بخشی از مقاله
چکیده
آموزش الکترونیکی یکی از مهمترین شیوههای نوین آموزش از راه دور است که با استفاده از ابزارهایی مانند اینترنت اجرا میشود. از اهداف آموزشی این شیوه میتوان به گسترش زمانی و مکانی آموزش، ارتقاء فرهنگ یادگیری مستقل و استفاده از اساتید مجرب در زمینههای متنوع اشاره کرد. از مزایای آموزش الکترونیکی میتوان به تقویت مهارت تفکر با توجه به ماهیت نوشتاری آن، ظرفیت پذیرش گسترده، عدم نیاز به فضای کلاس، کاهش ترافیک و اختصاص تمام وقت کلاس به آموزش اشاره کرد.
همچنین غیر همزمانی حضور مدرس و دانش پذیر در فرایند آموزش و احساس آزادی و امنیت دانش پذیر از دیگر مزایای مهم این آموزش به شمار میروند. چالشهایی چون حس عدم حضور در کلاس و نادیده گرفتن مدرس، عدم انتقال مهارتهای کلامی به دانش پذیران، صرف وقت زیاد از مدرس جهت بررسی و پاسخگویی به سؤالات دانش پذیران، کمبود پهنای باند و محدودیتهای وب در بسیاری از کشورها موانعی در توسعه همه جانبه این شیوه آموزش میباشد. بررسیهای به عمل آمده در این مقاله نشان میدهد به کارگیری آموزش الکترونیکی برای همه دروس مناسب نبوده و تلفیقی از آموزش الکترونیکی و حضوری میتواند نتیجه مطلوب آموزش و یادگیری را در پی داشته باشد.
مقدمه
برخورداری از آموزش از حقوق اولیه انسانها و عامل توسعه کشورها بهشمار میرود؛ بگونهای که بسیاری از کشورها جایگاه ویژهای برای آموزش در برنامهریزیهای کلان خود درنظر میگیرند. تحولات و پیشرفتهای سریع در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات همانگونه که بسیاری از جنبههای زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است، آموزش را نیز دستخوش تغییرات بنیادین کرده است. از سویی رشد روز افزون شاخههای مختلف علوم و تنوع آنها و نیز افزایش تقاضا برای آموزش و از سوی دیگر کمبود فضاهای آموزشی، هزینه بالای آموزش و عدم دسترسی بسیاری مناطق به محیطهای آموزشی، متخصصان را به ابداع شیوههای جدید آموزشی واداشته است که آموزش الکترونیکی مهمترین و تأثیرگذارترین این شیوهها بوده است.
گاریسون - 1985 - نسل سوم آموزش از راه دور را آموزش الکترونیکی دانسته است. آموزش الکترونیکی شکلی از یادگیری میباشد که از طریق ابزارهای الکترونیکی متنوع همچون اینترنت، اینترانت، اکسترانت، شبکههای ماهوارهای، نوارهای صوتی و تصویری، تلویریون محاورهای، و سیدیرامها عرضه و با شیوههای مختلف همچون خودگردان و کنترل بهوسیله آموزشگر کنترل میشود و بهوسیله ساختارهای گوناگون - دورهها، ماژولها، فعالیتهای یادگیری کوچک - اجرا میشود و اجرای آن بدون محدودیت جغرافیایی و زمانی - یادگیری همزمان/غیرهمزمان - میباشد. امروزه اصطلاح آموزش الکترونیکی عملاً بهنگام استفاده از اینترنت در امر آموزش بکار میرود.
مزیتهای بیشمار آموزش الکترونیکی باعث افزایش تقاضای یادگیرندگان و نیز افزایش مراکز ارائه خدمات آموزش الکترونیکی شده است. بعضی از مزیت های آموزش الکترونیکی به بیان رزنبرگ - - 1985 عبارتند از: دامنه گسترده زمانی و مکانی و نیز ظرفیت پذیرش گسترده، ارتقاء فرهنگ یادگیری مستقل و استفاده از اساتید مجرب در زمینه های متنوع، همچنین عدم نیاز به فضای کلاس، کاهش ترافیک، کاهش آلودگی هوا و آلودگی صوتی و مواردی از این دست از مزایای غیر مستقیم آموزش الکترونیکی هستند - فرج اللهی و ده باشی . - 1387 علاوه بر اهداف آموزشی که برای آموزش الکترونیکی تعریف شده است، اهداف فرهنگی و اجتماعی نیز برآن مترتب است.
فراهم نمودن زمینه تبادل فرهنگی در داخل و خارج از کشور و فراهم شدن زمینه رشد فرهنگی در تمام اقشار جامعه از جمله اهداف فرهنگی و ایجاد بستر مناسب توسعه پایدار و تحقق حق "دانستن برای همه" از جمله اهداف اجتماعی آموزش الکترونیکی میباشد. آموزش الکترونیکی در ایران سابقه طولانی ندارد اما در همین مدت کوتاه به رشد و گسترش چشمگیری دست یافته است. گسترش آموزش الکترونیکی، محققان و متخصصان برنامه ریزی آموزشی را برآن داشته است که به بررسی معایب و مزایای این شیوه آموزشی پرداخته و بازخوردهای آن را مطالعه نمایند تا از این طریق بتوانند الگوی صحیحی برای آموزش تدوین نمایند. بررسیها نشان میدهد آموزش الکترونیکی کنونی با وضعیت ایدهآلی که از آموزش الکترونیک در کشور انتظار می رود فاصله زیادی دارد.
برخی از مشکلات نظیر نبود تجربه کافی اساتید در زمینهی به کارگیری سیستم آموزش الکترونیکی، عدم وجود دید فرهنگی مناسب در جامعه در خصوص آموزش از طریق اینترنت، بالا بودن هزینه آموزش الکترونیکی، نداشتن برنامه ریزی مناسب جهت مطالعه دروس، کمبود محتوای فارسی در سایت های علمی و نبود خدمات دستیابی به اینترنت، مواردی هستند که نشان میدهند برای به ثمر نشستن این نوع آموزش به برنامهریزیهای اصولی و چشم اندازهای بلند مدت نیاز است.
تاکنون تحقیقات بسیاری در زمینه نقاط ضعف و قوت شیوه آموزش الکترونیکی و مقایسه آن با شیوه آموزش حضوری یا چهره به چهره صورت گرفته است. دراین مقاله سعی داریم با بررسی نتایج برخی از این تحقیقات، ضمن ارائه خلاصهای از تجربه کشورهای دیگر در زمینه آموزش الکترونیکی، جمع بندی کاملی از نقاط ضعف و قوت هر دو شیوه آموزشی ارائه کنیم. مقایسه شیوه آموزش الکترونیکی با شیوه آموزش حضوری از منظر مدرسان با پیدایش اینترنت و رقابت بخش تجاری در امر آموزش الکترونیکی، مراکز آموزشی اغلب کادر آموزشی خود را متقاعد میسازند که به آموزش درسها بصورت الکترونیکی و آنلاین روی بیاورند.
بسیاری از مدرسان اغلب تجربهای درباره آموزش الکترونیکی ندارند و در این باره احساس وحشت میکنند. در واقع برای طراحی، راه-اندازی و توسعه یک کلاس آنلاین لازم است وقت زیادی صرف شود. علاوه بر این، نقش مدرس بایستی از "تهیه کننده محتوا"1 به "تسهیل کننده محتوا"2 تغییر نماید. مدرسان بایستی تخصص لازم در استفاده از اینترنت را بعنوان اساس پیوند دهنده مدرس- دانشپذیر یاد بگیرند و همچنین بیاموزند که چگونه بدون برقراری ارتباط چشمی مفاهیم را به دانشپذیران آموزش دهند.
