نداشته باشد ، معلول محیط ناسالم اجتماعی است. محیط ناسالم اجتماعی، محیطی است که نمیتواند برای اکثریت قریب به اتفاق افراد شرایطی فراهم نماید که بتوانند نیازهای خود را درمراتب مختلف برآورده سازند.
انحراف و بزهکاری، نوعی عارضه و بیماری است که از آن تحت عنوان آسیب اجتماعی یاد میشود زیرا وقتی آثار و عوارض آسیبها در جامعه رخ مینماید، مختص یک فرد نبوده و عوارض آن حتی به یک جامعه نیز محدود نمیشود، بلکه براساس فرهنگهای مختلف واستحکام ریشههای فرهنگی، این عوارض متفاوت بوده و به سرعت با الگوسازی که از آنها میشود، به صورت یک عارضه فراگیر در خواهد آمد - نجفی و همکاران، . - 1392
آسیب اجتماعی به هر نوع عمل فردی یا جمعی اطلاق میشود که در چارچوب اصول اخلاقی و قواعد عام عمل جمعی رسمی و غیررسمی جامعه محل فعالیت کنشگران قرار نمیگیرد و در نتیجه با منع قانونی و یا قبح اخلاقی و اجتماعی روبرو میگردد. به همین دلیل، کجروان سعی دارند، کجرویهای خود را از دید ناظران قانون، اخلاق عمومی و نظم اجتماعی پنهان نمایند، زیرا در غیر این صورت با پیگرد قانونی، تکفیر اخلاقی، طرد اجتماعی مواجه میشوند - ستوده، . - 1385
آسیبهای اجتماعی پدیدههایی واقعی، متغیر، قانونمند و قابل کنترل و پیشگیریاند. کنترل پذیری آسیبهای اجتماعی شناخت علمی آنها را در هر جامعهای برای پاسخ به پرسشهای نظری، عملی و کاربردی از ایدهها و یافتههای علمی تولید شده در برنامهریزیهای کوتاه و بلند مدت برای مقابله صحیح با آسیبهای اجتماعی، درمان یا پیشگیری از گسترش و پیدایش آنها را ضروری و پراهمیت میسازد - آقاجانی،. - 1381
آسیباجتماعی که همواره ناخواسته، تحمیلی و زاییده بسترهای معیوب اجتماعیاند، نیروی انسانی جامعه را درگیر میکنند، و به صورت پدیدههایی متنوع، نسبی و متغیراز جمله پرخاشگری، جنایت، خودکشی، اعتیاد، قاچاق مواد مخدر، روسپیگری و جرایم مالی بروز میکنند - صدیق سروستان، . - 1389
خشونت و پرخاشگری به یکی از مسایل اجتماعی مهم و درخور توجه جوامع تبدیل شده است. افراد و گروههای زیادی به دلایل و بهانههای گوناگون با درگیر شدن در فرآیندهای خشونتآمیز، آسیبهای فراوانی را به خود و سایرین وارد میکنند. از این رو، شناخت همه جانبه پدیده خشونت، بویژه از ابعاد روانشناسی اجتماعی و جامعه شناختی، به منظور دستیابی به راهکارهای اصولی برای پیشگیری و نیز کنترل آن از دغدغههای اساسی جوامع دموکراتیک است.
لامارش1، دزیل2 و بدار - 1999 - 3 خشونت را شکل افراطی پرخاش پنداشته، آن را اقدام عمدی به منظور ایجاد آزار جسمی یا روانی شدید در دیگران تعریف کردهاند - به نقل از محسنی تبریزی و رحمتی، . - 1381
اعتیاد به مواد مخدر نیز یک مشکل اجتماعی است که اکثر جوامع به آن مبتلا هستند. اطلاعات و آمار جدیدی که درباره موضوع مواد مخدر و اعتیاد در جامعه ما منتشر میشود، حاکی از مسأله بودن این پدیده اجتماعی است - کوثری، . - 1382
اعتیاد یک بیماری است که در آن بیمار، رفتاری که عوارض بدی دارد را به طور مداوم تکرار میکند. این بیماری با ایجاد اختلال در کنترل سیستم رفتار پاداش، باعث تکرار آن رفتار میگردد - راچیویت4، . - 2013
پیش از آنکه که بهداشت روانی و نقش آن در حفظ سلامت ارتباطات اجتماعی شناخته شود، اغلب ناسازگاریها ورفتارهای غیراجتماعی به علتهای نامعلوم نسبت داده میشد و به جای هر نوع درمان و کمک به بیمار صرفاٌ از راه مجازاتهای غیرعادلانه، ظلمی مضاعف بر او روا میداشتند. این شیوهها نهتنها از بیماریهای اجتماعی نمیکاست، بلکه افراد مبتلا را به ورطهای هولناکتر سوق میداد.
آسیب شناسی روانی علمی است که به احساسات، هیجانات و مناسباتی از افراد میپردازد که در برخورد با جامعه بوجود میآید و در این علم مورد بحث قرار میگیرد. شکستها و ناکامیهای افراد در موضوعات خاصی در زندگی از جمله شکست افراد در سازگاری با محیط بوجود میآید - آزاد، - 1382
مفهوم آسیب روانی مانند بسیاری از مفاهیم در طب و علوم دیگر فاقد تعریف عملی ثابتی که پوشاننده همه موقعیتها باشد است. قابل قبولترین تعریف آسیب روانی را به صورت زیر توصیف میکنند؛ هر یک از
