بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش ، بررسی تأثیر آموزش گروهی کنترل خشم به شیوه عقلانی - رفتاری - عاطفی ، بر کاهش پرخاشگری و افزایش سازگاری اجتماعی دانش آموزان دختر سال اولِ متوسطه دوم شهر ساری است . این پژوهش ، از نظر هدف ، کاربردی و از نظر روش ، شبه آزمایشی از نوع طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه آزمایش و کنترل است . جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه ی دانش آموزان دختر سال اول متوسطه دوم آموزش و پرورش نواحی 1و2 شهر ساری است . برای نمونه گیری از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای استفاده شد . از بین کسانی که در آزمون پرخاشگری نمره بالاتر از میانگین کسب کرده بودند ، به صورت تصادفی ساده 24 نفر انتخاب شده اند و آزمون سازگاری اجتماعی بر روی آن ها اجرا شد . سپس این 24 نفر ، به صورت تصادفی به تعداد برابر 12 - نفری - در دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم بندی شدند . جمع آوری اطلاعات به دو روش کتابخانه ای و میدانی صورت گرفت . برای گرد آوری اطلاعات از پرسشنامه 29 سوالی پرخاشگری باس و پری که اعتبار و پایایی آن توسط لنگری به تأیید رسید ، استفاده شده است . محاسبه ضریب آلفای کرونباخ نشان داد هر 4 خرده مقیاس پرخاشگری - فیزیکی ، کلامی ، خشم و خصومت - دارای ضریب پایایی بیش از 0/7 می باشد . همچنین از پرسشنامه شخصیت سنج کالیفرنیا ctp در زمینه سازگاری اجتماعی ، نیز در این پژوهش استفاده شده است که یوسفعلی عطاری و همکارانش - 1384 - پایایی این آزمون را با روش آلفای کرونباخ 0/75 گزارش کرده اند . نتایج پژوهش در فرضیه اول ، بیانگر آن است که بین دو گروه آزمایش و کنترل ، تفاوت معنا داری وجود ندارد . - p < 05/0 - نتایج پژوهش در فرضیه دوم ، بیانگر آن است که بین دو گروه آزمایش و کنترل ، تفاوت معناداری وجود دارد . - P<0/001 - نتیجه اینکهشیوه یِدرمانیِ عقلانی- رفتاری - عاطفی ، توانسته است با هدف قرار دادن باورهای زیر بنایی دانش آموزان و تغییر این باورها بوسیله چالش منطقی و آزمایشات رفتاری ، بر رفتارهای ناسازگارانه و پرخاشگرانه دانش آموزان تأثیر گذاشته و موجب بهبود و ارتقای رفتارهای سازگارانه شود .
کلمات کلیدی
آموزش گروهی کنترل خشم به شیوه عقلانی - رفتاری - عاطفی ، پرخاشگری ، سازگاری اجتماعی .
مقدمه
نوجوانی ، دوره ای از زندگی است که والدین ، فرزند پروری را دشوار می دانند . در این دوره تمایلات خود مختاری و استقلال طلبی در نوجوانان بروز می یابد . [1] در این سال ها ، والدین تلاش می کنند تاسِپَر حفاظتینوجوانِشان را
بشکنند . ولی با ناشکیباییو خشونتِ فرزند خود رو برو می شوند . در این صورت والدین ، احساس خشم ، گناه و رنجش می کنند . [12 ] پرخاشگری ، یکی از مسائل مهم دوره نوجوانی است و مشکلات مربوط به خشم همچون کینه ورزی و پرخاشگری از دلایل مهم ارجاع نوجوانان برای مشاوره و روان درمانی است . آن چه که باعث توجه پژوهشگران به پرخاشگری شده ، پیامدهای این گونه رفتارها برای نوجوانان مانند ایجاد تصویر منفی و طرد از سوی همسالان ، افت تحصیلی ، مصرف مواد و بزهکاری می باشد . [2] البته همان طور که در تحقیقات مختلف مشخص شده است ، پرخاشگری و خشونت از سنین خردسالی وجود داشته ، در طول زمان تداوم یافته و در نوجوانی و بزرگسالی ادامه می یابد . [ 3 ] بیشترین بروز پرخاشگری در سنین نوجوانی است . در یک زمینه یابی در دانش آموزان دبیرستانی آمریکا معلوم شد که 28 درصد پسرها و 7درصد از دخترها در طول یک ماه مطالعه در نزاع فیزیکی درگیر بوده اند . تقریباً 35 درصد از افراد مورد تحقیق گزارش کرده اند که حداقل در یکی از موارد نزاع فیزیکی ، جراحات وارده نیازمند معالجه طبی بوده است . [ 4 ] روانشناسان معتقدند ، پرخاشگری ریشه بسیاری از مشکلات روانی و رفتاری نوجوانان است . این رفتارها در صورت بروزمی تواند، سبب مشکلات بین فردی ، جُرم ، بِزه و تَجاوز به حقوق دیگران شده و در صورت درون ریزی شدن ، قادر به ایجاد انواع مشکلات جسمی و روانی می باشد . [5] مسئلهی دیگری که در دوره نوجوانی مطرح است، سازگاری میباشد . همه انسانها نیازهای گوناگون دارند و هر روز مقداری از وقت و انرژی خود را صرف تلاش در تأمین این نیازها میکنند. در زندگی همه موجودات زنده ، تسلسل پیدایش نیاز و ارضا آن به چشم میخورد که این تسلسل را فرآیند سازگاری مینامند . سازگاری انسان دو جنبه دارد ؛ سازگاری انسان با خویشتن و سازگاری انسان با دیگران . [6] سازگاری اجتماعی به عنوان مهمترین نشانه سلامت روان ، از مباحثی است که توجه بسیاری از جامعه شناسان ، روانشناسان و بخصوص مربیان را به خود جلب کرده است . [ 7] از این رو ، درمان ها و دوره آموزشی بسیاری در دهه های اخیر برای پیشگیری و درمان مشکلات هیجانی نوجوانان مطرح شده اند که درمان عقلانی- رفتاری - عاطفی الیس یکی از این درمان ها می باشد . [ 8 ] این روش درمان یک رویکرد جامع برای درمان و نیز برای آموزش و پرورش است که در آن رویکرد های شناختی ، انگیزشی و رفتاری بکار گرفته می شود . این رویکرد از یک مدلبَشر دوستانه ی درمان طرفداری و شامل نظریه ی شخصیت ، نظام فلسفی و فنون درمان شناختی می باشد . درمان عقلانی- رفتاری -عاطفی - REBT - شکلی از درمان شناختی رفتاری است که فرض میکند افراد باورهای بنیادین غیرمنطقی را بر اساس تفسیرهایِ شان از رویدادهای رخ داده گسترش میدهند و قویاً بر باورهای غیرعقلانی بنیادین ، توانایی اندیشیدن درباره چگونگی فکر کردن و ارتباط شناخت، هیجان و رفتار برای بهبود مراجعان و درمان بیماریهای روانی تأکید میکند . [ 9 ] - REBT - بطور موثری در درمان و بهبودی دامنه گستردهای از اختلالات چه بصورت گروهی و چه بصورت فردی استفاده شده است . [ 13 ] درمانهای شناختی از مراجعان حمایت میکنند تا چالشهای دنیای بیرونی و مسئلههایی که ممکن است در آینده با آن روبرو شوند را شناخته و راههای مقابله بهتری بدست آورند . - REBT - [ 14 ] یک رویکرد جامع درمانی است که علاوه بر جنبه های عاطفی و رفتاری اختلالات انسان ، مؤلفهی فکری آنها را نیز مد نظر دارد . عناصر تشکیل دهنده این افکار غلط ، باورهای غیرعقلانی هستند . الیس ، در این رابطه اظهار میکند که شناخت های غیرعقلانی به آشفتگی هیجانی منجر میشوند . [ 15 ] لذا امروزه با توجه به شایع بودن پرخاشگری و عدم سازگاری اجتماعی در نوجوانان که می تواند به مشکلات شدیدی در آینده بیانجامد ، برای پژوهشگر در این پژوهش ، این سوال مطرح می شود که آیا آموزش گروهی کنترل خشم به شیوه عقلانی- رفتاری- عاطفی در کاهش پرخاشگری و افزایش سازگاری اجتماعی دانش آموزان دختر تاثیر دارد؟
مواد و روش پژوهش
پژوهش حاضر، از نظر هدف ، کاربردی و از نظر روش ، شبه آزمایشی از نوع طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه آزمایش و کنترل است . جامعه آماری این پژوهش ، کلیه ی دانش آموزان دختر سال اول دبیرستان - متوسطه دوم - شهر ساری که در سال تحصیلی 95-96 به تحصیل اشتغال داشتند ، است .
برای نمونه گیری از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای استفاده شد . که از بین نواحی دوگانه آموزش و پرورش شهر ساری به صورت تصادفی ، یک ناحیه - ناحیه یک - انتخاب شد . سپس از بین دبیرستان های دولتی ناحیه 1 شهرستان ساری ، دو دبیرستان به صورت تصادفی انتخاب گردید . بین دانش آموزان سال اول این دو دبیرستان ، آزمون پرخاشگری اجرا شد و از بین کسانی که در آزمون پرخاشگری نمره بالاتر از میانگین کسب کرده بودند ، به صورت
تصادفی ساده 24 نفر انتخاب شده اند و آزمون سازگاری اجتماعی از آن ها بعمل آمد . سپس این 24 نفر ، به صورت تصادفی به تعداد برابر 12 - نفری - در دو گروه آزمایش و گروه کنترل تقسیم بندی شدند .
جمع آوری اطلاعات و داده ها به دو روش ، کتابخانه ای، با مطالعه کتب و بررسی گزارش های پژوهشی و از سایت های علمی و تخصصی مرتبط با متغیرهای پژوهش، و میدانی که در این روش ، پرسشنامه ای در سطح عملیاتی با هدف
معرفی زمینه های تجربی بخش نظری تحقیق تکمیل گردید . همچنین گروه های آزمایش و کنترل در مرحله پیش آزمون
