بخشی از مقاله
چکیده
جهانی شدن به عنوان یک فرایند گریز ناپذیر در قرن بیست و یکم در ابعاد سه گانه خود - اقتصادی، سیاسی و فرهنگی - آموزش و پرورش را دستخوش تغییر و تحول مینماید، از این رو شناسایی ویژگیها و آثار این فرایند بر آموزش و پرورش - و به عبارتی جهانی شدن تعلیم و تربیت - یکی از وظایف اصلی هر نظام تعلیم و تربیت و از جمله نظام آموزش و پرورش ایران میباشد. پژوهش حاضر به روش کتابخانهای و با استفاده از آرا و نظریات دانشمندان در زمینه آموزش و پرورش و جهانی شدن انجام شده است.
بنابراین دیدگاه جهانی شدن فرصتها و چالشهایی را برای نظام تعلیم و تربیت به طور عام و برای ایران بطور خاص پدید میآورد. که با بهره گیری از این فرصتها و با شناخت بهتر چالشها میتوان به حفظ میراثهای فرهنگی و اعتلای نظام تعلیم و تربیت در راستای جهانی شدن پرداخت. تبیین و تحلیل این فرصتها و تهدیدها از جمله اهداف این مقاله است. نتایج تحقیقات به دست آمده در مورد نحوه تأثیرگذاری »جهانی شدن« بر آموزش و پرورش ایران و عمدهترین چالشهای احتمالی که نظام آموزش و پرورش ما در آینده با آن روبرو است، نشان میدهد با اتخاد راهبردهای آموزشی مطلوب و مؤثر که در این مقاله به آن اشاره می-شود، میتوان بر چالشهای پیش رو فایق آمد.
مقدمه
امروزه،تقریباً تمام کسانی که به دنبال توسعه و اصلاحات هستند در همه جای دنیا از آموزش و پرورش شروع می کنند و رویکردهای برآمده از عصر جدید ارتباطات و فناوری ها در تعلیم و تربیت از جمله دیدگاه حداکثری مبتنی بر خود یادگیری و چگونگی یادگیری - فراشناخت - ، یادگیری فرایندمدار و مستقل موجب حرکت تدریجی در باز تعریف مفاهیم اساسی تعلیم و تربیت شده است. علم، تدریس، معلم، شاگرد، محتوای درسی و مدرسه در حال احراز تعاریف جدید هستند. جهانی شدن موجب شده تا در بسیاری از موارد مرزهای سنتی آموزش و فناوریها از بین رفته و نیازمند آن است که دوباره تعریف شود.
برای مثال از بین رفتن مرز بین دولتهای ملی و جامعه جهانی، بین فرهنگ ملی و خرده فرهنگهای تشکیل دهنده آن، بین مدرسه و جامعه محلی، بین خانه و مدرسه، بین آموزش و کار، بین دنیای کار و مؤسسات یادگیری، بین آموزش رسمی و غیررسمی، بین برنامه درسی از قبل تنظیم شده و انتخابهای افراد، بین شاگرد و معلم، بین والدین و فرزندان آنها، بین انسان و ماشین و حتی بین رشتههای مختلف، موجب شده تا چالشهای عمدهای در آموزش ایجاد شود که به-منظور برخورد با آنها و انطباق با تغییرات پیش آمده، برنامهریزان و مربیان آموزشی بایستی گامهایی فوری و متهورانه برای تجدید سازمان آموزشی در تمامی جنبهها و ابعاد بردارند و بدیهی است که غفلت از این کار به معنی سلب مسؤولیت به نفع جهانی سازی و جریان متولی آن است.
از مطالعه وضعیت موجود در آموزش و پرورش کشورمان میتوان دریافت که در طول سالیان گذشته، تلاش موفقیتآمیزی برای شناسایی این چالشها و مقابله با آنها به عمل نیامده و اگر هم کاری صورت گرفته جامع و کامل نبوده و نظام آموزشی کشور کماکان به روش سنتی خود اداره میگردد. اگر تا دیروز آموزش تنها از معلمان و مربیان سود می برد و کتاب به عنوان اصلی ترین منبع اطلاعاتی در امر آموزش محسوب می شد، امروزه آموزش با ابزارها و محیط های جدید ارتباطی روبرو شده است.
امروزه استفاده از رایانه زندگی بشر را در تمامی وجود دگرگون ساخته است. مطالعات انجام شده در ارتباط با برنامه های توسعه اغلب کشورها نشان دهنده محوری بودن نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در این گونه برنامه هاست. فناوری اطلاعات و ارتباطات را می توان به عنوان ابزاری نیرومند و قوی برای ارتقای کیفیت و کارایی آموزش مورد استفاده قرار داد، به گونه ای که شیوه های سنتی آموزش را دستخوش تغییر قرار دهد - قورچیان، . - 1382
چالشهای جهانی آموزش و پرورش در قرن بیست و یکم را می توان ناشی از دیدگاه های نو به کارکردهای آموزشی و پرورشی دانست. این دیدگاه-هاقطعاً رویکردهای متفاوتی را به مشکلات آموزش و پرورش ایران و توانمندی های آن اضافه و موضوعات گوناگونی را مطرح میسازند. مباحثی که هم در میان پژوهشگران و اندیشمندان آموزش و پرورش در سطح دانشگاهها و مراکز پژوهشی مطرح میباشد و هم نظر کارشناسان آموزش و پرورش، معلمان، والدین و جامعه را به خود معطوف ساخته است.
موضوعات و رویکردهای نوین، از تحولات علمی و فناوری-های جدید، به-ویژه IT و ITC نشأت می-گیرند. در واقع همین تحولات زمینه را برای ظهور دیدگاههای نو هموار کرده و آنها را فراتر از مرزهای ملی، در چارچوبی جهانی مطرح میسازند. به علاوه آنها را از محدوده نخبگان و اندیشمندان جامعه خارج نموده و به صورت رویکردی اجتماعی مطرح ساخته و مسؤولیتها و چالشهای نوینی را فراسوی نظام-های آموزش و پرورش ملی و از آن جمله ایران قرارمی دهند. در این مقاله تلاش شده است تا نحوه تأثیرگذاری »جهانی شدن« بر آموزش و پرورش ایران مشخص و عمدهترین چالشهایی که نظام آموزش ما در آینده با آن روبه رو خواهد شد، تبیین و سرانجام راهبردهای آموزشی لازم برای برخورد با این چالشها نیز ارائه شوند - صبوری، . - 1389
بحث
جهانی شدن بر سازمان کار و روش انجام کار در سطح جهان نیز مؤثر بوده و مهمترین بخش این تأثیر به تولید کالا با مهارت بالاتر مربوط میگردد. گسترش اقتصاد دانش محور، انعطاف پذیری، تأثیر کارگران بر مشاغل خود، جریان چند مهارتی، افزایش سطح مهارت و دانش کارگران، نابرابری درآمدها، گسترش تقاضا برای آموزش عالی و مانند آن از ویژگی های جهانی شدن است. در چنین فضایی، کشورهای در حال توسعه برای افزایش و گسترش آموزش و تربیت نیروی کار ماهر تحت فشار قرار دارند.
تجهیز کشورها به نیروی کار ماهر موجب جذب سرمایههای خارجی می شود که در اقتصاد جهانی نقش تعیین کننده ای دارد. اما سرمایه گذاران خارجی علاقه-مند به سرمایه گذاری های کوتاه مدت هستند. چنین رویکردی باعث می شود تا دولت ها بودجه های آموزش و پرورش را کاهش داده و به دنبال راه ها و منابع دیگر تأمین مالی آن باشند. چنین رویه ای ممکن است دولت ها را در سیاست گذاری برای بهبود و توسعه آموزش و مهارت در اقتصاد نوین جهانی با مشکل مواجه سازد.
از سوی دیگر فناوری اطلاعات به تدریج بخشی از برنامه-های درسی مؤسسات آموزشی شده و این اقدام به-منظور گسترش کیفیت آموزش با هزینههای کمتر و از راه دور، و نیز عرضه کیفیت برتر آموزشی با استفاده از اینترنت صورت میگیرد. این نوع سیاست گذاری موجب ارتباط هر چه گستردهتر دانش آموزان در سراسر دنیا با یکدیگر میشود. در این رابطه کیفیت نظامهای آموزشی به طور متزایدی در سطح جهانی مورد مقایسه قرار می-گیرد.
