بخشی از مقاله
چکیده
پیامد های زیانبار توسعه در روند کنونی با تاثیرپذیری از سیاستهای شهری و شیوه جدید زندگی خود تابعی از متغیر های جمعیت، درآمد سرانه الگوی مصرف است. به رشد شتابان شهر نشینی و تخریب محیط زیست می-انجامد. با آنکه رشد و توسعه شهرها، پدیده جهانی است ولی نمود بارز رشد جمعیت شهری در کشورهای جهان سوم مشهودتر است. در این رابطه توسعه پایدار شهری در ایران طی چند سال گذشته، مورد توجه متخصصان مسائل شهری از جمله جغرافیدانان قرار گرفته است.
مهاجرت های شدید روستا شهری طی چند دهه گذشته روند توسعه پایدار شهری را، در بعد مکانی- فضایی به چالش کشانده است و ناپایداری شهری را در شهرهای کشور علی الخصوص کلان شهرها موجب شده است. شهر کرمانشاه که به عنوان یک کلانشهر منطقهای در غرب کشور مطرح است در سال 85 جمعیتی معادل 784602 نفر و تراکم 164/6 نفر در هکتار را تجربه کرده است. این افزایش جمعیت ناپایداری شهری را در بسیاری از شاخصهای پایداری شهری به بار آورده است.
این ناپایداری در مسائلی مانند تغییر کاربری اراضی از کشاورزی به مسکونی، تخریب محیط زیست، ترافیک، مبلمان شهری، زاغه نشینی و موارد دیگر مورد توجه است. در این تحقیق با بهرهگیری از روشهای اسنادی-کتابخانهای و پیمایش میدانی، داده و اطلاعات مورد نظر گردآوری شده و سپس به منظور شناخت دقیقتر از نظریات توسعه پایداری شهری در چارچوب مطالعات سیستمی از مدلSWOT استفاده گردیده است.
کلمات کلیدی:توسعه، توسعه پایدار، توسعه پایدار شهری، کرمانشاه
مقدمه
مرور اسناد فراگیر توسعه بین الملی درگذر دهههای اخیر بدون شک خواننده را به درک توافقی روز افزون در میان اندیشمندان جهان هدایت میکند که حاکی از ناپایداری توسعه جوامع بشری به روال متداول در دو قرن اخیر - پس از انتشار انقلاب صنعتی - است. با توجه به اینکه پیامدهای زیانبار به اصطلاح توسعه تابعی از متغیرهای جمعیت، سرانه و الگوی مصرف است شهرنشینان عامل تعیین کنندهای در این پیامدهای هستند زیرا جمعیت شهرنشین جهان از مرز %50 عبور کرده است و سرانه مصرف در شهرها به مراتب بیشتر از روستاهاست و الگوی مصرف شهرنشینان نیز در مقایسه با الگوی مصرف روستانشینان به طبیعت ناسازگارتر است.
یکی از مهمترین دغدغههای ناپایداری فراگیر به رشد شتابان شهرنشینی و شیوه سازندگی مترادف آن در جهان باز میگردد. افزایش بیسابقه جمعیت به همراه نسبت روزافزون شهرنشینی که در واقع تمرکز و فشار نقطهای به همراه گسترش شیوههای زندگی ضد محیط زیست را در پی دارد پیامدهای زیانباری را برای زیست کره داشته است تداوم این گونه شهرنشینی بویژه با شکل و کارکرد که در کشورهای جنوب دارد بحران آفرین بوده هشداری بر ناپایداری شهرنشینی به روال کنونی است. نقش وکارکرد شهرها در توسعه ناپایدار زمانی آشکارتر میشود که بر اهمیت شهرها در ناپایداری جهان توجه کنیم.
حدود 20 درصد جمعیت جهان که شامل کشورهای شمال هستند حدود 80 درصد از منابع جهان را مصرف می کنند. در این کشورها 80درصد جمعیت، شهر نشین هستند که به معنای مصرف حداقل 44درصد منابع جهان در شهرهای جهان شمال است. ازحدود 80 درصد جمعیت جهان که در کشورهای جنوب زندگی میکنند تقریبا 40 درصد شهرنشیناند که با احتساب سطح مصرفی یک ونیم برابر روستائیان آنها به مصرف 12 درصد منابع جهان در شهرهای کشورهای جنوب میرسیم.
شهرها نیروی محرکه رشد اقتصادیاند و تامین کننده اشتغال و خدمات مختلف بوده و امید بخش ارتقاء کیفیت زندگی هستند در حال حاضر بیش از نیمی از جمعیت دنیا در شهرها زندگی میکنند. چنین پیشبینی میشود که تا سال 2025 بیش از 2/3 این جمعیت ساکن شهر خواهند بود. در حالی که توسعه شهری یک پدیده جهانی است بیشترین رشد و توسعه شهری در کشورهای درحال توسعه مشاهده خواهد شد به طوری که بیش از 90 درصد از جمعیت شهرنشینان جدید در این کشورها خواهند بود.
طرح مسله
برمبنای گزارش - چالش شهری - دو میلیارد نفر به جمعیت شهرنشین جهان در طی یک نسل افزوده خواهد شد. که %98 از افزایش جمعیت مزبور مربوط به کشورهای در حال توسعه خواهد بود. در چنین موقعیتی باید پرسید: ساکنین جدید این شهرها در کجا زندگی خواهند کرد؟ از کدام اراضی استفاده خواهند کرد؟ از کجا آب خود را تامین خواهند کرد؟ چه کسی ازآنها حفاظت خواهد کرد؟در صورتی که روندهای موجود ادامه یابد در آینده ساکنین جدید شهرها در سکونتگاههای غیر رسمی پرازدحام و فاقد خدمات شهری مناسب اسکان خواهند یافت.
اگرچه بسیاری از آنها در محدودهی قانونی شهرها خواهند زیست لیکن احتمالا به واسطه مدیریت ناکارآمد شهری، حق سکونت و امنیت در سکونتگاههای غیر رسمی به رسمیت شناخته نشده و ناچار خواهند بود جهت تامین خدمات مورد نیاز و رفع حوائج خود به بازارهای موازی و پرهزینه روی آورند که برای بسیاری مقدور نبوده و منتج به کاهش بیشتر کیفیت زندگی شان خواهد شد.در تجارب جهانی طی چند دههی اخیر رهیافت نوینی در چاره جویی مشکلات شهری گفته شده با عنوان راهبرد توسعه شهر - CDS - با تاکید بر رویکرد مشارکت مردم در فرآیند تصمیم گیری و تصمیم سازی و با هدف فقرزدایی - اشتغال پایدار - و توسعه پایدار مطرح شده است.
شهر کرمانشاه با دارا بودن 884706 نفر جمعیت در سال 1385 وبا نرخ رشد1/98 در طی دههی 1375-85 با توجه به موقعیت آن به عنوان مرکزاستان ویکی از نقاط مهم در مسیرهای تجاری و ترانزیتی از رشد وگسترش بالایی برخوردار است.پرسش اصلی تحقیق : علت ناپایداری توسعه شهری کرمانشاه چیست؟فرضیه تحقیق فقدان توسعه پایدار در برنامه ریزیها و سیاستگذاریهای شهری کرمانشاه موجب عدم تعادل درابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شده است.عدم وجود مدیریت یکپارچه و هماهنگ شهری، ضعف مشارکت و نبود نهادهای مردمی - شورایاریها - علت ناکارآمدی نظام مدیریت شهری در تهیه و اجرای طرحهای شهری، شهر کرمانشاه است.
مطالعه موردی
کرمانشاه نهمین شهر پرجمعیت و یکی از کﻻنشهرهای ایران و مرکز استان کرمانشاه در ایران میباشد که دارای جمعیتی بالغ بر884706 نفر و مساحت 956،389،93 متر مربع است. شهر کرمانشاه بزرگترین و مهمترین شهر در منطقه مرکزی غرب ایران است. فاصله زمینی شهر کرمانشاه در شرایط مطلوب تا بغداد، 390 کیلومتر، تا تهران، 590 کیلومتر، تا مرز خسروی - مرز ایران و عراق - در حدود 200 کیلومتر و فاصله هوایی آن تا تهران 413 کیلومتر است.
