بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف تاثیرآموزش فراشناخت بر خلاقیت و یادگیری خودراهبر دانش آموزان دختر پایه ششم ناحیه 2 شیراز انجام شده است. روش پژوهش شبه تجربی با طرح پیش آزمون و پس آزمون برای هر دو گروه آزمایش و کنترل است. جامعه مورد نظر 3937 دانش آموز دختر پایه ششم ناحیه 2 شیراز هستند که - هر گروه 30 نفر - به عنوان نمونه به روش خوشه ای چند مرحله ای به دو گروه آزمایش و گروه کنترل انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه عابدی برای سنجش خلاقیت و پرسشنامه فیشر برای سنجش یادگیری خودراهبر بوده است و برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی نظیر میانگین، انحراف معیار، فراوانی، درصد و از آمار استنباطی نظیرFلوین و tمستقل استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که پس از آموزش فراشناخت به گروه آزمایش میزان خلاقیت و یادگیری خود راهبرگروه آزمایش بیشتر از گروه کنترل است و آموزش فراشناخت بر خلاقیت و یادگیری خودراهبر دانش آموزان تاثیر معنادار داشته است.
-1 مقدمه
فراشناخت، تفکر درمورد تفکراست. این ایده که فراگیران درباره تفکر خود می اندیشند به زمان افلاطون و ارسطو بر می گردد اما اصطلاح فراشناخت برای اولین بار در سال 1967 توسط جان فلاول وارد حیطه رواشناسی رشد شد در واقع در نظام های آموزشی و پرورشی کشورهای پیشرفته تلاش می گردد برنامه ریزی درسی و طراحی روش های تدریس و نیز تدوین فعالیت های یادگیری بر پایه نظریه فراشناخت شکل گیرد. در ایران سابقه توجه به کار بست نظریه فراشناخت در تدریس نزدیک به یک دهه است که اوج گرفته است. درمورد این که چرا توسعه مهارت های فراشناختی اهمیت دارد باید به بررسی دقیق فرایندهایی بپردازیم که بر فعالیت های شناختی نظارت می کنند و آن ها را جهت می دهند. این مهارت ها درارزیابی مساله، راهبردهای یادگیری برای حل آن، ارزیابی اثربخشی راهبردهای انتخابی و تغییر راهبردها در جهت بهبود بخشی یادگیری فراشناختی موثر و مسئول است آموزش راهبردهای فراشناخت باعث بهبود عملکرد درک مطلب و سایر کنش های شناختی فرد می شود. آموزش این راهبردها باعث می شود که فرد بتواند تمام کنش های درگیر در یک عمل شناختی از ابتدا تا انتها را تحت نظر بگیرد و جریان یادگیری خود را به گونه ای هدایت کند که بهره وری فرایندهای ذهنی اش نسبت به زمان و منابع در دسترس افزایش یابد. این گونه آموزش ها، ابزارهای مفیدی برا ی تعمیم یادگیری به موقعیت های مکانی و زمانی دیگر هستند بر این اساس پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر آموزش های فراشناخت بر خلاقیت و یادگیری خود راهبر دانش آموزان انجام شده است.
روش تحقیق
طرح کلی پژوهش به روش نیمه آزمایشی با گروه کنترل و آزمایش با پیش آزمون و پس آزمون است و درصدد بررسی اثربخشی آموزش های فراشناختی در خلاقیت و یادگیری خودراهبر در دانش آموزان است. متغیر مستقل در این پژوهش آموزش فراشناخت بود که روی گروه آزمایش اجرا شد و متغیرهای وابسته، خلاقیت و یادگیری خودراهبر هستند که در هر دو گروه - آزمایش-گواه - قبل و بعد از اجرای آزمایش اندازه گیری و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته شدند.در این پژوهش از آمار توصیفی جهت تحلیل داده ها و فراوانی و جداول و نمودارها استفاده گردید. از آمار استنباطی جهت بررسی تاثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته واز نرم افزار spss استفاده شد.در قسمت داده های توصیفی به بررسی میانگین و انحراف معیار متغیر ها و درقسمت آمار استنباطی به پاسخ به سوالات پژوهش با استفاده از روش های آماری مقایسه واریانس ها، تی گروههای مستقل پرداخته شد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان دختر سال ششم ابتدایی شیراز در سال تحصیلی 93-94 است که بر اساس گزارش واحد آمار و اطلاعات آموزش و پرورش شیراز تعداد آن ها 3937 نفر می باشند. نمونه آماری به حجم 120 نفر از طریق روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها در پژوهش حاضر دو پرسشنامه خلاقیت عابدی و پرسشنامه یادگیری خود راهبرفیشر می باشد.
یافته های تحقیق
به منظور بررسی اهداف پژوهش، از آزمون تحلیل کوواریانس استفاده می شود و لذا می بایست قبل از آن به پیش فرض های استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس پرداخت. به منظور بررسی همگونی واریانس نمرات گروه ها، از آزمون لون استفاده شده است. مقدار آماره F در پس آزمون براغی متغیر خلاقیت برابر با 6/34 در سطح 0/01 معنادار گردیده - p</05 - بنابراین نتیجه می گیریم که واریانس گروه ها از تجانس برخوردار نیست و ناگزیر از آزمون تی گروه های مستقل جهت آزمودن فرضیه استفاده می کنیم که نتایج آن در جدول 1 نشان داده شده است.
جدول شماره :1 مقایسه میزان خلاقیت گروه آزمایش وکنترل در پس آزمون
همانگونه که در جدول فوق مشاهده می شود مقدار تی برابر با 8/58 که با درجه آزادی 58 در سطح 0/001 معنادار گردیده، - p<0/05 - بنابراین نتیجه می گیریم که بین میزان خلاقیت دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل در پس ازمون تفاوت معنادار وجود دارد و با توجه به میانگین ها متوجه می شویم خلاقیت گروه آزمایش در پس آزمون بیشتر از گروه کنترل است و این نشان دهنده تاثیر آموزش فراشناخت بر افزایش خلاقیت دانش آموزان است. مقدار آماره F در پس آزمون برای متغیر خودراهبری برابر با 12/08 در سطح 0/001 معنادار گردیده - p</05 - بنابراین نتیجه می گیریم که واریانس گروه ها از تجانس برخوردار نیست و ناگزیر از آزمون تی گروه های مستقل جهت آزمودن فرضیه استفاده می کنیم که نتایج آن در جدول 2 نشان داده شده است.
جدول شماره :2 مقایسه میزان یادگیری خود راهبری گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون
همانگونه که در جدول فوق مشاهده می شود مقدار تی برابر با 6/61 که با درجه آزادی 58 در سطح 0/001 معنادار گردیده، - p<0/05 - بنابراین نتیجه می گیریم که بین میزان یادگیری خود تنظیمی دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل در پس ازمون تفاوت معنادار وجود دارد و با توجه به میانگین ها متوجه می شویم یادگیری خود تنظیمی گروه آزمایش در پس آزمون بیشتر از گروه کنترل است و این نشان دهنده تاثیر آموزش فراشناخت بر افزایش یادگیری خود تنظیمی دانش آموزان است.
بحث و نتیجه گیری
با توجه به جدول شماره 1 نتیجه می گیریم که بین میزان خلاقیت گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد. میزان خلاقیت دانش آموزانی که به آن ها آموزش های فراشناخت داده شده، از خلاقیت دانش آموزانی که به آن ها آموزش داده نشده، بیشتراست فرض پژوهشگر تایید می شود. پس می توان نتیجه گرفت که آموزش فراشناخت بر خلاقیت دانش آموزان تاثیر معناداری دارد. نتایج این تحقیق با نتایج تحقیقات عبدوس - 1380 - ، گنجی، شریفی و میرهاشمی - 1384 - ، حسینی - 1386 - ، مقامی - 1386 - و پیر خائفی، برج علی، دلاور و اسکندر - 1388 - همسویی دارد. به این ترتیب در تببین این نتیجه، با آموزش های فراشناخت دانش آموز بر تجارب و عقاید خود تکیه کرده، از خود فعالیت خلاقانه نشان داده و افکار و اندیشه خود را بدون نقض حقوق دیگران، با احترام بیان می کند. آموزش فراشناخت باعث به وجود آوردن افرادی است که قابلیت دست زدن به فکرها و کارهای تازه را داشته باشند، نه اینکه فقط کرده های نسل های گذشته را تکرار کنند . خلاقیت قادر است سطح عملکردی ذهن و شخصیتی افراد را برای کارکرد و انطباقی بهتر و بالاتر ارتقا دهد. با افزایش یافتن توانایی تولید ایده، خاصیت تنوع و تغییر نیز به طور طبیعی افزایش پیدا می کند. در حقیقت هر ایده جدید با تغییری نسبت به ایده قدیمی همراه است. ظهور ایده های ابتکاری باورزیده شدن ذهن در تولید ایده و مهارت یافتن در تنوع بخشی به ایده ها سرعت مضاعفی پیدا می کند واقعیت داشته و از منظر این پژوهش مورد تایید قرارگرفت . با توجه به جدول شماره 2نتیجه می گیریم که بین یادگیری خود راهبر گروه کنترل و آزمایش تفاوت معناداری وجود دارد. میزان یادگیری خود راهبر دانش آموزانی که تحت تاثیر آموزش های فراشناخت قرار گرفتند نسبت به دانش آموزانی که آموزش ندیده اند بیشتر است پس می توان نتیجه گرفت
